Quản lý bệnh không lây nhiễm ở cơ sở - vẫn còn nhiều bất cập

Đối với những người mắc bệnh không lây nhiễm (BKLN), việc quản lý sức khỏe tại các cơ sở y tế, đặc biệt là ngay tại địa phương sẽ giúp người bệnh kiểm soát được tình trạng bệnh, giảm chi phí đi lại, giảm các tai biến và giảm gánh nặng bệnh tật. Tuy nhiên, hiện nay, việc triển khai hoạt động này nhiều bất cập.

Kỹ thuật viên Trạm Y tế xã Luận Thành (Thường Xuân) test nhanh đường huyết cho người dân.

Theo các chuyên gia y tế, hầu hết các BKLN phải dùng thuốc suốt đời. Vì vậy, việc triển khai công tác quản lý và điều trị các BKLN ngay tại trạm y tế xã là hiệu quả nhất, vì không chỉ giúp người bệnh kiểm soát tốt bệnh lý mà còn giảm chi phí đi lại do không phải đi xa, giảm quá tải cho các bệnh viện tuyến trên... Tuy nhiên, điều đáng nói, BKLN có biểu hiện và triệu chứng bệnh không rầm rộ mà tiến triển âm thầm, dai dẳng, không đau đớn cấp tính nên nhiều người dân chủ quan. Phần lớn người mắc các BKLN được phát hiện khi biểu hiện bệnh quá nặng. Điều này gây khó khăn cho công tác điều trị cũng như phục hồi.

Để giúp người dân kịp thời phát hiện BKLN trong cộng đồng, nhiều năm qua, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thanh Hóa đã triển khai chương trình phòng, chống BKLN bằng việc tổ chức các đợt khám sàng lọc ở các xã trên địa bàn. Trong đó, tập trung vào một số xã có điều kiện kinh tế khó khăn, đường sá đi lại khó khăn, xa cơ sở y tế; tổ chức quản lý, điều trị cho người mắc BKLN; chú trọng các hoạt động truyền thông giáo dục sức khỏe về phòng, chống BKLN trên các phương tiện thông tin đại chúng; tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ chuyên trách của trung tâm y tế, trạm y tế về hướng dẫn dự phòng, chẩn đoán, điều trị và quản lý BKLN; hướng dẫn triển khai sinh hoạt câu lạc bộ tăng huyết áp; hướng dẫn xây dựng kế hoạch hoạt động phòng chống BKLN; hướng dẫn thống kê báo cáo các căn bệnh này và tổ chức các đợt giám sát, chỉ đạo tuyến để hỗ trợ về chuyên môn. Hàng năm, Bệnh viện Nội tiết Thanh Hóa, Bệnh viện Tâm thần Thanh Hóa đã tổ chức các đợt khám sàng lọc BKLN cho các xã, phường, thị trấn. Còn tại các trạm y tế, để phát hiện BKLN, trong hoạt động khám, chữa bệnh hàng ngày, trạm y tế kết hợp tổ chức khám sàng lọc, nếu nghi ngờ dấu hiệu mắc các bệnh, như: đái tháo đường, hen phế quản, phổi tắc nghẽn mãn tính... sẽ giới thiệu lên tuyến trên để chẩn đoán xác định và có hướng dẫn điều trị bệnh phù hợp.

Trên địa bàn tỉnh, trong thời gian qua đã triển khai các mô hình nâng cao sức khỏe liên quan đến phòng chống BKLN, ví như tại các trường học đã triển khai mô hình nâng cao sức khỏe (hoạt động thể lực, dinh dưỡng hợp lý); tại các đơn vị đã triển khai nơi làm việc không khói thuốc... Vì thế đã phát hiện, đưa vào quản lý người nguy cơ cao, tiền BKLN và điều trị người BKLN bước đầu mang lại hiệu quả thiết thực.

Theo số liệu thống kê của Khoa Phòng chống BKLN, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thanh Hóa, toàn tỉnh có khoảng 128.766 bệnh nhân mắc bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường. Số thực tế được phát hiện thông qua các hoạt động tầm soát bệnh tại các bệnh viện và cộng đồng còn hạn chế. Hiện bệnh nhân mắc đái tháo đường đang được quản lý, tư vấn và cấp thuốc điều trị là 37.895 người (chiếm tỷ lệ 92,7%); tổng số bệnh nhân tăng huyết áp đang được quản lý, khám và cấp thuốc điều trị là 72.627 người (chiếm tỷ lệ 82,7%). Trong đó, số bệnh nhân được quản lý tại trạm y tế rất thấp so với số lượt người trong tỉnh được phát hiện bệnh. Nguyên nhân là do một số bệnh nhân không tự giác và không có ý thức chăm sóc bệnh; thêm vào đó, tình trạng một số thuốc điều trị bệnh tăng huyết áp và đái tháo đường ở một số trạm y tế không có, hoặc nếu có thì cấp cho trạm chưa đủ số lượng, chủng loại còn ít. Vì vậy công tác phòng chống BKLN tại cộng đồng ở một số trạm chỉ dừng lại ở khâu tư vấn, khám phát hiện.

Mặc dù ngành y tế đã có nhiều hình thức để triển khai các hoạt động phòng chống BKLN tại cộng đồng, song, thực tế hiện nay việc quản lý BKLN tại cộng đồng còn những khó khăn nhất định, nhất là về nguồn lực, các quy định liên quan đến bảo hiểm y tế, nhận thức của người dân... Đặc biệt, nhân lực tại các trạm y tế còn thiếu (nhân lực trong việc rà soát, điều tra bổ sung đối tượng; thiếu bác sĩ chuyên khoa một số BKLN); đồng thời, cơ sở hạ tầng và trang thiết bị y tế chưa có đủ như: máy đo đường huyết, test đường huyết...

Để tháo gỡ những khó khăn này, rất cần sự vào cuộc của chính quyền địa phương trong việc xây dựng kế hoạch và bố trí kinh phí thực hiện công tác tuyên truyền; nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ y tế; mua sắm máy móc, trang thiết bị (test nhanh đường huyết, máy đo đường huyết cầm tay, máy đo mỡ máu...); tăng cường hoạt động giám sát công tác phòng chống BKLN; kinh phí sàng lọc một số yếu tố nguy cơ của BKLN. Đồng thời, tập trung tổ chức hệ thống dự phòng, phát hiện sớm, chẩn đoán, điều trị, quản lý các BKLN từ tỉnh đến xã, phường; củng cố hệ thống cơ sở khám, chữa bệnh để cung cấp các dịch vụ toàn diện, chuyên sâu và kỹ thuật cao cho chẩn đoán, điều trị bệnh nhân mắc BKLN... Từ đó góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Bài và ảnh: Hà Phương