Chiến tranh Iran - Israel: Ngòi nổ đang đếm ngược

Căng thẳng từ bên trong Iran đến thế cục toàn cầu đang đẩy Trung Đông tiến gần hơn bao giờ hết tới một cuộc xung đột mới, nơi mọi tính toán đều có thể vượt tầm kiểm soát.

Ảnh tư liệu: Những vệt sáng của tên lửa đạn đạo Iran rạch ngang bầu trời đêm khi Tehran nối lại các cuộc tấn công trả đũa nhằm vào Israel, ngày 15/6/2025. Ảnh: Getty Images.

Ngòi nổ mới ở Trung Đông

Bóng ma chiến tranh lại bao trùm Trung Đông - lần này, Iran đang ở tâm điểm cơn bão. Áp lực từ Mỹ, Israel và nhiều nước châu Âu ngày càng gia tăng, thể hiện qua các gói trừng phạt khắt khe hơn và sự hiện diện quân sự dày đặc trong khu vực.

Phương Tây cáo buộc Tehran hậu thuẫn các nhóm vũ trang, gây bất ổn cho láng giềng và thúc đẩy chương trình hạt nhân. Đáp lại, Iran tăng cường hoạt động trong khu vực, củng cố ảnh hưởng thông qua đồng minh ở Syria, Lebanon, Iraq và Yemen.

Căng thẳng đã vượt xa khuôn khổ ngoại giao - và đang tiến gần tới nguy cơ đối đầu trực diện. Bộ trưởng Quốc phòng Iran Aziz Nasirzadeh cho biết: “Nếu bị tấn công lần nữa, phản ứng của chúng ta sẽ bất ngờ và dữ dội hơn nhiều.”

Sức ép nội bộ: khi Tehran phải căng mình chống đỡ

Bên trong Iran, tình hình không kém phần rối ren. Lạm phát leo thang, thất nghiệp lan rộng, đời sống người dân bị ảnh hưởng bởi trừng phạt quốc tế. Bất mãn xã hội, đặc biệt trong giới trẻ và tầng lớp trung lưu, đang lan rộng.

Chính quyền đáp lại bằng việc tăng cường khẩu hiệu “kháng cự trước áp lực bên ngoài” và phát động chiến dịch thanh lọc bộ máy khỏi ảnh hưởng nước ngoài.

Hơn 100 người bị bắt vì bị nghi ngờ có liên hệ với tình báo phương Tây hoặc phe đối lập lưu vong.

Ngày 3/8, Tehran thành lập Hội đồng Phòng vệ Quốc gia, do Tổng thống đứng đầu, quy tụ lãnh đạo quân đội, quốc hội, tư pháp và các bộ then chốt - một “bộ tổng tham mưu” cho chiến lược phòng thủ dài hạn.

Hai ngày sau, Ali Larijani, cố vấn thân cận của Lãnh tụ Tối cao Khamenei, được bổ nhiệm làm Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia, dấu hiệu cho thấy Iran đang chuyển sang giai đoạn hoạch định chiến lược thực sự, chuẩn bị cho kịch bản leo thang.

Từ “tạm dừng” đến “chuẩn bị chiến tranh”

Trong tháng 8, hàng loạt quan chức Iran phát đi thông điệp cứng rắn. Cố vấn Quốc hội Mohammad Mohammadi tuyên bố: “Thỏa thuận ngừng bắn hiện nay chỉ là tạm dừng, không phải hòa bình.”

Bộ trưởng Quốc phòng Nasirzadeh tiết lộ Iran chưa sử dụng hết kho vũ khí hiện đại, và nếu chiến tranh tái diễn, Tehran “sẽ không còn kiềm chế”.

Chủ tịch Quốc hội Mohammad Bagher Ghalibaf thậm chí nói rõ: “Chiến tranh có thể nổ ra bất cứ lúc nào. Iran phải sẵn sàng.”

Thái độ cứng rắn với phương Tây

Giữa lúc sức ép gia tăng, Quốc hội Iran công bố dự thảo rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí hạt nhân (NPT) và ngừng hợp tác với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA). Đây là phản ứng trước khả năng Mỹ và châu Âu kích hoạt “cơ chế trừng phạt tự động” (snapback) theo thỏa thuận hạt nhân JCPOA năm 2015.

Tại lễ cầu nguyện ngày thứ Sáu, giáo sĩ Haj Ali Akbari chỉ trích: “Châu Âu đã trở thành vệ tinh chính trị của Israel, đánh mất độc lập trong các quyết định đối ngoại.”

