Thọ Xuân giữ gìn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Là mảnh đất có bề dày lịch sử, cùng hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể vô cùng đa dạng, độc đáo, giàu giá trị. Các di sản văn hóa không chỉ làm phong phú đời sống tinh thần cho Nhân dân, mà còn là nguồn lực quý giá để phát triển ngành du lịch. Chính vì vậy, xã Thọ Xuân đã chú trọng giữ gìn, phát huy giá trị di sản văn hóa.

Trò Xuân Phả - di sản văn hóa đặc sắc của xã Thọ Xuân.

Trên địa bàn xã hiện có nhiều di sản văn hóa vật thể đã được xếp hạng cấp quốc gia, cấp tỉnh như: Di tích lịch sử Chùa Tạu, Di tích lịch sử chùa Đông Nam, Di tích nhà thờ cổ họ Lê Xuân, Di tích lịch sử chùa Tây Hưng, Di tích đền thờ Trần Hưng Đạo, Di tích lịch sử lăng mộ vua Lê Dụ Tông, Di tích đình làng Lễ Nghĩa. Mỗi di tích được xếp hạng đều mang giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật khác nhau, nhưng tổng hòa lại tạo thành một bức tranh đa sắc màu của vùng đất này. Trong đó, nổi bật là đình làng Lễ Nghĩa, ở thôn Lễ Nghĩa 1 (xã Xuân Hồng cũ), từ xưa đến nay ngôi đình luôn là nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của người dân trong làng. Đình làng Lễ Nghĩa là công trình kiến trúc được xây dựng trên vùng đất nằm ven dòng sông Chu với diện tích khoảng 800m2, có kiến trúc hình chữ Nhất, là kiểu kiến trúc cổ xưa của các đình làng Việt. Đình có mái cong bốn phía, toàn bộ cấu kiện chủ yếu bằng gỗ lim, được chạm khắc hoa văn tinh xảo, mang tính nghệ thuật cao. Trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử cho đến hôm nay, đình làng Lễ Nghĩa không chỉ là di tích đã gắn bó với đời sống thường nhật của người dân mà còn mang đậm yếu tố tâm linh, và là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử văn hóa của vùng đất này.

Cùng với hệ thống di sản văn hóa vật thể, mảnh đất Thọ Xuân còn gìn giữ được di sản văn hóa phi vật thể vô cùng quý giá đó là trò Xuân Phả (xã Xuân Trường cũ). Trò diễn có từ thế kỷ thứ IX, gắn với tích Thành hoàng làng giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 xứ quân. Để báo đáp công ơn của Thành hoàng làng Xuân Phả, nhà vua tổ chức lễ hội ăn mừng tại miếu thờ và phong cho Thành hoàng làng Xuân Phả là Đại Hải Long vương Hoàng Lang tướng quân. Từ lễ hội ăn mừng chiến thắng, các nước lân cận đem lễ vật đến tiến cống, chúc mừng nhà vua đất Việt, với các điệu múa như Ai Lao, Chiêm Thành, Ngô Quốc, Lục Hồn Nhung, Hoa Lang. Ngay sau đó, để đền đáp công ơn, nhà vua đã ban 5 điệu múa trên cho Nhân dân làng Xuân Phả.

Trải qua biết bao thế kỷ, trò Xuân Phả vẫn được người dân làng Xuân Phả gìn giữ và trình diễn hàng năm vào các ngày từ 10 - 12/2 âm lịch tại Di tích nghè Xuân Phả, thu hút đông đảo người dân, du khách đến tham dự. Là người đã dành trọn cuộc đời với trò Xuân Phả, Nghệ nhân Ưu tú Bùi Văn Hùng (xã Thọ Xuân), chia sẻ: “Đặc trưng ở trò Xuân Phả là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa nghệ thuật cung đình và nghệ thuật dân gian. Những điệu múa vừa tinh tế vừa huyền bí, thể hiện sâu sắc quan niệm thẩm mỹ và tinh thần sáng tạo của người Việt, đặc biệt là tâm hồn mộc mạc của người nông dân một nắng hai sương. Với giá trị nghệ thuật và văn hóa sâu sắc, tháng 9/2016, trò Xuân Phả đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây vừa là niềm tự hào, cũng vừa đặt ra trách nhiệm cho lớp nghệ nhân chúng tôi trong việc gìn giữ, phát huy giá trị của trò Xuân Phả. Cũng chính vì vậy, chúng tôi đã tích cực đưa trò Xuân Phả đi biểu diễn ở nhiều sự kiện trong và ngoài tỉnh. Đồng thời, tích cực truyền dạy lại cho lớp trẻ để tìm người kế cận".

Với một kho tàng các di sản văn hóa phong phú và đa dạng, xã Thọ Xuân đã tích cực đẩy mạnh các hoạt động để bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa. Đối với di sản văn hóa vật thể, xã triển khai nhiều dự án tu bổ, tôn tạo các di tích lịch sử - văn hóa theo nguyên tắc khoa học, bảo đảm giữ gìn giá trị gốc. Đồng thời, chú trọng đào tạo và nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ làm công tác quản lý, bảo tồn di tích; đẩy mạnh số hóa di tích nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị di tích. Tích cực xây dựng các tour, tuyến du lịch kết nối các điểm đến di tích trên địa bàn xã với các điểm đến tâm linh trên địa bàn tỉnh tạo sức hấp dẫn du khách...

Đối với di sản văn hóa phi vật thể, xã đã chú trọng đến việc phát huy vai trò “truyền lửa” của các nghệ nhân dân gian, Nghệ nhân Ưu tú trong công tác trao truyền, thực hành và phát huy giá trị của di sản trong cộng đồng. Tích cực đưa các giá trị văn hóa phi vật thể, nhất là trò Xuân Phả vào trường học để giảng dạy cho học sinh, từ đó tìm lực lượng kế cận. Đồng thời, tăng cường tổ chức lớp tập huấn bồi dưỡng kiến thức nhằm nâng cao năng lực quản lý di sản văn hóa phi vật thể cho những người làm công tác văn hóa và cộng đồng...

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt