Chiến khu du kích Ngọc Trạo – vang mãi bản anh hùng ca

Ánh đuốc bập bùng giữa lòng hang Treo (xã Ngọc Trạo, Thạch Thành) thắp lên ngọn lửa nhiệt huyết, tinh thần, ý chí cách mạng. Dưới lá cờ Đảng quang vinh, “những trái tim như ngọc sáng ngời” đã cùng nhau viết nên bản anh hùng ca trong thời kỳ chuyển hướng chỉ đạo chiến lược cách mạng dân tộc dân chủ Nhân dân Việt Nam (1939 – 1945), phong trào chống đế quốc giải phóng dân tộc những năm 1940 – 1941 ở Thanh Hóa mang tên: Chiến khu du kích Ngọc Trạo.

Chiến khu du kích Ngọc Trạo - “Địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng, tinh thần yêu nước nồng nàn của quân và dân ta.

Hang Treo, đêm 19-9-1941! Sau quá trình chuẩn bị tích cực cả về nguồn nhân lực và vật lực cho việc thành lập chiến khu, Đội du kích Ngọc Trạo, tiền thân của lực lượng vũ trang cách mạng tỉnh Thanh Hóa ra đời gồm 21 đội viên trước sự có mặt của đồng chí đặc phái viên Xứ ủy Bắc kỳ. Tất cả đội viên trong đội tuyên thệ sẵn sàng hy sinh, chiến đấu đến cùng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Sự ra đời của Đội du kích Ngọc Trạo đánh dấu bước trưởng thành mới của phong trào cách mạng Thanh Hóa. Từ đây, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân tỉnh Thanh Hóa đã có một lực lượng vũ trang thoát ly đầu tiên, làm nòng cốt cho phong trào đấu tranh chính trị kết hợp với đấu tranh vũ trang sau này. Mỗi chiến sĩ đều được trang bị một con dao nhọn, cán bộ được thêm một khẩu súng kíp. Việc học tập chính trị, văn hóa và huấn luyện quân sự đều được tiến hành trong không khí khẩn trương, sôi nổi, kỷ luật. Cơ quan ấn loát của Tỉnh ủy sau khi đưa về hang Treo vẫn tiếp tục hoạt động. Mặc dù gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn nhưng Đội du kích Ngọc Trạo không ngừng lớn mạnh.

Trước khi chiến khu du kích được thành lập, mảnh đất Ngọc Trạo đơn thuần chỉ là địa danh làng, xã như biết bao địa danh khác của xứ Thanh. Nhưng kể từ khi trở thành cái nôi sinh thành và nuôi dưỡng chiến khu du kích hoạt động, Ngọc Trạo đã là một phần của lịch sử vẻ vang. Đối với sứ mệnh vừa vinh quang nhưng cũng đầy gian khó, hy sinh ấy, tình cảm gắn bó sâu sắc giữa quân với dân và tấm lòng của người dân nơi đây đối với Tổ quốc, với Đảng và sự nghiệp cách mạng là hình ảnh không điều gì có thể làm phai mờ được.

Hình ảnh quân dân đoàn kết một lòng, nỗ lực vượt qua gian khó, quyết liệt đối đầu với quân giặc đến cùng được khắc họa rõ nét xuyên suốt quá trình hoạt động của chiến khu. Đó là những ngày chiến khu chuyển toàn bộ lực lượng về hoạt động tại khu vực đồi Ma Mầu để thuận tiện cho giao thông, liên lạc, tiếp tế, mở rộng địa bàn hoạt động và tránh sự do thám của giặc. Toàn bộ việc ăn uống của du kích đều do Nhân dân Ngọc Trạo đảm nhận. Hàng ngày, đội tự vệ nữ lo việc cơm nước từ nhà mang lên đồi Ma Mầu. Còn các cụ già thì lo việc luyện cám rang để làm lương khô dự trữ cho du kích. Các tự vệ nam ở Ngọc Trạo ngày đêm tuần tra canh gác trong làng, dẫn đường chuyển tài liệu, thuốc men và vũ khí cho cán bộ, chiến sĩ lên chiến khu. Trong mỗi nếp nhà, người thì làm tên nỏ, mở lò rèn làm vũ khí cho du kích, người thì đi chợ Kim Tân mua muối, thuốc men, vải... mang lên cho đội du kích. Nhờ sự chở che, đùm bọc của quần chúng Nhân dân, chiến khu dần được hoàn chỉnh cả về cơ cấu tổ chức, nhân lực, vật lực nhằm chuẩn bị cho cuộc chiến đấu lâu dài với quy mô rộng lớn.

