Phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong nông thôn mới

Văn hóa là tiêu chí quan trọng được quy định trong Bộ tiêu chí quốc gia XDNTM. Các xã muốn về đích NTM ở các cấp độ, đều phải hoàn thiện xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống theo quy định. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch là cơ quan chủ trì, định hướng và hỗ trợ các địa phương thực hiện tiêu chí này.

Phong trào văn hóa văn nghệ ở xã nông thôn mới kiểu mẫu Đông Minh (Đông Sơn) phát triển mạnh.

Mục tiêu của Chương trình XDNTM giai đoạn 2021-2025 là “xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn đồng bộ và từng bước hiện đại, bảo đảm môi trường, cảnh quan nông thôn sáng, xanh, sạch, đẹp, an toàn, giàu bản sắc văn hóa truyền thống”. Do đó, việc huy động nguồn lực văn hóa truyền thống cũng như phát huy các giá trị văn hóa đã được ngành văn hóa và các địa phương quan tâm. Qua đó, góp phần nâng cao nhận thức của người dân đối với công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong XDNTM. Đa phần các địa phương đã bố trí nguồn kinh phí đầu tư xây dựng, nâng cấp cơ sở vật chất văn hóa, thể thao, nhằm đáp ứng nhu cầu tổ chức các hoạt động sinh hoạt cộng đồng của Nhân dân. Các câu lạc bộ (CLB) văn hóa - văn nghệ được thành lập và duy trì khắp nơi; các địa phương tổ chức ngày càng nhiều các hội thi, hội diễn, liên hoan nghệ thuật quần chúng...

Các địa phương về đích NTM hàng năm vẫn duy trì tốt các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di tích; tổ chức các loại hình văn hóa truyền thống như lễ hội, trò chơi, trò diễn; duy trì, phát triển, nhân rộng các loại hình văn hóa dân gian, các mô hình, CLB trong sinh hoạt cộng đồng tại nhà văn hóa thôn, bản, trong các kỳ liên hoan, hội thi văn nghệ quần chúng cấp xã. Các loại hình tuồng, chèo, cải lương, dân ca, dân vũ phát triển mạnh. Nhiều CLB, đội văn nghệ hoạt động hiệu quả, vượt khỏi quy mô làng xã, như: CLB Dân ca Đông Anh (xã Đông Khê, Đông Sơn), CLB Văn hóa nghệ thuật chèo Hợp Xuân (xã Hoằng Đồng), CLB Trống hội cung đình (xã Hoằng Lộc, Hoằng Hóa), CLB Hát dân ca (xã Xuân Hòa, Thọ Xuân), CLB Tuồng, chèo (xã Quảng Bình, Quảng Xương), CLB Chèo dân gian (xã Hoa Lộc, Hậu Lộc), CLB cồng chiêng ở nhiều huyện miền núi... Qua đó, từng bước bảo tồn, khôi phục, đồng thời giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho Nhân dân, khẳng định vai trò, vị trí của việc XDNTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu, làm cho diện mạo quê hương, nông thôn ngày thêm khởi sắc.

Từ sự định hướng của ngành văn hóa và các nguồn lực hỗ trợ, các địa phương trong tỉnh cũng thực hiện tốt công tác bảo tồn các di tích trên địa bàn. Hàng loạt di tích đã được trùng tu, tu bổ khang trang, như: Khu lăng mộ Triết Vương Trịnh Tùng (xã Vĩnh Hùng, Vĩnh Lộc), Đền thờ quốc mẫu Phạm Thị Ngọc Trần (xã Xuân Hòa, Thọ Xuân), Điện Thừa Hoa và Từ đường Phúc Quang (xã Định Hòa, Yên Định), Đền thờ Lê Văn Hưu (xã Thiệu Trung, Thiệu Hóa), cụm di tích cách mạng Hàm Hạ (thị trấn Rừng Thông, Đông Sơn), di tích cách mạng và thắng cảnh Hàm Rồng (TP Thanh Hóa)... Việc triển khai, thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình mục tiêu của tỉnh về bảo tồn, tu bổ chống xuống cấp các di tích đã được thực thi có hiệu quả.

Thống kê từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, giai đoạn 2021-2023, có 50 công trình, dự án/lượt di tích được đầu tư tu bổ, bảo quản, phục hồi, chống xuống cấp. Tổng kinh phí đã được huy động cho công tác tu bổ lên đến 396,94 tỷ đồng, trong đó ngân sách Trung ương hơn 43 tỷ đồng; ngân sách tỉnh gần 228 tỷ đồng; ngân sách huyện gần 48,5 tỷ đồng, còn lại là các nguồn huy động hợp pháp khác. Nhiều di tích đã trở thành quần thể văn hóa tâm linh hấp dẫn du khách tham quan, như: Khu Lăng mộ Triết Vương Trịnh Tùng, Di tích lịch sử văn hóa Nghè Vẹt (Vĩnh Lộc); Trận địa pháo đồi C4 - Khu di tích lịch sử - văn hóa Hàm Rồng (TP Thanh Hóa); Đền thờ Trung Túc Vương Lê Lai (Ngọc Lặc); Chính điện - Khu Di tích lịch sử Lam Kinh (Thọ Xuân); Di tích Hang Con Moong (Thạch Thành); Đền thờ Lê Văn Hưu (Thiệu Hóa); Khu Di tích lịch sử cách mạng Yên Trường (Thọ Xuân)...

CLB Trống hội cung đình hoạt động hiệu quả ở xã NTM kiểu mẫu Hoằng Lộc (Hoằng Hóa).

Bên cạnh đó, các xã đã chủ động tham mưu cho chính quyền địa phương lập hồ sơ đề nghị công nhận các loại hình văn hóa phi vật thể đưa vào di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Hiện nay, toàn tỉnh có 21 di sản văn hóa phi vật thể được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, từ đó khai thác tốt các loại hình di sản văn hóa phi vật thể. Nhiều loại hình văn hóa phi vật thể đã phát huy được giá trị to lớn, tiêu biểu như: Trò diễn Xuân Phả (xã Xuân Trường, Thọ Xuân); Lễ hội Trò Chiềng (xã Yên Ninh, Yên Định); Trò diễn dân gian Ngũ trò Viên Khê (xã Đông Khê, Đông Sơn); Nghề đúc đồng cổ truyền làng Trà Đông (xã Thiệu Trung, Thiệu Hóa) - xã về đích NTM kiểu mẫu... Nhiều loại hình văn hóa dân gian đặc sắc cũng được phục dựng và phát triển, như: Lễ hội Mường Xia, Lễ hội Mường Ca Da, Lễ hội Nàng Nga - Hai Mối, Lễ cấp sắc của người Dao; mo, hát ru, lễ tục làm vía kéo si (dân tộc Mường); tục cầu mưa (dân tộc Khơ Mú); chữ viết, lễ cầu nước, khặp (dân tộc Thái); trang phục của dân tộc Thổ...

Để bảo đảm tiêu chí văn hóa trong XDNTM, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang tiếp tục phối hợp với các địa phương triển khai nhiều giải pháp phát huy giá trị văn hóa truyền thống, xây dựng kế hoạch bảo tồn các di tích. Đồng thời tuyên truyền sâu rộng nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm của Nhân dân trong việc giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Bài và ảnh: Linh Trường