Tăng cường năng lực cộng đồng để bảo vệ trẻ em

Sau hơn 18 tháng triển khai (giai đoạn 1), dự án “Nâng cao năng lực cộng đồng trong phòng, chống bạo lực thể chất đối với trẻ em trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa” (gọi tắt là Dự án) đã đạt nhiều kết quả nổi bật, cho thấy sự thay đổi nhận thức rõ rệt trong gia đình, nhà trường và cộng đồng. Tuy nhiên, để bảo đảm mục tiêu cuối kỳ, giai đoạn 2 cần đẩy mạnh một số giải pháp căn cơ, đồng bộ và thực chất hơn.

Hội nghị đánh giá kết quả và định hướng giai đoạn tiếp theo của Dự án “Nâng cao năng lực cộng đồng trong phòng chống bạo lực thể chất đối với trẻ em tại Thanh Hóa”.

Việc bảo vệ trẻ em trước các hành vi bạo lực thể chất không chỉ là yêu cầu về quyền con người mà còn là điều kiện nền tảng để trẻ phát triển toàn diện. Nhận thức được điều đó, Dự án được triển khai tại 15 xã, phường (sau khi sáp nhập còn lại 11 xã, phường) với sự phối hợp của chính quyền, nhà trường và người dân. Kết quả, trong số 5.400 trẻ em thuộc nhóm mục tiêu, đã có 3.390 em được tiếp cận kiến thức về phòng chống bạo lực thể chất, kỹ năng phòng ngừa và phương pháp kỷ luật tích cực. Đặc biệt, 456 trẻ được đào tạo trở thành tuyên truyền viên đã tiếp tục chia sẻ kiến thức tới 1.544 bạn bè cùng trang lứa, lan tỏa tinh thần “hiểu mình - bảo vệ mình - giúp đỡ bạn” trong môi trường học đường. Ở nhóm cha mẹ và người chăm sóc trẻ, 11.909 người đã được tiếp cận thông tin thông qua tập huấn hoặc sinh hoạt cộng đồng. Điều đáng mừng là nhiều phụ huynh lần đầu nhận ra tác hại lâu dài của phương pháp dạy con bằng đòn roi và chủ động thay đổi cách ứng xử trong gia đình, hướng đến phương pháp kỷ luật tích cực.

Song song với đó, 450 cán bộ chính quyền, đoàn thể, các tổ chức xã hội và cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em đã được đào tạo bài bản về kỹ năng xử lý tình huống, quy trình hỗ trợ trẻ bị bạo lực và phương pháp phối hợp liên ngành. Sự vào cuộc tích cực của đội ngũ này giúp cộng đồng khép kín hơn các “mắt xích bảo vệ”, từ phát hiện - báo cáo - can thiệp - hỗ trợ, tạo môi trường an toàn hơn cho trẻ. Các hoạt động tuyên truyền tại cộng đồng cũng ghi dấu nỗ lực vượt kế hoạch, 75 buổi sinh hoạt cộng đồng và 360 lượt phát thanh đã thu hút gần 34.400 lượt người tiếp cận thông tin, cho thấy sức lan tỏa rộng rãi của dự án.

Nhìn tổng thể, giai đoạn 1 cho thấy dự án được triển khai đúng tiến độ, đúng mục tiêu và được chính quyền địa phương, nhà trường cùng người dân đón nhận tích cực. Mục tiêu nâng cao nhận thức đã chuyển từ lý thuyết sang hành vi: phụ huynh tự cam kết không dùng bạo lực; trẻ em mạnh dạn chia sẻ và báo tin khi thấy nguy cơ; cán bộ cộng đồng nắm vững kỹ năng hỗ trợ. Không có trường hợp bạo lực thể chất nào được ghi nhận tại địa bàn dự án cho đến thời điểm tháng 6/2025. Tuy nhiên, tiến độ cũng chịu ảnh hưởng bởi việc chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, khiến nhân sự và cơ chế phối hợp ở cơ sở có sự thay đổi, đòi hỏi giai đoạn 2 cần có điều chỉnh phù hợp để bảo đảm tính liên tục của dự án.

