Giữ gìn nét văn hóa ứng xử trong gia đình Việt

Văn hóa ứng xử từ lời ăn tiếng nói, cách đối đãi giữa các thế hệ, đến sự sẻ chia, nhường nhịn trong đời sống thường ngày không chỉ phản ánh nếp nhà, mà còn là “điểm tựa” định hình nhân cách, phát triển tình cảm, trí tuệ của mỗi người, góp phần bồi đắp nền tảng đạo đức xã hội, xây dựng nếp sống văn minh.

Tiết mục dự thi về văn hóa ứng xử trong gia đình tại Hội thi gia đình văn hóa, thể thao cho công nhân, viên chức, người lao động trên địa bàn tỉnh năm 2025.

Trong căn nhà nhỏ giữa lòng đô thị hối hả, gia đình bà Nguyễn Thị Hằng, 60 tuổi ở phường Hạc Thành luôn duy trì nếp sinh hoạt chung mỗi tối. Dù con cháu bận rộn công việc, bữa cơm tối luôn là “điểm hẹn” để cả nhà quây quần. Bà Hằng chia sẻ: “Gia đình không cần nói những điều lớn lao. Chỉ cần con cháu biết chào hỏi lễ phép, biết lắng nghe ông bà; bố mẹ, vợ chồng biết tôn trọng nhau, thế là đã giữ được cái gốc rồi”.

Với anh Lê Văn Giáp cũng ở phường Hạc Thành, văn hóa ứng xử gia đình là sợi dây gắn kết các thành viên khi đối diện với biến cố, khó khăn. Anh Giáp chia sẻ: "Cách đây hơn 5 năm, vợ tôi mắc bệnh nặng phải đi điều trị liên tục, kinh tế gia đình càng eo hẹp. Lúc đó, cả nhà cùng động viên nhau, con cái chủ động việc nhà, luôn giữ tinh thần vui vẻ. Nhờ đó, chúng tôi đã vượt qua giai đoạn khó khăn, vợ tôi vững vàng vượt qua bệnh tật”.

Văn hóa ứng xử trong gia đình Việt là lời ăn, tiếng nói, cử chỉ, hành động, cách cư xử giữa các thành viên với nhau được duy trì bởi sự yêu thương, sẻ chia, tôn trọng, bình đẳng... Chính những điều tưởng chừng giản dị ấy chính là “sứ mệnh”, là thiết chế xã hội đầu tiên và quan trọng nhất trong đời sống con người, giúp nuôi dưỡng, hình thành nhân cách, đạo đức, tình cảm của mỗi người.

Với các gia đình trẻ, việc gìn giữ văn hóa ứng xử trong gia đình càng trở nên quan trọng hơn. Anh Lê Văn Tuấn, 42 tuổi, phường Đông Quang, cho biết: “Vợ chồng tôi thống nhất với nhau, dù chịu áp lực, vất vả ngoài xã hội, nhưng về nhà là phải gạt bỏ, không được nặng lời với nhau trước mặt con. Con trẻ nhìn vào cách cha mẹ ứng xử mà học theo, giúp các con hình thành thói quen cư xử ôn hòa, biết lắng nghe và chia sẻ”. Theo anh Tuấn, giữ gìn nét đẹp văn hóa ứng xử trong gia đình không phải là quay lại những khuôn mẫu cứng nhắc, mà là kế thừa tinh hoa truyền thống, đồng thời thích ứng linh hoạt với điều kiện sống mới. Trong đó, tôn trọng, bình đẳng giới, lắng nghe, chia sẻ và trách nhiệm giữa các thành viên... chính là biểu hiện sinh động của văn hóa gia đình Việt trong thời đại mới.

Không phải ngẫu nhiên mà lâu nay tiêu chí “Gia đình văn hóa” trong các phong trào xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở luôn được đặt ở vị trí trung tâm. Theo đánh giá của ngành văn hóa, những địa phương làm tốt công tác tuyên truyền, vận động xây dựng gia đình văn hóa thường có đời sống xã hội ổn định, tình làng nghĩa xóm gắn bó, tệ nạn xã hội được kiềm chế.

Tuy nhiên trong xã hội hiện đại, văn hóa ứng xử trong gia đình Việt đang đứng trước không ít thách thức. Áp lực mưu sinh, ảnh hưởng tiêu cực từ mạng xã hội, lối sống thực dụng, cá nhân hóa... khiến không ít gia đình rơi vào tình trạng thiếu gắn kết. Không hiếm những trường hợp bữa cơm gia đình trở nên lặng lẽ, mỗi người một chiếc điện thoại; lời nói thiếu kiềm chế dẫn đến mâu thuẫn, xung đột kéo dài. Nếu không được lấp đầy bằng sự thấu hiểu, dễ trở thành rạn nứt.

Trong bối cảnh ấy, việc giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa ứng xử trong gia đình càng trở nên cấp thiết. Nhiều địa phương đã triển khai các mô hình, cách làm sáng tạo nhằm khôi phục và lan tỏa văn hóa ứng xử trong gia đình. Các câu lạc bộ “Gia đình hạnh phúc”, “Ông bà, cha mẹ mẫu mực - con cháu thảo hiền”, các buổi sinh hoạt chuyên đề về kỹ năng làm cha mẹ, kỹ năng ứng xử trong gia đình được các địa phương, hội, đoàn thể tổ chức ngày càng nhiều, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân. Đặc biệt, các ngành, hội, đoàn thể và các địa phương đã đẩy mạnh tuyên truyền về vai trò của gia đình, tầm quan trọng của những giá trị văn hóa truyền thống trong gia đình Việt; triển khai bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình bằng nhiều hình thức như qua loa truyền thanh, các tiểu phẩm, cuộc thi và tuyên truyền trực tiếp...

Giữa những đổi thay nhanh chóng của đời sống hiện đại, văn hóa ứng xử trong gia đình có thể không mang lại giá trị vật chất tức thì, nhưng lại bền bỉ nuôi dưỡng những giá trị tinh thần cốt lõi. Để nét đẹp văn hóa ứng xử trong gia đình tiếp tục được gìn giữ và lan tỏa, cần sự chủ động từ chính mỗi gia đình, mỗi cá nhân. Đó là sự kiên nhẫn của người lớn, là thái độ lắng nghe của cha mẹ, là sự lễ phép, hiếu thảo của con cháu. Từ những lời nói nhẹ nhàng, cách cư xử nhân văn trong mỗi mái ấm, những “hạt giống” tốt đẹp được gieo trồng, để rồi lớn lên thành nhân cách, thành nếp sống, góp phần làm nên diện mạo văn hóa của cả cộng đồng, xã hội.

Bài và ảnh: Quỳnh Chi