Sau một thời gian “đánh hơi” và lùng sục, quân địch đã lần ra dấu vết của đội du kích ở Chiến khu Ngọc Trạo. Chúng huy động binh lính và mật thám của nhiều tỉnh tập trung về Thanh Hóa để chuẩn bị một cuộc vây ráp, khủng bố lớn chưa từng thấy. Từ đầu tháng 9-1941, địch đã tập trung lực lượng o ép nhiều vùng trong các huyện Thiệu Hóa, Thọ Xuân, Yên Định. Các cuộc đánh tháo giải vây nổ ra liên tục. Ngày 7-10-1941, một trận đấu quyết liệt đã diễn ra ở Đa Ngọc (nơi tập kết của tự vệ Thọ Xuân, Thiệu Hóa, Yên Định lên đường đi chiến khu). Đến ngày 16-10-1941, Chiến khu Ngọc Trạo bị phong tỏa. Vào thời điểm này, vùng Ngọc Trạo bị mưa lụt liên tiếp. Lán trại ở đồi Ma Mầu bị dột ướt. Đội du kích phải tản vào đóng tại bốn nhà sàn ở xóm đình Ngọc Trạo trong điều kiện thiếu thốn lương thực, thuốc men... Đường tiếp tế bị địch ngăn chặn. Trong khi đó, Nhân dân trên địa bàn xã Ngọc Trạo lại không thể tiếp tế lương thực, thuốc men vì cũng đang phải chịu cảnh lụt lội khổ sở. Không chịu khuất phục, đội du kích có ngày phải ăn rau quả để thay cơm. Cũng chính lúc này, tình thương yêu, đùm bọc của Nhân dân Ngọc Trạo đối với du kích lại được thể hiện một cách đẹp đẽ và cao cả hơn bao giờ hết. Mặc cho hoàn cảnh khó khăn, quân địch truy lùng ráo riết, Nhân dân xã Ngọc Trạo vẫn mưu trí, dũng cảm che chở, bảo vệ đội du kích đến cùng.

Giữa lúc ban lãnh đạo chiến khu đang có kế hoạch chuẩn bị chuyển hướng địa bàn hoạt động thì bị kẻ thù tấn công. Sáng sớm ngày 19-10-1941, quân địch đã huy động một bộ phận không nhỏ binh lính chia làm các mũi tấn công vào chiến khu. Mặc dù, tương quan lực lượng lớn, quân địch đông, nhưng với tinh thần chiến đấu dũng cảm ngoan cường, đội du kích đã đánh lui nhiều đợt tiến công của địch. Các chiến sĩ đã đánh giáp lá cà, dùng dao, kiếm, mác quần nhau với địch, vừa xung phong vừa mềm mỏng kêu gọi quân địch quay đầu súng, trở về với Nhân dân. Dưới làn mưa đạn của giặc, chiến sĩ Cao Ngọc Oanh dũng cảm mưu trí, nhanh nhẹn dùng dao chém tên lính mang số hiệu 444 bị thương và tước luôn khẩu súng của hắn. Trước khí thế, quyết tâm của quân và dân ta, địch hoảng sợ bắn xối xả về phía quân du kích rồi nhanh chóng rút khỏi trận địa. Ba chiến sĩ du kích Phạm Văn Hinh, Hoàng Văn Môn, Đỗ Văn Tước và một số chiến sĩ khác đã chiến đấu dũng cảm và hy sinh oanh liệt vì sự nghiệp giải phóng dân tộc. Tối 19-10-1941, sau khi làm lễ truy điệu cho các chiến sĩ đã hy sinh, cất giấu tài liệu và chỉ đạo kế hoạch chống khủng bố cho Nhân dân Ngọc Trạo, ban lãnh đạo quyết định rút đội du kích về làng Cẩm Bào (thuộc địa phận huyện Vĩnh Lộc bây giờ) rồi phân tán nhỏ lực lượng về các vùng trong tỉnh nhằm xây dựng, củng cố, phát triển phong trào phù hợp với tình hình mới.

Tuy chỉ hoạt động trong một thời gian ngắn nhưng Chiến khu du kích Ngọc Trạo ghi đậm dấu ấn về tinh thần bất khuất, kiên trung, không quản mọi khó khăn, gian khổ, anh dũng chiến đấu, hy sinh, đoàn kết quân dân một lòng chống kẻ thù chung vì nền độc lập tự do của Tổ quốc. Ngọn lửa đỏ từ hang Treo - Ngọc Trạo đã lan tỏa trên khắp mọi miền quê Thanh, bền bỉ cháy, để từ đó “góp phần thổi bùng lên ngọn lửa tổng khởi nghĩa giành chính quyền (tháng 8-1945), mở ra một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập tự do cho nước nhà”. Về Ngọc Trạo hôm nay, từng gốc cây, hang đá và biết bao thế hệ người dân nơi đây vẫn say sưa kể về những năm tháng kháng chiến anh dũng, kiên cường với niềm tự hào, lòng biết ơn sâu sắc. Phát huy truyền thống anh dũng của quê hương cách mạng, trong những năm qua Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Ngọc Trạo luôn đoàn kết, nỗ lực phấn đấu khắc phục mọi khó khăn, phát huy tinh thần tự lực, tự cường khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh xây dựng quê hương ngày một đổi mới. Sức sống bền bỉ của di tích càng tô thắm thêm truyền thống, lịch sử hào hùng của quân và dân ta trong sự nghiệp kháng chiến cứu quốc.

Bài và ảnh: Thảo Linh