Thủ tướng Israel thăm Mỹ: Chiến tranh tiếp diễn ở Gaza hay thúc đẩy tiến trình hòa bình cho Trung Đông?

Tổng thống Mỹ Donald Trump nhậm chức trong bối cảnh cục diện chính trị-quân sự tại Trung Đông có những thay đổi rất lớn. Chế độ Assad sụp đổ ở Syria; các lực lượng trong “Trục kháng chiến” do Iran dẫn dắt ở khu vực suy yếu nghiêm trọng. Điều này càng khiến cho thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas ở Gaza trở nên mong manh, và chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu lần này có lẽ sẽ đánh dấu “bước ngoặt” cho tình hình ở Gaza thời gian tới.

Mỹ không mong muốn giao tranh tiếp diễn ở Gaza

Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ chào đón Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng vào đầu tuần này, đánh dấu chuyến thăm đầu tiên của một nhà lãnh đạo nước ngoài tới Washington trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump. Chuyến thăm diễn ra ngay sau lệnh ngừng bắn đạt được giữa Israel và Hamas. Tuy nhiên, lệnh ngừng bắn khó có thể duy trì nếu Thủ tướng Benjamin Netanyahu vẫn tin rằng ông có thể tiếp tục chiến tranh và giành chiến thắng với sự hỗ trợ của Mỹ, nhất là trong bối cảnh các lực lượng trong “Trục kháng chiến” do Iran dẫn dắt ở khu vực suy yếu nghiêm trọng. Rõ ràng, vai trò của Mỹ và cá nhân Tổng thống Donald Trump trong tiến trình hòa bình cho Trung Đông là rất quan trọng. Cộng đồng quốc tế đặt kỳ vọng cao vào việc ông Trump sẽ dồn toàn lực ủng hộ việc chấm dứt chiến tranh vĩnh viễn và nói với Thủ tướng Benjamin Netanyahu rằng nếu lệnh ngừng bắn đổ vỡ và chiến tranh tiếp diễn, Mỹ sẽ không tham gia.

Tuy nhiên, có nhiều yếu tố chi phối quyết định của Tổng thống Donald Trump. Thực tế là cả Thủ tướng Benjamin Netanyahu và các đối tác trong liên minh cầm quyền của ông đều không muốn chiến tranh kết thúc. Bộ trưởng An ninh Quốc gia Israel Itamar Ben-Gvir đã từ chức vì lệnh ngừng bắn với Hamas và Bộ trưởng Bộ Tài chính Bezalel Smotrich, người theo đường lối cứng rắn, đã đe dọa sẽ lật đổ chính phủ nếu Israel không tiếp tục chiến tranh sau giai đoạn 42 ngày đầu tiên của thỏa thuận và nếu Thủ tướng Benjamin Netanyahu từ bỏ việc tái chiếm dải Gaza.

Thủ tướng Benjamin Netanyahu được cho là đã “trấn an” phe diều hâu trong liên minh cầm quyền của mình rằng, cuộc chiến sẽ tiếp tục với sự hỗ trợ của Mỹ nếu các cuộc đàm phán giai đoạn hai về việc chấm dứt vĩnh viễn cuộc chiến thất bại. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng, việc quay trở lại chiến đấu ở dải Gaza sẽ trở thành gánh nặng cho Tổng thống Donald Trump, giống như đối với người tiền nhiệm Joe Biden, và về cơ bản sẽ đi ngược lại lợi ích của Mỹ. Lý do đầu tiên là mức độ rủi ro của cuộc chiến và sẽ rất khó để Israel đạt được mục đích mà Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã tuyên bố: tiêu diệt hoàn toàn phong trào Hamas ở Gaza và giải phóng tất cả con tin. Việc san phẳng Gaza và tiêu diệt phần lớn lãnh đạo của Hamas cho đến nay vẫn chưa đạt được mục tiêu nào. Hamas vẫn là lực lượng chính trị và quân sự thống trị ở Gaza, và cựu Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken gần đây cho biết Hamas đã chiêu mộ được số chiến binh gần bằng những gì họ đã mất kể từ khi xung đột nổ ra vào tháng 10 năm 2023. Còn theo tờ Jerusalem Post, phong trào Jihad Hồi giáo và Hamas, 2 nhóm vũ trang lớn nhất ở Gaza, có quân số khoảng 20.000 tay súng. Với lực lượng hùng hậu và được trang bị vũ khí hiện đại, rõ ràng các nhóm vũ trang này rất khó bị đánh bại hoàn toàn.