Từ bức tranh kết quả đó, yêu cầu đặt ra ở giai đoạn tiếp theo là củng cố nền tảng đã xây dựng, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ tính bền vững của các mô hình tuyên truyền, cơ chế phối hợp và năng lực tự bảo vệ của trẻ em. Trước hết, cần tiếp tục tăng cường hoạt động truyền thông cộng đồng theo hướng chiều sâu, đa dạng hóa hình thức để phù hợp với thay đổi xã hội trong bối cảnh công nghệ. Các diễn đàn trẻ em và hội thảo cơ chế phối hợp cần được triển khai linh hoạt tại cấp tỉnh nhằm thích ứng với mô hình chính quyền mới. Việc quy tụ đại diện nhiều ngành, nhiều địa phương trong một diễn đàn sẽ giúp kinh nghiệm được chia sẻ rộng rãi, đồng thời tránh trùng lặp nguồn lực.

Tiếp đó, đội ngũ tuyên truyền viên, bao gồm cả trẻ em và người lớn cần được củng cố và bồi dưỡng thêm kỹ năng truyền thông, đặc biệt là kỹ năng tổ chức hoạt động nhóm, kỹ năng phát hiện và hỗ trợ bạn bè có nguy cơ bị bạo lực. Trẻ em sau tập huấn đã thể hiện sự trưởng thành rõ rệt, nhưng để duy trì và nâng cao chất lượng, giai đoạn 2 nên tổ chức thêm các đợt tập huấn nâng cao, mô hình “bạn hỗ trợ bạn”, các câu lạc bộ kỹ năng sống tại trường học hoặc cộng đồng. Khi trẻ em trở thành tác nhân truyền cảm hứng, dự án sẽ có sức lan tỏa tự nhiên, bền vững và tiết kiệm chi phí hơn.

Một giải pháp quan trọng khác là ổn định tổ chức và nhân sự của dự án trong bối cảnh thay đổi mô hình chính quyền. Việc sáp nhập xã, phường hay thay đổi hệ thống hội cấp huyện có thể ảnh hưởng tới việc phân công nhiệm vụ và duy trì phối hợp. Do đó, ngay khi bộ máy mới đi vào vận hành, cần khẩn trương kiện toàn ban quản lý dự án ở từng địa bàn, xác định rõ đầu mối phụ trách và ban hành quy chế phối hợp giữa hội, chính quyền và các tổ chức đoàn thể. Chỉ khi kênh phối hợp thông suốt, quy trình hỗ trợ trẻ bị bạo lực mới được thực hiện kịp thời và đúng quy định.

Bên cạnh đó, giai đoạn 2 cần chú trọng đẩy mạnh những phiên thảo luận nhóm, bản đồ cộng đồng hay các công cụ đánh giá thân thiện sẽ giúp lắng nghe tiếng nói thực chất của trẻ, từ đó điều chỉnh hoạt động phù hợp với nhu cầu của các em. Sự tham gia của trẻ không chỉ khiến hoạt động trở nên sinh động mà còn tạo cảm giác trách nhiệm và sở hữu, giúp dự án tiến gần hơn đến mục tiêu xây dựng mô hình bảo vệ trẻ em dựa vào cộng đồng.

Cuối cùng, để thúc đẩy văn hóa giáo dục không bạo lực lan tỏa mạnh mẽ hơn, cần đề xuất đưa nội dung kỷ luật tích cực vào sinh hoạt của các tổ chức cộng đồng như hội phụ nữ, đoàn thanh niên, hội người cao tuổi... Mỗi tổ chức khi trở thành một “điểm truyền thông” sẽ tạo thành mạng lưới đa tầng, bao phủ toàn bộ cộng đồng. Trẻ em trong môi trường như vậy không chỉ được bảo vệ mà còn được trao quyền để tự bảo vệ. Với các giải pháp đồng bộ, sẽ là “chìa khóa” để xây dựng một cộng đồng an toàn, không bạo lực, nơi mọi trẻ em đều được bảo vệ và tôn trọng.

Bài và ảnh: Trần Hằng