Chăm sóc sức khoẻ sinh sản tuổi vị thành niên: Hành trang tương lai cho thế hệ trẻ

Tuổi vị thành niên (VTN) là giai đoạn chuyển giao quan trọng, khi các em học sinh bắt đầu có những biến đổi mạnh mẽ về thể chất, tâm sinh lý và nhu cầu được khám phá bản thân. Việc trang bị đầy đủ kiến thức về sức khỏe sinh sản (SKSS) cho lứa tuổi này không chỉ giúp các em tự bảo vệ mình mà còn góp phần xây dựng một thế hệ trẻ khỏe mạnh, chủ động và có trách nhiệm với tương lai.

Cán bộ y tế Trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh Thanh Hoá tư vấn chăm sóc SKSS cho học sinh.

Tăng cường truyền thông trong trường học

SKSS ở tuổi VTN vốn là chủ đề nhạy cảm, song lại vô cùng thiết yếu trong bối cảnh tỷ lệ mang thai sớm và mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục vẫn đang là nỗi lo của toàn xã hội. Nhận thức rõ điều này, ngành y tế đã phối hợp chặt chẽ với các trường học để triển khai chương trình truyền thông, giáo dục giới tính bằng những hình thức hấp dẫn, gần gũi và hiệu quả.

Nhiều thắc mắc về giáo dục giới tính, chăm sóc SKSS đã được cán bộ y tế giải đáp trong buổi buổi sinh hoạt ngoại khóa giáo dục giới tính cho trẻ VTN ở Trường THCS Quảng Thịnh.

Tại Trường THCS Quảng Thịnh, một buổi sinh hoạt ngoại khóa về giáo dục giới tính đã thu hút đông đảo học sinh tham gia. Bằng phương pháp truyền đạt trực quan, các bác sĩ không chỉ cung cấp kiến thức khoa học mà còn tạo không gian để các em mạnh dạn đặt câu hỏi về những vấn đề thường e ngại như: thay đổi tâm sinh lý tuổi dậy thì, mang thai ngoài ý muốn, bệnh lây truyền qua đường tình dục... Không khí cởi mở, thân thiện giúp học sinh dễ tiếp thu và hiểu đúng hơn về cơ thể mình.

Tương tự, Trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh Thanh Hoá cũng duy trì hoạt động phối hợp với ngành y tế để tổ chức các chuyên đề SKSS, đặc biệt là đối với học sinh nữ. Nội dung tập trung vào vệ sinh cá nhân, nhận biết bất thường ở cơ quan sinh sản, xây dựng tình bạn - tình yêu lành mạnh, phòng tránh mang thai ngoài ý muốn. Những chia sẻ gần gũi từ chuyên gia giúp các em hiểu rõ hơn về tình yêu học trò, những nguy cơ khi có suy nghĩ lệch lạc và tầm quan trọng của việc xây dựng lối sống lành mạnh.

Thầy Hà Duyên Tùng, Hiệu trưởng nhà trường, cho biết: "Thời gian qua, nội dung giáo dục SKSS được lồng ghép trong các buổi sinh hoạt đầu giờ, hoạt động ngoại khóa, các môn Giáo dục kinh tế pháp luật, Hoạt động hướng nghiệp - trải nghiệm. Bên cạnh đó, Tổ tư vấn tâm lý thường xuyên hỗ trợ, tư vấn cho học sinh khi các em có nhu cầu. Những hoạt động này giúp các em nắm được kiến thức cơ bản để biết tự bảo vệ bản thân và hình thành hành vi tích cực".

Em Hoàng Thị Hương Giang, học sinh lớp 11A, Trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh Thanh Hoá, chia sẻ: "Các buổi truyền thông đã mang lại cho chúng em nhiều kiến thức rất bổ ích và thiết thực. Trước đây, em còn nhiều thắc mắc và e ngại về các vấn đề liên quan đến SKSS, nhưng sau khi tham gia các chương trình truyền thông, em đã hiểu rõ hơn về những thay đổi của cơ thể cũng như những nguy cơ tiềm ẩn nếu không có kiến thức và kỹ năng bảo vệ bản thân".

Tuyên truyền chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, tảo hôn tại trường THCS Dân tộc nội trú Mường Lát.

Nỗ lực của ngành dân số trong đồng hành cùng giới trẻ

Tuổi VTN là giai đoạn hình thành nhân cách, tư duy và hành vi xã hội. Tuy nhiên, đây cũng là giai đoạn dễ tổn thương nếu thiếu kỹ năng sống và hiểu biết về giới tính. Theo Vụ Sức khỏe Bà mẹ - Trẻ em (Bộ Y tế), mỗi năm cả nước ghi nhận 300-400 nghìn ca phá thai ở độ tuổi 15-19, trong đó 60-70% là học sinh, sinh viên. Dù tỷ lệ phá thai chung giảm, nhưng tỷ lệ ở nhóm VTN vẫn chiếm hơn 20% tổng số ca - một con số đáng lo ngại.

