Lời Bác năm xưa: “Khen cái nên khen, thưởng việc nên thưởng”

Cách đây tròn 69 năm, Bác Hồ với bút danh “C.B” có bài viết “Việc nhỏ, ý nghĩa to” đăng trên Báo Nhân Dân, số 272, ra ngày 24/11/1945. Trong bài báo, Bác viết: “Nếu chính quyền biết lãnh đạo và khuyến khích, khen cái nên khen, thưởng việc nên thưởng, thì không những người lớn mà các trẻ em cũng hăng làm việc có lợi” (*).

Nguồn ảnh: Báo Nhân Dân.

Sinh thời, việc nêu gương người tốt việc tốt để từ đó lan tỏa thành phong trào là một biểu hiện sinh động cho tầm nhìn chiến lược, nhân văn của Bác Hồ đối với việc xây dựng và phát triển con người Việt Nam, bởi theo Người: “Mỗi người tốt, việc tốt đều là một bông hoa đẹp, cả dân tộc ta là một vườn hoa đẹp”.

Qua bài viết “Việc nhỏ, ý nghĩa to”, cho ta thấy tính nhất quán trong quan điểm, tầm nhìn của Người với thực tế đời sống. Thật xúc động biết bao, khi một lãnh tụ với muôn ngàn mối lo, nhưng vẫn hằng ngày dành thời gian theo dõi những tấm gương người tốt, việc tốt để kịp thời biểu dương, khen thưởng, chi tiết đến: “- Nhân viên phòng kế toán ở Ty Công chính Gia Lâm trước đây làm một bảng lương phải mất một tuần, nay chỉ mất một ngày... - Anh Thủy thợ sơn, trước cạo một tấm biển mất một ngày, nay chỉ cần 2 giờ. - Anh Tin, công nhân nhà ga, đã giúp cán bộ xét thấy 5 thùng xăng lậu thuế. - Anh Thái Bá Lai, công nhân xe lửa Hải Dương, đã giúp cán bộ tìm ra hàng lậu thuế. - Bà Đức Long, chủ hiệu may, vui vẻ khai lại số thuế hơn lần khai trước gấp 11 lần. - Bà cụ Ưng, bán cà phê, đóng xong thuế, lại hăng hái đi vận động bà con khai đúng và nộp nhanh. - Em Bảo, em Yên và em Sơn mò được dưới sông và đưa nộp cho Công an: 2 băng đạn, 3 quả moócchê, 2 quả đại bác”. Những tấm gương dung dị trong đời sống thường nhật, được Bác nhắc lại cũng bằng bút pháp giản dị, gần gũi.

Và biết bao lần Bác viết thư, làm thơ, gửi Huy hiệu khen các tập thể, cá nhân có thành tích trong lao động sản xuất và chiến đấu, cứu người hoạn nạn, nhặt được của rơi trả người bị mất, trong thực hành tiết kiệm chống lãng phí... Mỗi lần như thế, Bác đều yêu cầu kiểm tra, xác minh thành tích thật tỉ mỉ; việc khen thưởng bảo đảm công bằng, khách quan, kịp thời và tương xứng.

Đồng thời, bài viết của Bác thêm một lần nhắc nhở các cấp chính quyền, mỗi cán bộ, đảng viên không chỉ thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, phát huy vai trò nêu gương mà còn phải “trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân và có trách nhiệm với nhân dân” để phát huy được sức mạnh của Nhân dân trong sự nghiệp cách mạng, bởi: “Đồng bào ta rất tốt. Nếu cán bộ không quan liêu, mệnh lệnh, mà khéo giải thích kỹ càng cho mọi người hiểu rõ chính sách của Chính phủ, thì dù phải xuất tiền, xuất sức, đồng bào cũng vui lòng làm”.

Chính bởi chính quyền làm dân vận chưa đến nơi đến chốn, cùng một bộ phận cán bộ quan liêu, mệnh lệnh, đùn đẩy trách nhiệm nên trên thực tế, tại nhiều địa phương hiện nay vẫn tồn tại những vướng mắc liên quan đến vấn đề giải phóng mặt bằng, các vụ việc khiếu kiện kéo dài, các công trình, dự án bị ách tắc, chậm tiến độ... Về vấn đề này, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng cũng đã chỉ rõ: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chủ nghĩa cá nhân,”lợi ích nhóm“, bệnh lãng phí, vô cảm, bệnh thành tích ở một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi”.

Ngược lại, ở những địa phương mà cán bộ “nói đi đôi với làm”, tiền phong, gương mẫu, dám làm – dám chịu trách nhiệm, hệ thống chính trị gần dân, “nói cho dân hiểu, làm cho dân tin” thì mọi công việc đều thông suốt. Các phong trào hiến đất, mở đường ở các địa phương trên địa bàn Thanh Hóa như Triệu Sơn, Đông Sơn, Vĩnh Lộc... chẳng phải là một trong những minh chứng sinh động cho điều này.

Một vấn đề quan trọng khác mà trong bài báo, Bác đã chỉ rõ: “Nếu chính quyền biết lãnh đạo và khuyến khích, khen cái nên khen, thưởng việc nên thưởng thì không những người lớn mà các trẻ em cũng hăng làm việc có lợi”.

Nhìn lại những dịp tổng kết cuối năm, có một thực tế là không hiếm các địa phương, cơ quan, đơn vị, việc bình xét thi đua – khen thưởng là công việc phải “nhìn trước, nhìn sau”, khen thưởng được phân bổ theo tỷ lệ, theo chỉ tiêu và khen thưởng theo các tiêu chí “cứng” mà áp dụng vào nơi này thì hợp nhưng nơi khác thì không.

Bởi vậy, cùng với việc lấy gương người tốt để học tập, giáo dục lẫn nhau, lấy việc tốt để tuyên truyền, lan tỏa, thẩm thấu trong cộng đồng, xã hội thành một phong trào rộng khắp, thì phương pháp, hình thức nêu gương, khen thưởng cũng cần được thực hiện trung thực, khách quan, chính xác và thực sự phù hợp, “đúng người đúng việc”, có sức thuyết phục.

Làm được điều đó, là chúng ta đang thực hành theo lời Người đã khẳng định, chỉ dạy ở cuối bài báo: “Những cử chỉ tốt đẹp nói trên chắc sẽ phát triển khắp các ngành, các giới, thành một phong trào thi đua. Mà phong trào ấy sẽ đưa nước ta mau đến chỗ giàu mạnh”.

Nguyên Phong

(*) Báo Nhân Dân, số 272, ngày 24-11-1954, tr.2.