Hơn nữa, giao tranh tái diễn sẽ khiến Chính quyền Tổng thống Donald Trump không thể tập trung vào chương trình nghị sự trong nước, cũng như cạnh tranh với các đối thủ hàng đầu như Nga và Trung Quốc. Cuộc xung đột ở Gaza có thể khiến Mỹ phải tham gia sâu hơn vào một cuộc chiến với Iran, mà theo giới phân tích, sẽ là một sai lầm chiến lược đối với khu vực và hút hết nguồn lực trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Kết quả là, các cuộc chiến ở Ukraine và Trung Đông gây sức ép lên kho vũ khí quan trọng của Mỹ, làm xói mòn khả năng răn đe và mức độ sẵn sàng chiến đấu của Washington ở các mặt trận khác.

Chờ đợi quyết định của Tổng thống Donald Trump

Tổng thống Donald Trump, hay bất kỳ tổng thống Mỹ nào, đều có đòn bẩy nếu ông sẵn sàng sử dụng nó để gây sức ép Israel. Đó có thể là những khoản viện trợ quân sự hàng tỷ USD, là “chiếc ô” về an ninh và chính trị mà Mỹ giành cho Israel trong suốt nhiều năm qua.

Cộng đồng quốc tế đã thấy được giá trị của các đòn bẩy của Mỹ trong việc thúc đẩy tiến trình hòa bình ở Trung Đông. Tổng thống Donald Trump và ê-kíp của mình đã đóng vai trò quan trong trong việc gây sức ép buộc Thủ tướng Benjamin Netanyahu chấp nhận một thỏa thuận đã được đưa ra thảo luận trong nhiều tháng. Giới quan sát cho rằng, không loại trừ khả năng ông Trump và các thân tín đã phát thông điệp rằng sự ủng hộ của Mỹ cho cuộc chiến ở dải Gaza đã kết thúc; nếu Chính phủ Israel quyết định rằng cuộc chiến vẫn quan trọng, Mỹ sẽ chấm dứt các khoản viện trợ cũng như mọi sự ủng hộ cho Israel.

Những người theo chủ nghĩa diều hâu ủng hộ Thủ tướng Benjamin Netanyahu sẽ coi đây là sự phản bội. Nhưng rõ ràng, Tổng thống Donald Trump và nước Mỹ không quan tâm đến việc bị dẫn dắt trở lại một chiến dịch quân sự tốn kém và đầy rủi ro của Israel. Lệnh ngừng bắn tại Gaza được phần lớn người dân và quan chức trong chính quyền Mỹ ủng hộ nên có rất ít lý do để tin rằng Israel có thể thuyết phục được Tổng thống Donald Trump tiếp tục hỗ trợ nước này để tiến hành chiến dịch quân sự nhằm tiêu diệt Hamas ở Gaza và giải phóng các con tin.

Trong một thời gian khá dài, Mỹ đã “ném” tiền, súng ống và đạn dược vào Trung Đông, song giải quyết được rất ít vấn đề, trong khi phải đối mặt với những vấn đề mới, phức tạp phát sinh. 15 tháng qua (kể từ khi xung đột tại Gaza bùng phát vào tháng 10 năm 2023) tình hình cũng không gì khác, và Tổng thống Donald Trump đã có cơ hội để thay đổi điều này. Như ông đã phát biểu khi nhậm chức, “chúng ta sẽ đo lường thành công của mình không chỉ bằng những trận chiến mà chúng ta giành chiến thắng, mà còn bằng những cuộc chiến mà chúng ta kết thúc - và có lẽ quan trọng nhất là những cuộc chiến mà chúng ta không bao giờ tham gia. Di sản đáng tự hào nhất của tôi sẽ là một người gìn giữ hòa bình và thống nhất”. Cộng đồng quốc tế đang chờ đợi quyết định của Tổng thống Donald Trump rằng tiếp tục hỗ trợ Israel triển khai chiến dịch quân sự nhằm tiêu diệt Hamas ở Gaza hay gây sức ép Israel duy trì lệnh ngừng bắn lâu dài, thúc đẩy tiến trình hòa bình cho Trung Đông.

HÙNG ANH