Làng nghề truyền thống đổi mới để phát triển

Trước sự biến động của thị trường, sự lấn át của các sản phẩm công nghiệp, nhiều làng nghề truyền thống tại Thanh Hóa đã mạnh dạn đổi mới, nâng cao chất lượng, cải tiến mẫu mã và đẩy mạnh quảng bá, bán sản phẩm trên các nền tảng số. Nhờ đó, các làng nghề không những được duy trì, phát triển mà còn tạo việc làm, thu nhập ổn định cho nhiều lao động địa phương.

Cắt thép bằng máy tại làng nghề rèn xã Triệu Lộc.

Nghề rèn Tất Tác, xã Triệu Lộc đã trải qua bao biến cố thăng trầm, tồn tại hàng trăm năm tuổi. Người làm nghề ngoài nhanh nhạy, nắm bắt nhu cầu thị hiếu người tiêu dùng, còn tích cực đầu tư mua sắm máy móc hiện đại thay thế dần phương thức sản xuất thủ công truyền thống, góp phần nâng cao năng suất, cải tiến mẫu mã và chất lượng sản phẩm. Hiện trong làng nghề có 2 sản phẩm dao, kéo của cơ sở Phương Thiết được vinh danh nằm trong top 10 “The best of Viet Nam” và có 2 sản phẩm được công nhận tiêu chuẩn OCOP 3 sao là dao thép không gỉ của Công ty TNHH XR Tấn Lộc Tài và dao truyền thống của Công ty TNHH Tinh Anh Thu. Sản phẩm làng nghề không chỉ có mặt ở nhiều địa phương trong nước mà còn được xuất đi các nước như Lào, Campuchia... Nghề rèn phát triển, không chỉ đem lại doanh thu hàng trăm triệu đồng/năm cho người làm nghề mà còn tạo việc làm cho hàng nghìn lao động địa phương, với mức thu nhập ổn định từ 9 - 11 triệu đồng/người/tháng.

Nghề dệt chiếu cói xã Quảng Ngọc có từ lâu đời. Trước đây, nghề dệt chiếu cói được làm hoàn toàn bằng thủ công, năng suất không cao. Thêm vào đó, trên thị trường xuất hiện nhiều loại chiếu với mẫu mã bắt mắt như nhựa, trúc... khiến chiếu cói của địa phương rất khó cạnh tranh. Tuy nhiên, từ năm 2006 đến nay, nhiều hộ làm nghề đã mạnh dạn đầu tư, mua sắm máy móc, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, phù hợp với nhu cầu thị trường. Đặc biệt, từ khi làng nghề chiếu cói được tỉnh công nhận làng nghề truyền thống năm 2021 và chiếu cói trở thành sản phẩm OCOP năm 2022, đã tạo điều kiện mở rộng thị trường tiêu thụ tại nhiều tỉnh, thành trong cả nước, với số lượng tiêu thụ khoảng 3 triệu chiếc/năm. Lượng chiếu cói tiêu thụ, không chỉ giúp các hộ làm nghề có thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm mà còn tạo việc làm, thu nhập cho 3.650 lao động trong xã có thêm mức thu nhập từ 5,5 - 7,5 triệu đồng/người/tháng.

Cơ sở sản xuất chiếu cói của gia đình ông Nguyễn Văn Thắng ở thôn Ngọc Bình, xã Quảng Ngọc đang tạo việc làm cho 40 lao động với mức thu nhập dao động từ 5 - 6 triệu đồng/người/tháng. Ông Thắng cho biết: "Trước đây, nghề dệt chiếu cói của gia đình được làm hoàn toàn bằng thủ công nên năng suất và giá trị thu nhập đem lại không nhiều. Từ năm 2006, gia đình tôi đã mạnh dạn đầu tư mua sắm máy móc phục vụ cho việc dệt chiếu của gia đình như máy dệt, máy bìa và máy đánh dây. Từ khi sử dụng máy dệt chiếu, việc sản xuất được thực hiện theo dây chuyền, mỗi chiếc chiếu dệt bằng máy chỉ mất khoảng 20 phút, rút ngắn hàng chục lần so với dệt thủ công truyền thống. Hiện tại, gia đình tôi đang có 20 máy dệt chiếu. Trung bình một máy sử dụng 2 lao động, với công suất đạt khoảng 50 đôi chiếu/ngày, sau khi trừ các khoản chi phí, đem lại thu nhập 50 triệu đồng/tháng; tạo việc làm ổn định cho 40 lao động, với mức thu nhập từ

5 - 7 triệu đồng/người/tháng.

Theo Chi cục Phát triển nông thôn Thanh Hóa, hiện trên địa bàn tỉnh có 123 nghề, làng nghề được tỉnh công nhận nghề, làng nghề và làng truyền thống. Nhiều làng nghề sau khi được công nhận đã mạnh dạn đổi mới, đưa khoa học, công nghệ nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Đến nay đã có 50 sản phẩm trong làng nghề truyền thống đạt OCOP. Đặc biệt, với việc đẩy mạnh quảng bá, bán sản phẩm trên các nền tảng số, giúp cho việc tiêu thụ sản phẩm các làng nghề được thuận lợi kể cả thị trường trong nước và xuất khẩu.

Sự chuyển mình mạnh mẽ của làng nghề truyền thống đã chứng minh sức sống bền bỉ, năng động, linh hoạt của làng nghề. Tuy nhiên, bên cạnh sự nỗ lực của bản thân, làng nghề truyền thống đang rất cần sự hỗ trợ của chính quyền địa phương và các sở, ngành chức năng, nhất là trong lĩnh vực ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số, phát triển thương mại điện tử cho làng nghề một cách bài bản.

Bài và ảnh: Minh Lý