Quyền Ngoại trưởng Abbas Araghchi cũng khẳng định với Financial Times: “Đàm phán với Mỹ là vô ích. Iran không thể tiếp tục lãng phí thời gian trên một bàn cờ bất công.”

Rạn nứt nội bộ và bóng nghi ngờ từ Moscow

Một tuyên bố gây sốc gần đây từ ông Mohammad Sadr, thành viên Hội đồng Khẩn cấp, cho rằng Nga đã chia sẻ thông tin tình báo của Iran cho Israel. Phát ngôn này lập tức dấy lên nghi ngờ về mối quan hệ đồng minh Tehran - Moscow và khiến ông phải từ chức chỉ vài ngày sau.

Dù vậy, vụ việc phơi bày sự phân hóa sâu sắc trong nội bộ giới tinh hoa Iran. Lãnh đạo tối cao dường như đang đẩy mạnh quá trình “siết hàng ngũ”, loại bỏ các nhân vật bất đồng để củng cố sự thống nhất chính trị trong giai đoạn được xem là “tiền chiến”.

Khủng hoảng kinh tế - xã hội: mặt trận thứ hai

Song song với căng thẳng chính trị là khủng hoảng kinh tế và xã hội. Lạm phát phi mã, giá cả tăng vọt, thất nghiệp lan rộng, đời sống người dân ngày càng khó khăn. Nhiều thành phố lớn, kể cả Tehran, liên tục thiếu điện, gas và nước - những vấn đề từng hiếm thấy trong lịch sử Iran hiện đại.

Điều này làm suy yếu niềm tin và đẩy chính quyền vào thế phải lựa chọn: hoặc hành động quyết liệt để củng cố nội lực, hoặc chấp nhận nguy cơ bùng nổ bất ổn xã hội.

Iran hiện đang đối phó với các lệnh trừng phạt từ Phương Tây. Ảnh: Acam Today.

Yếu tố bên ngoài: Israel và toan tính phương Tây

Trong khi Iran chật vật đối phó khủng hoảng nội bộ, Israel vẫn mở rộng chiến dịch quân sự ở Gaza và xây dựng thêm khu định cư ở Bờ Tây, bất chấp làn sóng chỉ trích từ châu Âu. Nhưng cũng như nhiều lần trước, các lời lên án của phương Tây vẫn chỉ mang tính hình thức.

Giới quan sát nhận định, nếu xung đột Iran - Israel bùng phát, Phương Tây gần như chắc chắn sẽ đứng về phía Tel Aviv. Không chỉ vì liên minh truyền thống, mà còn do cùng chung “thế giới quan chiến lược” - xem Iran là thách thức trực tiếp với trật tự do phương Tây dẫn dắt.

Đối với Washington, việc kiềm chế Iran không chỉ nhằm bảo vệ Israel hay vùng Vịnh, mà còn để làm suy yếu một đối tác chiến lược của Bắc Kinh trong mạng lưới mở rộng ảnh hưởng tại Á - Âu và Trung Đông.

Nói cách khác, vấn đề Iran đã vượt khỏi phạm vi khu vực, trở thành điểm giao tranh của cuộc cạnh tranh quyền lực toàn cầu.

Đếm ngược đến xung đột?

Tổng hòa mọi yếu tố khủng hoảng trong nước, áp lực kinh tế, rạn nứt chính trị và môi trường quốc tế thù địch cho thấy nguy cơ bùng phát chiến tranh Iran - Israel chưa bao giờ rõ ràng đến vậy.

Cả Tehran lẫn Tel Aviv đều theo đuổi chiến lược “phòng vệ chủ động”: tấn công trước để giành thế thượng phong. Trong bối cảnh đó, chỉ một sự cố nhỏ cũng có thể châm ngòi cho ngọn lửa lớn, kéo cả khu vực vào vòng xoáy chiến tranh.

“Trung Đông một lần nữa đứng bên miệng vực. Câu hỏi không còn là liệu có chiến tranh hay không, mà là khi nào chiến tranh nổ ra - và ai sẽ kiểm soát được ngọn lửa này?”

Nếu Iran coi xung đột là cách khẳng định vị thế trong trật tự mới, còn Israel xem đây là cơ hội “chấm dứt mối đe dọa từ Tehran”, thì một vòng xoáy nguy hiểm đã khởi động. Và thế giới - như mọi khi - chỉ có thể đếm ngược đến thời khắc bùng nổ.

Huyền Trang

Nguồn: RT