Đáp trả thuế quan Mỹ-Trung: Chỉ là thăm dò hay nguy cơ một cuộc chiến tranh thương mại mới?

Mức thuế quan chung được Mỹ và Trung Quốc áp dụng vào tháng 3 đang mở ra một giai đoạn mới của cuộc chiến thương mại giữa hai nước. Song giới phân tích cho rằng, đây thực chất mới chỉ là màn thăm dò của các bên.

Kể từ ngày 4/3, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã áp dụng mức thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa từ Trung Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc không phụ thuộc nhiều vào nguồn cung cấp cho Mỹ, nghĩa là ngay cả khi mức thuế đã lên tới 20% cũng không gây áp lực đáng kể. Về phần mình, Bắc Kinh cũng đưa ra các biện pháp tương tự, nhưng chỉ áp dụng đối với các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ.

Phản ứng của Trung Quốc

Ngày 4/3, mức thuế nhập khẩu 25% đối với Mexico và Canada, cũng như mức thuế phụ thu thêm 10% đối với Trung Quốc của Tổng thống Mỹ Donald Trump chính thức có hiệu lực. Động thái này gây ra những phản ứng rất mạnh mẽ từ các nước.

Như một động thái đáp trả, Trung Quốc đã áp thuế nhập khẩu 15% đối với thịt gà, lúa mì, ngô và bông của Mỹ, cũng như thuế phụ thu 10% đối với đậu nành, thịt lợn, thịt bò, trái cây, rau và các sản phẩm từ sức, có hiệu lực từ ngày 10/3. Ngoài ra, Trung Quốc đã áp dụng biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với 15 công ty và tuyên bố 10 tổ chức khác là không đáng tin cậy. Bắc Kinh cũng đã đệ đơn kiện mới lên WTO.

Đây không phải là vòng đầu tiên của cuộc chiến thương mại giữa hai ông lớn của kinh tế thế giới. Cuộc đối đầu đã từng xảy ra vào năm 2018, khi chính sách thuế quan của Washington ảnh hưởng đến khoảng 18% tổng lượng hàng nhập khẩu của Mỹ (2,6% GDP), còn các biện pháp trả đũa của Trung Quốc ảnh hưởng đến 11% hàng hóa nhập khẩu vào nước này (3,6% GDP).

Ngoài ra, đầu tháng 2, Tổng thống Mỹ đã áp dụng mức thuế nhập khẩu 10% đối với Trung Quốc. Bắc Kinh nhanh chóng phản ứng bằng cách áp thuế 15% đối với than và khí đốt tự nhiên hóa lỏng của Mỹ, cũng như áp phụ phí 10% đối với dầu mỏ và thiết bị nông nghiệp, có hiệu lực từ ngày 10/2.

Chính sách thuế quan của Mỹ và Trung Quốc ngay lập tức gây ra tác động đối với kinh tế thế giới. Chỉ riêng trong ngày 4/3, giá vàng đã tăng 2%, lên 2.937 USD/ounce. Trong khi đó, các chỉ số chứng khoán Mỹ giảm (S&P500 - giảm 1,5%, xuống 5.800 điểm, NASDAQ - giảm 1%, xuống 20.226 điểm, Dow Jones - giảm 1%, xuống 42.783 điểm).

Mỹ và Trung Quốc chỉ đang thăm dò nhau

Giới phân tích cho rằng, Trung Quốc và Mỹ chỉ đang thăm dò điểm mạnh, điểm yếu của nhau; các biện pháp mà hai nước này đang thực hiện mang tính biểu tượng nhiều hơn.

Các hạn chế của Mỹ có vẻ tương đối rộng vì nhắm vào tất cả các sản phẩm, nhưng trên thực tế, chúng không gây thiệt hại đáng kể cho nền kinh tế Trung Quốc. Theo Ekaterina Novikova, Phó Giáo sư Khoa Lý thuyết Kinh tế tại Đại học Kinh tế Nga Plekhanov, Trung Quốc đang cố gắng phát triển cả thị trường trong và ngoài nước; trong đó, thương mại trong nước đóng vai trò là nền tảng quan trọng, bảo đảm hỗ trợ toàn bộ nền kinh tế nước này.

