“Ngọn lửa” nhỏ giữ tri thức lớn

Tủ sách cộng đồng không phải là mô hình mới, song vài năm trở lại đây, khi phong trào xây dựng đời sống văn hóa cơ sở được đẩy mạnh, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh đã chủ động phát triển các tủ sách tư nhân, đổi mới tủ sách ở các khu dân cư theo hướng thiết thực, phù hợp nhu cầu thực tế của người dân. Những mô hình này đều có điểm chung: quy mô nhỏ, cách làm linh hoạt, lấy sự tự nguyện và trách nhiệm cộng đồng làm nền tảng.

Người dân thôn Vệ Thôn (xã Định Tân) tra cứu tài liệu tại tủ sách pháp luật của thôn.

Tại thôn 5, xã Xuân Lập, Thư viện sách Hà Duyên Đạt của gia đình ông Hà Duyên Sơn được nhiều người biết đến như một điểm hẹn tri thức quen thuộc của cộng đồng. Năm 2015, khi chính thức đi vào hoạt động, thư viện chỉ đơn giản là vài kệ sách do gia đình ông Sơn tự sưu tầm, đến nay thư viện hiện có tới 2.300 bản sách thuộc nhiều lĩnh vực như: văn hóa, kỹ năng sống, khoa học thường thức, sách thiếu nhi và tài liệu phục vụ sản xuất nông nghiệp. Thư viện mở cửa hằng ngày, phục vụ miễn phí cho mọi người dân trong xã.

Ông Sơn chia sẻ: “Chúng tôi mong muốn tạo một thư viện nhỏ để người dân có thể đến đọc, mượn sách, đơn giản như ghé thăm một người hàng xóm. Chỉ cần giữ gìn sách và quan tâm tới nhau là không gian đọc sẽ tự vận hành hiệu quả. Nguồn sách được con cháu trong gia đình và một số người dân địa phương quan tâm hỗ trợ, bổ sung nên rất đa dạng. Từ đầu năm đến nay, thư viện đã bổ sung thêm 15 đầu sách, với 250 bản sách, đáp ứng nhu cầu đọc sách của mọi lứa tuổi”. Cho đến nay, thư viện của gia đình ông Sơn đã trở thành điểm đến quen thuộc của học sinh vào mỗi buổi chiều và của những người cao tuổi tìm lại thói quen đọc báo, đọc sách truyền thống. Chính sự thân thiện, gần gũi của thư viện đã góp phần lan tỏa thói quen đọc sách cho người dân địa phương.

Không sở hữu số lượng sách lớn như Thư viện sách Hà Duyên Đạt, song tủ sách thôn Vệ Thôn (xã Định Tân) cũng là điểm hẹn đọc sách quen thuộc của nhiều người dân nhờ sự tiện ích, cách sắp xếp gọn gàng và gần gũi. Hơn 250 bản sách được phân loại rõ ràng, bổ sung định kỳ thông qua việc vận động đóng góp sách và nguồn xã hội hóa. Không chỉ mở cửa cho người dân mượn - trả hàng ngày, thôn còn lồng ghép tuyên truyền kiến thức pháp luật, y tế, nông nghiệp... trong một số buổi đọc sách.

Ông Trịnh Đình Văn, bí thư kiêm trưởng thôn Vệ Thôn, cho biết: “Tủ sách giúp bà con có thêm nguồn thông tin chính thống về kiến thức pháp luật, khoa học, nông nghiệp; trẻ nhỏ có chỗ đọc truyện lành mạnh, còn cán bộ thôn thì có thêm phương tiện tuyên truyền. Cùng với đó, tại tủ sách còn được dán mã QR để người dân có thể truy cập các website đọc sách online. Mô hình nhỏ nhưng hiệu quả nhìn thấy rõ trong việc người dân ứng dụng kiến thức trong trồng trọt, chăn nuôi. Cũng nhờ duy trì đều đặn, tủ sách trở thành điểm tựa văn hóa của thôn, gắn kết cộng đồng và giúp hình thành thói quen đọc cho lớp trẻ”.

Có thể thấy, điểm đáng chú ý ở các mô hình tủ sách cộng đồng chính là tính linh hoạt, tiện lợi. Nhằm làm mới tủ sách, đáp ứng nhu cầu đọc của người dân, một số thôn trên địa bàn xã Định Tân đã chủ động kết nối với trường học để có thêm nguồn sách phong phú từ thư viện nhà trường. Trưởng Phòng Văn hóa - Xã hội, UBND xã Định Tân, Đồng Thị Liên cho biết: Đến nay 18/18 thôn trên địa bàn xã đều có tủ sách, đáp ứng tốt nhu cầu của người dân. Những tủ sách quy mô nhỏ nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dân trí. Người dân địa phương chủ yếu làm nông nghiệp nên không phải đi xa để tìm tài liệu về chăn nuôi, trồng trọt; trẻ em có thêm truyện đọc; phụ nữ và thanh niên có sách hướng nghiệp, sách kỹ năng, sách pháp luật... Thực tế, việc vận hành tủ sách ở các khu dân cư còn gặp nhiều khó khăn, song hầu hết các thôn đã linh hoạt, chủ động trong việc huy động nguồn lực xã hội hóa để bổ sung nguồn sách, đáp ứng nhu cầu thực tế của người dân. Để duy trì hiệu quả các tủ sách, xã cũng đã hỗ trợ các thôn trong việc hướng dẫn thống kê đầu sách, bảo quản tài liệu, ghi chép mượn - trả sách... Các tổ chức đoàn thể như đoàn thanh niên, hội phụ nữ cũng được huy động tham gia vận hành, từ quét dọn, niêm yết nội quy đến tổ chức sinh hoạt chuyên đề.

Bên cạnh những kết quả tích cực, hoạt động tủ sách cộng đồng ở một số khu dân cư trên địa bàn tỉnh vẫn đứng trước nhiều khó khăn như: nguồn sách bổ sung còn phụ thuộc chủ yếu vào xã hội hóa; kinh phí bảo quản còn hạn chế; việc quản lý mượn - trả vẫn lỏng lẻo ở một số nơi; các buổi sinh hoạt theo chủ đề chưa diễn ra thường xuyên do thiếu người phụ trách... Đặc biệt, nhiều tủ sách thiếu đầu sách cập nhật về nông nghiệp công nghệ cao, chuyển đổi số, y tế cộng đồng - những lĩnh vực đang có sự thay đổi nhanh chóng và được người dân quan tâm.

Trong bối cảnh xây dựng đời sống văn hóa cơ sở gắn với XDNTM, tủ sách cộng đồng có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao dân trí, thúc đẩy xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh và bồi đắp tình đoàn kết ở các khu dân cư. Và, dù còn nhiều khó khăn, song những mô hình như Thư viện Hà Duyên Đạt hay tủ sách thôn Vệ Thôn đã chứng minh rằng, khi địa phương quan tâm, người dân đồng lòng, tri thức có thể được nuôi dưỡng bằng những cách rất giản dị. Từ đó giữ cho tủ sách - “ngọn lửa” nhỏ không chỉ tồn tại, mà thực sự có ý nghĩa với đời sống của người dân, góp phần phát triển văn hóa đọc trong xã hội hiện đại.

Bài và ảnh: Hoài Anh