Nguồn nhân lực khoa học và công nghệ: Bài toán cho tương lai

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang lan tỏa mạnh mẽ, nguồn nhân lực khoa học công nghệ (KH&CN) được xem là yếu tố then chốt quyết định sức cạnh tranh và tốc độ phát triển bền vững của mỗi địa phương, mỗi quốc gia. Nhận thức rõ tầm quan trọng đó, những năm qua, tỉnh ta đã không ngừng quan tâm, đầu tư, từng bước xây dựng đội ngũ nhân lực KH&CN chất lượng cao, góp phần hiện thực hóa mục tiêu trở thành cực tăng trưởng mới ở khu vực Bắc Trung bộ.

Trường Đại học Hồng Đức nâng cao chất lượng nguồn nhân lực KH&CN thông qua các chương trình hợp tác đào tạo.

Đặt nền móng từ giáo dục đại học

Nắm bắt yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ hội nhập, Trường Đại học Hồng Đức đã khẳng định vị thế là cái nôi đào tạo nguồn nhân lực KH&CN cho tỉnh Thanh Hóa và khu vực Bắc Trung bộ. Nhà trường tập trung đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị nghiên cứu, thí nghiệm, thực hành hiện đại, tạo môi trường thuận lợi để giảng viên và sinh viên phát huy tính sáng tạo, phát triển ý tưởng nghiên cứu và ứng dụng vào thực tiễn.

Bên cạnh đó, các chương trình đào tạo được thiết kế sát thực tiễn, cập nhật theo xu hướng chuyển đổi số và đổi mới phương pháp giảng dạy, kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý thuyết với thực hành. Sinh viên được khuyến khích tự nghiên cứu, tham gia các chuyên đề, hội thảo, trao đổi trực tiếp với chuyên gia đầu ngành để tiếp cận tri thức mới.

Nhờ định hướng đúng đắn và nỗ lực bền bỉ, Trường Đại học Hồng Đức đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật. Nhiều công trình nghiên cứu của giảng viên, sinh viên được đăng trên các tạp chí uy tín trong nước và quốc tế, khẳng định uy tín học thuật của nhà trường. Các sáng kiến, sản phẩm công nghệ do trường chủ trì được ứng dụng rộng rãi, phục vụ thiết thực phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tỷ lệ sinh viên có việc làm ngay sau tốt nghiệp ngày càng cao; nhiều cựu sinh viên hiện đảm nhận các vị trí quan trọng tại cơ quan, doanh nghiệp lớn. Đặc biệt, mạng lưới hợp tác quốc tế của trường ngày càng mở rộng, tạo điều kiện trao đổi học thuật, nâng cao trình độ cho giảng viên, sinh viên.

Không chỉ có Trường Đại học Hồng Đức, Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa cũng là một điểm sáng trong đào tạo nguồn nhân lực KH&CN chuyên ngành văn hóa nghệ thuật và du lịch - lĩnh vực đang đóng góp ngày càng lớn vào cơ cấu kinh tế của tỉnh. Hiện trường có đội ngũ gồm 2 phó giáo sư, 30 tiến sĩ, 20 nghiên cứu sinh, 50 giảng viên cao cấp và giảng viên chính, đảm bảo 100% viên chức quản lý và giảng viên đạt chuẩn theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Không dừng lại ở đó, công tác kiểm định chất lượng giáo dục cũng được đẩy mạnh, với 4 chương trình đào tạo đã được kiểm định, nâng tỷ lệ kiểm định đạt 50% và tiếp tục hướng tới kiểm định thêm các chương trình mới, nâng cao uy tín và chất lượng đào tạo, đóng góp tích cực cho chiến lược phát triển dịch vụ và công nghiệp văn hóa của tỉnh trong những năm tới.

Có thể khẳng định, sự phát triển mạnh mẽ của các cơ sở giáo dục đại học chính là nền tảng vững chắc để tạo dựng đội ngũ nhân lực KH&CN có kiến thức chuyên sâu, kỹ năng thực hành thành thạo và khả năng thích ứng với những yêu cầu khắt khe của thị trường lao động hiện đại.

Nguồn lực con người - động lực phát triển KH&CN

Thanh Hóa hiện có hơn 5.000 cán bộ, viên chức tham gia nghiên cứu và triển khai các hoạt động KH&CN. Trong số đó, đội ngũ chuyên gia gồm 30 phó giáo sư, trên 230 tiến sĩ, 1.600 thạc sĩ và 3.200 cử nhân đại học. Quy đổi theo cán bộ nghiên cứu toàn thời gian (FTE), toàn tỉnh đạt 1.839 người, tương đương 4,9 người/1 vạn dân. Nhiều cán bộ KH&CN giữ vai trò lãnh đạo, góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội.