Nếu nói về xuất khẩu, Bắc Kinh chỉ cung cấp 15% hàng hóa cho thị trường Mỹ - doanh số bán sản phẩm từ Trung Quốc sang Mỹ đã giảm đáng kể ngay cả dưới thời Tổng thống Joe Biden. “Tức là, Trung Quốc đã chứng tỏ có những bước chuẩn bị tốt cho cuộc chiến thuế quan, và mức thuế cao của Tổng thống Donald Trump đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ không ảnh hưởng nhiều đến nền kinh tế của nước này”, chuyên gia phân tích.

Trong khi đó, Andrey Kortunov, Giám đốc khoa học của Hội đồng các vấn đề quốc tế Nga (RIAC) cho rằng, chính sách thuế quan mà Mỹ áp đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mexico cũng có một phần liên quan đến Trung Quốc. Theo quan điểm của chính quyền Trump, Trung Quốc đang chuyển nhiều cơ sở sản xuất của mình sang Mexico, và vì vậy, hàng xuất khẩu của Trung Quốc đang tràn ngập ở thị trường Mỹ. Động thái mới đây của Mỹ cũng có thể là yêu cầu của Tổng thống Trump rằng các nước thứ ba, chẳng hạn như Mexico, phải áp thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ Trung Quốc.

Mức thuế trả đũa của Trung Quốc có vẻ vẫn ở mức vừa phải. Các nhà quan sát cho rằng, chính quyền Trung Quốc hy vọng đạt được thỏa thuận với Tổng thống Donald Trump và ngăn chặn chiến tranh thương mại leo thang trên diện rộng. Đồng thời, chính Mỹ cũng có thể sẽ phải chịu những thiệt hại vì mức thuế quan mới. Việc áp dụng thuế quan sẽ đẩy nhanh lạm phát trong nước (vì hàng hóa sẽ trở nên đắt đỏ hơn), gây ra tình trạng tăng lãi suất của Fed và cuối cùng là tình trạng trì trệ của nền kinh tế.

Nền kinh tế Canada và Mexico sẽ bị ảnh hưởng ra sao?

Theo chuyên gia kinh tế người Nga Andrei Barkhota cho rằng, tiền đề ban đầu cho việc áp dụng thuế quan là khuynh hướng của Tổng thống Donald Trump về các chính sách bảo hộ nhằm tăng khả năng cạnh tranh cho các công ty Mỹ tại thị trường nội địa. Chính sách thuế quan của Washington đối với Mexico và Canada có thể sẽ hạn chế tốc độ tăng trưởng GDP ở các quốc gia này và tác động tiêu cực đến quan hệ kinh tế toàn cầu.

Đặc biệt, tại Mexico, các ngành có thể bị ảnh hưởng nhiều nhất là máy móc, thiết bị điện tử, thiết bị vận tải và sản xuất thực phẩm (rau, trái cây và các loại hạt). Trong khi đó, Canada là một trong những nhà cung cấp chính các nguồn năng lượng, thiết bị vận tải và kim loại như nhôm cho Mỹ. Đồng thời, mức thuế quan đối với các nguồn năng lượng thấp hơn so với các mặt hàng khác (10%) nghĩa là, Mỹ vẫn thừa nhận sự phụ thuộc của mình vào một số hạng mục nhất định.

Thực tế, Canada và Mexico hiện đang phải đối mặt với thời kỳ khó khăn vì Mỹ là nước tiêu thụ duy nhất hàng hóa từ các quốc gia này. Theo thống kê, các nước láng giềng chiếm khoảng 75-80% lượng hàng xuất khẩu sang Mỹ. Tuy nhiên, theo Andrei Barkhota, xét theo khả năng cơ động và hành động của chính quyền Trump, thuế quan chỉ đóng vai trò là công cụ đàm phán và thiết lập chế độ quan hệ kinh tế mới. Do đó, mức thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa từ các nước láng giềng có thể được giảm nếu Mỹ nhận được một số loại “bồi thường” dưới hình thức các hợp đồng và thỏa thuận đầu tư mới.

Hùng Anh (CTV)