Truyền thông trợ giúp pháp lý khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp

Nhằm cung cấp thông tin về dịch vụ trợ giúp pháp lý (TGPL) miễn phí, nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là các đối tượng yếu thế trong xã hội về quyền được tiếp cận công lý và hỗ trợ pháp lý khi gặp khó khăn, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh luôn tăng cường công tác truyền thông về TGPL.

Trợ giúp viên pháp lý Chi nhánh TGPL số 2 (Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh) tham gia một phiên tòa (ảnh minh họa).

Theo thống kê, từ năm 2018 đến hết năm 2024, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh đã phối hợp với các địa phương tổ chức 969 đợt truyền thông về TGPL, lắp đặt 613 bảng thông tin về TGPL; biên soạn 1.216 chuyên mục để phát trên đài truyền thanh của các xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn; biên soạn và in ấn 18.000 cuốn cẩm nang TGPL; 12.000 tờ thông tin TGPL; biên soạn và in ấn hàng trăm nghìn tờ gấp pháp luật. Hàng năm, Trung tâm TGPL đều phối hợp với các cơ quan báo chí thực hiện các tin bài, phóng sự về hoạt động TGPL; duy trì đường dây nóng về TGPL hoặc thông qua các cơ quan khác để giới thiệu đối tượng đến với trung tâm. Cũng trong giai đoạn này, 100% UBND cấp xã, cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn toàn tỉnh và 100% trụ sở tiếp dân của UBND cấp huyện cũ đều đã được lắp đặt bảng thông tin về TGPL; 100% trụ sở tòa án cấp tỉnh, huyện cũ đều được niêm yết bảng thông báo danh sách, số điện thoại người trực TGPL tại tòa án.

Hiệu quả từ hoạt động truyền thông về TGPL đã giúp nhiều đối tượng biết và tìm đến trung tâm nhờ tư vấn, trợ giúp khi có vướng mắc về pháp lý. Số vụ việc tham gia tố tụng do các trợ giúp viên pháp lý thực hiện tăng lên đáng kể. Từ năm 2018 đến hết năm 2024, Trung tâm TGPL đã thực hiện 7.458 vụ việc, trong đó có 7.361 vụ việc tham gia tố tụng (chiếm 98,7%), còn lại là các vụ việc tư vấn, đại diện ngoài tố tụng. Trong 6 tháng đầu năm 2025, trung tâm đã tiếp nhận, thực hiện 941 vụ việc, trong đó đã thực hiện hoàn thành 315 vụ việc, tăng 19 vụ việc so với cùng kỳ. Số lượng các vụ việc tăng, chất lượng vụ việc TGPL ngày càng nâng lên, nhiều vụ việc trợ giúp đạt hiệu quả, người được TGPL được tuyên mức án nhẹ hơn so với mức đề nghị, được chuyển khung hình phạt nhẹ hơn hoặc được miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt.

Thanh Hóa là tỉnh có địa bàn rộng, dân số đông và sự đa dạng về điều kiện địa lý, giao thông đi lại... Trong khi đó, hoạt động TGPL mang tính đặc thù nghề nghiệp cao, đòi hỏi phải gần dân, nhất là các nhóm yếu thế, cư trú ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Đồng thời, TGPL phải phối hợp kịp thời với các cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan có liên quan trong các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử. Vì vậy, từ khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, hoạt động truyền thông về TGPL tiếp tục được đẩy mạnh để phù hợp với tình hình thực tiễn. 6 chi nhánh đặt tại các huyện trước đây tiếp tục được phân công phụ trách theo địa bàn cũ. Các chi nhánh được đặt tại địa bàn các xã phù hợp để đảm bảo công tác TGPL đến người được TGPL một cách nhanh chóng và kịp thời. Cụ thể, chi nhánh số 1 đặt tại xã Hồi Xuân; chi nhánh số 2 đặt tại xã Ngọc Lặc; chi nhánh số 3 đặt tại phường Tĩnh Gia; chi nhánh số 4 đặt tại xã Như Thanh; chi nhánh số 5 đặt tại xã Kim Tân; chi nhánh số 6 đặt tại xã Thường Xuân. Thông tin về trung tâm, các chi nhánh trực thuộc được công khai rộng rãi để người dân nắm bắt khi có nhu cầu.

Tuy nhiên, hoạt động TGPL hiện nay vẫn đối mặt với một số thách thức lớn. Số lượng vụ việc TGPL ngày càng tăng nhưng số lượng biên chế của trung tâm không tăng. Hiện nay, Trung tâm TGPL được UBND tỉnh giao 32 biên chế. Số lượng trợ giúp viên pháp lý vẫn còn hạn chế so với nhu cầu thực tế, hiện chỉ có 23 trợ giúp viên pháp lý/tổng số 32 biên chế (chiếm 71,8% biên chế) trong khi nhu cầu vụ việc ngày càng tăng. Về cơ sở vật chất, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh đã có trụ sở độc lập và được trang bị đầy đủ phương tiện; song các chi nhánh tại các xã hiện nay vẫn chưa có trụ sở riêng, phải mượn địa điểm làm việc tại trụ sở UBND cấp xã. Vẫn còn một số đối tượng được TGPL ở vùng sâu, vùng xa khi có vướng mắc pháp luật vẫn chưa biết đến Trung tâm TGPL và các chi nhánh để được TGPL. Các hoạt động truyền thông TGPL chưa được thực hiện một cách đồng bộ trong bối cảnh thay đổi bộ máy của chính quyền cấp xã.

Vì vậy, để công tác TGPL tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng trong bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người nghèo, người có công với cách mạng và đối tượng dễ tổn thương trong xã hội, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần tiếp tục tập trung thực hiện tốt công tác truyền thông về TGPL bằng nhiều hình thức phong phú, phù hợp. Cần đa dạng hóa hình thức truyền thông phù hợp với từng địa hình và đối tượng, bao gồm các hình thức như tổ chức các đợt truyền thông về TGPL trực tiếp tại cơ sở, in ấn, cấp phát tài liệu, thiết lập lại các bảng tin, niêm yết thông tin tại cơ sở, sử dụng các kênh truyền thông khác để nâng cao nhận thức và kiến thức pháp luật cho người dân, đặc biệt là các đối tượng như người nghèo, người dân tộc thiểu số, để người dân hiểu rõ hơn về quyền lợi của mình và biết đến dịch vụ TGPL. Trung tâm TGPL và các chi nhánh cần được đầu tư thêm về cơ sở vật chất và công nghệ, từ đó phát huy vai trò trong hoạt động TGPL.

Bài và ảnh: Minh Hiền