Giai đoạn 2021-2024, Thanh Hóa đã triển khai 374 nhiệm vụ KH&CN các cấp cùng 17 dự án đầu tư hạ tầng thiết yếu với kinh phí gần 626 tỷ đồng từ ngân sách Nhà nước. Đây là nguồn lực quan trọng giúp đội ngũ KH&CN phát huy năng lực trong các lĩnh vực trọng điểm.

Sản phẩm chăm sóc sức khỏe từ thảo dược - kết quả nghiên cứu và ứng dụng KH&CN.

Thực tế, trong nông nghiệp, các cán bộ KH&CN đã xây dựng mô hình công nghệ cao, phát triển vùng rau an toàn, nghiên cứu chế phẩm sinh học và kỹ thuật canh tác thân thiện môi trường. Lĩnh vực y dược cũng ghi dấu ấn với nhiều kỹ thuật tiên tiến như phẫu thuật tim hở, ghép giác mạc, ghép thận từ người cho chết não, phẫu thuật nội soi điều trị thoát vị bẹn... Những thành tựu này minh chứng năng lực chuyên môn vững vàng, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe người dân.

Trong công nghiệp, các đề tài nghiên cứu đã mang lại sản phẩm thiết thực như công nghệ sản xuất curcumin từ nghệ vàng, tái chế rác thải nhựa PVC, phát triển phần mềm quản lý dữ liệu phục vụ cơ quan, doanh nghiệp.

Ngoài ra, đội ngũ cán bộ KH&CN còn tham gia giảng dạy, nghiên cứu tại các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp KH&CN, đóng góp tích cực cho chất lượng các chương trình, đề án, chính sách của tỉnh. Hệ thống cơ sở dữ liệu chuyên gia cũng đã được hình thành, phát huy hiệu quả trong tư vấn, phản biện các chương trình phát triển.

Tuy đạt nhiều kết quả nổi bật, nhưng so với yêu cầu phát triển trong bối cảnh hội nhập và cách mạng công nghiệp 4.0, nguồn nhân lực KH&CN của Thanh Hóa vẫn còn hạn chế. Đội ngũ tuy đông nhưng thiếu chuyên gia đầu ngành, nhất là trong lĩnh vực công nghệ cao. Bên cạnh đó, nhân lực KH&CN tập trung chủ yếu ở khu vực Nhà nước, các thành phố lớn, còn khan hiếm ở doanh nghiệp và vùng nông thôn. Thêm vào đó, cơ chế đãi ngộ chưa thực sự hấp dẫn, chưa đủ sức giữ chân và tạo động lực cho cán bộ cống hiến lâu dài.

Để tạo đột phá trong phát triển nguồn nhân lực KH&CN, thời gian tới các ban, ngành liên quan cần tiếp tục nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy trong quản lý Nhà nước về KH&CN, lấy con người làm trung tâm. Chú trọng xây dựng chiến lược dài hạn về đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng và đãi ngộ nhân lực KH&CN chất lượng cao, gắn với định hướng phát triển kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó, coi trọng mở rộng hợp tác nghiên cứu, trao đổi học thuật với các nhà khoa học trong và ngoài nước, nhằm cập nhật công nghệ hiện đại và xu hướng nghiên cứu tiên tiến.

Ngoài ra, quan tâm hơn nữa các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ KH&CN ở nước ngoài, tạo điều kiện cho cán bộ tiếp cận tri thức mới và nâng cao trình độ. Đồng thời, huy động mạnh mẽ các nguồn lực ngoài ngân sách để đầu tư phát triển tiềm lực KH&CN, hiện đại hóa cơ sở vật chất, trang thiết bị nghiên cứu, cải thiện điều kiện làm việc.

Có thể thấy, nguồn nhân lực KH&CN đã và đang đóng góp quan trọng cho sự phát triển của tỉnh. Tuy nhiên, để lực lượng này thật sự trở thành trụ cột vững chắc, tỉnh cần tiếp tục đầu tư có trọng tâm, có lộ trình cụ thể và chính sách rõ ràng để giữ chân, phát triển đội ngũ chuyên gia giỏi, khuyến khích họ gắn bó lâu dài. Chỉ khi mỗi cán bộ KH&CN được tạo điều kiện làm việc tốt nhất, có môi trường nghiên cứu hiện đại, thu nhập và đãi ngộ tương xứng thì những mục tiêu phát triển công nghệ cao, nâng sức cạnh tranh nền kinh tế địa phương mới trở thành hiện thực thay vì chỉ là kỳ vọng.

Bài và ảnh: Trần Hằng