Từ nhu cầu đến thị trường: Khi thực phẩm an toàn thành xu thế

Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến chất lượng bữa ăn, khái niệm “thực phẩm an toàn” không còn là lựa chọn của một nhóm nhỏ mà đang trở thành xu hướng tất yếu trong tiêu dùng hiện đại. Tại Thanh Hóa, nhu cầu sử dụng thực phẩm an toàn ngày càng rõ nét, tạo động lực cho hàng loạt mô hình sản xuất, kinh doanh nông sản sạch ra đời và phát triển, mở ra một hướng đi bền vững cho nông nghiệp địa phương.

Mô hình trồng rau an toàn tại xã Quảng Hợp (Quảng Xương).

Cách đây vài năm, chợ truyền thống với thực phẩm giá rẻ, tiện mua vẫn là lựa chọn phổ biến của nhiều người dân. Thế nhưng, hiện nay, các cửa hàng thực phẩm sạch, siêu thị và sàn thương mại điện tử cung ứng nông sản an toàn đã và đang trở thành điểm đến quen thuộc. Những người nội trợ hiện đại, thay vì hỏi “giá bao nhiêu”, nay ưu tiên câu hỏi “sản phẩm có rõ nguồn gốc không”, “có chứng nhận

VietGAP, GlobalGAP không”, “quy trình sản xuất có sử dụng hóa chất, thuốc trừ sâu không”... Theo khảo sát năm 2024 của Sở Công Thương Thanh Hóa, có tới 76% người tiêu dùng tại TP Thanh Hóa và các huyện, thị lân cận như Hoằng Hóa, Quảng Xương... cho biết họ sẵn sàng trả giá cao hơn 10 - 20% để mua thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, được chứng nhận an toàn. Con số này đã tăng gần gấp đôi so với năm 2018, cho thấy xu hướng tiêu dùng đang chuyển dịch mạnh mẽ.

Chị Nguyễn Thị Phương, chủ một cửa hàng thực phẩm sạch tại TP Thanh Hóa, chia sẻ: “Trước đây tôi bán chủ yếu rau, củ từ chợ đầu mối, nhưng giờ khách đòi hỏi cao hơn. Họ yêu cầu phải có giấy chứng nhận an toàn, quy trình truy xuất nguồn gốc. Chính vì vậy tôi đã liên kết với các HTX sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP trong tỉnh để cung ứng ổn định và chất lượng hơn".

Xu hướng tiêu dùng này đang kéo theo một làn sóng chuyển dịch trong sản xuất nông nghiệp. Từ những hộ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, hiện nay nhiều HTX, doanh nghiệp nông nghiệp tại Thanh Hóa đã bắt đầu áp dụng các quy trình sản xuất sạch, hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe từ thị trường. Tiêu biểu như HTX Dịch vụ nông nghiệp Phú Lộc, xã Phú Lộc (Hậu Lộc), với hơn 10ha đất canh tác, HTX chủ yếu dùng chế phẩm sinh học, kết hợp trồng luân canh, che phủ nilon sinh học và kiểm soát nguồn nước tưới. Nhờ vậy, sản phẩm rau, củ của HTX đã có mặt tại nhiều cửa hàng thực phẩm sạch ở TP Thanh Hóa và Hà Nội. Ông Hoàng Văn Toàn, giám đốc HTX chia sẻ: “Nhiều người nghĩ làm rau sạch là khó tiêu thụ, nhưng thực tế ngược lại. Khi có đủ giấy tờ chứng nhận, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, sản phẩm của chúng tôi được các chuỗi siêu thị, đơn vị bán lẻ tìm đến ký hợp đồng dài hạn. Quan trọng là chất lượng phải đảm bảo đúng cam kết".

Cùng với sản xuất rau, củ, các doanh nghiệp lớn trong tỉnh cũng đang đẩy mạnh phát triển nông nghiệp sạch, đặc biệt với cây công nghiệp chủ lực. Công ty TNHH Nông nghiệp công nghệ cao mía đường Lam Sơn (Lasuco) là đơn vị đi đầu trong việc xây dựng vùng nguyên liệu mía hữu cơ theo mô hình quy mô công nghiệp. Mỗi năm, Lasuco cung cấp ra thị trường 3 - 5 triệu cây giống mía sạch bằng công nghệ nuôi cấy mô, đồng thời tổ chức sản xuất trên các cánh đồng mẫu lớn 500ha tại Thọ Xuân, Yên Định, Ngọc Lặc, Triệu Sơn, Thường Xuân, Như Xuân. Theo đại diện doanh nghiệp, Lasuco đang hướng tới mục tiêu sản xuất thành công sản phẩm đường organic xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Loại đường này được chế biến từ mía hữu cơ - hoàn toàn không sử dụng hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật hay phân bón công nghiệp - đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế về giống, xuất xứ và phương pháp canh tác bền vững.

Cùng với việc mở rộng vùng sản xuất nông nghiệp an toàn, tỉnh Thanh Hóa cũng đang tập trung xây dựng hệ thống phân phối và tiêu thụ thực phẩm sạch. Một số mô hình chợ thực phẩm an toàn đã được triển khai tại các địa phương như: TP Sầm Sơn, thị xã Bỉm Sơn, Hậu Lộc... nhằm kiểm soát chất lượng sản phẩm, gắn mã QR truy xuất nguồn gốc và bố trí rõ ràng theo nhóm hàng. Bên cạnh đó, nhiều nông sản chủ lực của tỉnh như gạo nếp hạt cau Yên Định, rau má Quảng Xương, dưa Kim Hoàng hậu Nga Sơn... cũng đã đạt chứng nhận OCOP 3 - 4 sao, góp phần nâng cao uy tín thương hiệu và tạo niềm tin với người tiêu dùng.

Một điểm sáng khác là vai trò kết nối thị trường thông qua thương mại điện tử. Các HTX, hộ nông dân được tỉnh hỗ trợ xây dựng gian hàng số trên các sàn như “Postmart”, “Voso”... giúp tiếp cận người tiêu dùng khắp cả nước. Chỉ riêng trong năm 2024, doanh thu từ các đơn hàng nông sản an toàn trên sàn thương mại điện tử tại Thanh Hóa đã đạt trên 80 tỷ đồng, tăng 32% so với năm trước.

Dù xu hướng tiêu dùng và sản xuất thực phẩm an toàn đang phát triển mạnh mẽ, nhưng thực tế triển khai vẫn còn nhiều khó khăn. Trước hết là vốn đầu tư ban đầu lớn, trong khi đầu ra chưa ổn định khiến nhiều hộ nông dân e ngại chuyển đổi. Bên cạnh đó, thiếu liên kết giữa các khâu trong chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ khiến sản phẩm sạch khó chen chân vào siêu thị hay hệ thống phân phối lớn. Một số nơi vẫn còn tình trạng lạm dụng nhãn mác “thực phẩm sạch”, khiến người tiêu dùng hoang mang và ảnh hưởng đến uy tín chung của thị trường. Việc giám sát và xử lý sai phạm vẫn còn hạn chế do thiếu nhân lực kiểm tra và công cụ kiểm nghiệm hiện đại.

Để thực phẩm an toàn thực sự trở thành một thị trường phát triển bền vững, tỉnh Thanh Hóa đang tập trung vào một số giải pháp then chốt như hoàn thiện các vùng sản xuất đạt chuẩn, cấp mã vùng trồng, mã cơ sở chăn nuôi; hỗ trợ doanh nghiệp, HTX xây dựng thương hiệu, bao bì, truy xuất nguồn gốc; đẩy mạnh chuyển đổi số và mở rộng các kênh tiêu thụ

online - offline. Bên cạnh đó, tỉnh cũng đang xây dựng Quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp sạch gắn với bảo vệ môi trường, khuyến khích ứng dụng nông nghiệp hữu cơ, công nghệ sinh học, tưới tiết kiệm và chế phẩm sinh học trong toàn chuỗi. Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa cho biết, giai đoạn 2025-2030, phấn đấu hình thành hệ thống phân phối thực phẩm sạch khép kín tại tất cả trung tâm huyện, thị trong tỉnh.

Bài và ảnh: Chi Phạm