Tại Thanh Hóa, báo cáo của Chi cục Dân số cho thấy, một bộ phận học sinh còn thiếu kiến thức cơ bản về SKSS, phòng tránh mang thai ngoài ý muốn và bệnh lây truyền qua đường tình dục. Khảo sát của Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS) cho thấy chỉ khoảng 20% học sinh THCS, THPT trả lời đúng các câu hỏi liên quan đến an toàn tình dục và biện pháp tránh thai. Một rào cản lớn đến từ gia đình: nhiều phụ huynh e ngại khi trao đổi về giới tính với con, khiến học sinh tìm kiếm thông tin từ mạng xã hội - nơi tồn tại nhiều kiến thức sai lệch, dễ dẫn đến hiểu lầm và hành vi nguy cơ.

Trong những năm qua, Chi cục Dân số tỉnh Thanh Hóa đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao kiến thức SKSS cho thanh thiếu niên. Từ đầu năm đến nay, đơn vị đã phối hợp tổ chức 175 buổi sinh hoạt ngoại khóa cho hơn 12.000 học sinh; nhân bản cấp phát 5.635 cuốn sách về SKSS VTN/TN cho học sinh tại 225 trường THCS, THPT trên địa bàn tỉnh. Ngoài truyền thông trực tiếp, các hoạt động còn mở rộng trên nền tảng mạng xã hội, tổ chức cuộc thi tìm hiểu SKSS, tư vấn sức khỏe trước khi kết hôn... góp phần tạo môi trường thân thiện để học sinh tiếp cận kiến thức chuẩn xác.

Nhận thức rõ vai trò quan trọng của công tác chăm sóc SKSS cho lứa tuổi VTN, thời gian qua, các sở, ngành, địa phương trong tỉnh đã triển khai nhiều hoạt động truyền thông, tư vấn hiệu quả. Giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh đã tổ chức 1.054 buổi truyền thông, sinh hoạt ngoại khóa về chăm sóc SKSS với sự tham gia của khoảng 70.000 học sinh.

Nội dung truyền đạt rõ ràng, gần gũi, tập trung vào các chủ đề: thay đổi cơ thể tuổi dậy thì, tình bạn và tình yêu lành mạnh, giao tiếp ứng xử với bạn khác giới, phòng tránh mang thai ngoài ý muốn, bệnh lây truyền qua đường tình dục, kỹ năng tự bảo vệ trước nguy cơ xâm hại.

Đáng chú ý, hoạt động truyền thông không chỉ mang tính một chiều mà được thiết kế theo hình thức trao đổi, tương tác, mô phỏng tình huống thực tế, giúp học sinh dễ hiểu, dễ nhớ và biết cách xử lý phù hợp. Kết quả cho thấy, khoảng 65% học sinh tham gia đã có chuyển biến tích cực về nhận thức và hành vi trong bảo vệ bản thân.

Một buổi truyền thông kiến thức CSSKSS cho học sinh tại Trường THCS Đông Quang.

Ông Bùi Hồng Thủy, Chi cục trưởng Chi cục Dân số tỉnh, cho biết: "Để nâng cao chất lượng dân số, đặc biệt là chăm sóc SKSS cho VTN, Chi cục Dân số tỉnh tiếp tục đẩy mạnh phối hợp với ngành giáo dục, các ban, ngành, đoàn thể nhằm đổi mới nội dung, thông điệp, hình thức truyền thông SKSS phù hợp với từng nhóm tuổi. Bên cạnh đó, tận dụng mạng xã hội để lan tỏa thông tin đến đông đảo thanh thiếu niên, giúp các em nâng cao nhận thức và hành vi an toàn".

Chăm sóc SKSS cho tuổi VTN không chỉ là trang bị kiến thức về giới tính, mà còn là giúp các em phát triển kỹ năng sống, khả năng tự bảo vệ và ứng xử lành mạnh trước những thay đổi tâm sinh lý. Đây là nền tảng quan trọng để hình thành nhân cách và định hướng tương lai. Các chuyên gia khuyến nghị, bên cạnh sự đồng hành của nhà trường và các ngành chức năng, gia đình cần đóng vai trò quan trọng đồng hành, lắng nghe, chia sẻ và hướng dẫn kiến thức cho con một cách khoa học, cởi mở thay vì né tránh. Khi được trang bị đầy đủ kiến thức, các em sẽ chủ động xây dựng lối sống lành mạnh, chuẩn bị hành trang vững chắc cho tương lai.

Tô Hà