Những người chắt chiu tinh túy từ biển mẹ

Trong nhịp sống hiện đại, trước sự xuất hiện ngày càng nhiều các thương hiệu nước mắm trên thị trường, nước mắm truyền thống Khúc Phụ (xã Hoằng Phụ, Hoằng Hóa) đã và đang từng bước khẳng định thương hiệu, chất lượng, trở thành gia vị quen thuộc trong mâm cơm gia đình Việt. Hương vị thơm ngon ấy không chỉ được chắt chiu tinh túy từ biển mẹ với quy trình chế biến thủ công mà còn đong đầy tình yêu với gia đình, quê hương, ý thức gìn giữ và phát huy nghề truyền thống quê hương của những người trẻ nơi đây.

Sự phát triển của nghề và làng nghề nước mắm truyền thống Khúc Phụ có sự nỗ lực, cố gắng không ngừng của những người trẻ.

1. Anh Nguyễn Văn Các (39 tuổi, thôn Bắc Sơn) thuộc thế hệ thứ 3 trong gia đình có nhiều đời gắn bó với nghề làm nước mắm truyền thống. Cuộc sống vốn đã đưa đẩy anh bước sang một ngã rẽ hoàn toàn khác. Ấy vậy mà, sau nhiều năm mưu sinh, lặn lội nơi xứ người, hương vị nước mắm nơi quê nhà không hề phai nhạt trong tâm trí người con trai làng mắm mà ngày càng thêm nhớ, thương. Anh nhớ những bữa cơm gia đình quây quần đầm ấm, vui vẻ; nhớ mùi đặc trưng của những bể ủ chượp mắm; nhớ hình ảnh bà, mẹ tảo tần bán mắm gần xa... Niềm thương, nỗi nhớ ấy đã trở thành động lực lớn lao để anh quyết định trở về quê nhà, tiếp nối nghề truyền thống của cha ông.

Là một người chịu khó, ham học hỏi cùng kinh nghiệm tích lũy được sau nhiều năm bôn ba xứ người, anh Các hiểu rằng: Ngay cả khi đã có nền tảng từ gia đình thì việc dấn thân theo đuổi và phát triển nghề truyền thống nói chung, nghề làm nước mắm truyền thống nói riêng không phải là điều dễ dàng. Anh không tiếc thời gian, tiền bạc, công sức dành cho những chuyến đi tham quan, tìm hiểu, học hỏi nghề tại một số địa phương có nghề sản xuất, chế biến nước mắm truyền thống phát triển tốt.

Từ những chuyến đi ấy, anh Các học hỏi được nhiều điều, anh nghiệm ra được những khác biệt làm nên giá trị, thương hiệu của sản phẩm. Những làng nghề làm mắm truyền thống nổi tiếng xa gần như: Phú Quốc (Kiên Giang), Phan Thiết (Bình Thuận)... đều có sự đầu tư lớn về cơ sở vật chất, nhạy bén với thời cuộc, mạnh dạn thay đổi để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường, thị hiếu của khách hàng mà không làm mất đi căn cốt truyền thống, những nét đặc trưng của sản phẩm.

Năm 2017, anh Các quyết định thành lập Công ty TNHH Khuê Các hoạt động đa lĩnh vực, trong đó chế biến và kinh doanh nước mắm Khúc Phụ Bà Hoan làm chủ lực. Sau khi thành lập công ty, anh Các chuyển hẳn về quê nhà Hoằng Phụ, đến năm 2019, anh bắt đầu xây dựng nhà xưởng đầu tiên.

Xuất phát từ những trăn trở làm sao để nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường, thị hiếu khách hàng mà vẫn giữ được căn cốt thủ công, truyền thống cùng kinh nghiệm tích lũy được, anh Các mạnh dạn đầu tư, nhập thùng gỗ bời lời về sử dụng, thay thế cho các thùng phuy, thùng nhựa, bể xi măng thường được dùng trong khâu ủ chượp và tiến hành muối mắm theo quy trình. Anh Các chia sẻ: “Thời điểm mới xây dựng nhà xưởng, chúng tôi gặp nhiều khó khăn, thử thách. Tuy nhiên, tôi luôn nghĩ nếu không dám thay đổi thì không thể tìm được chỗ đứng và phát triển với nghề. Dẫu biết rằng chi phí đầu tư mua các thùng gỗ bời lời rất cao nhưng chúng tôi vẫn quyết tâm làm để có được những giọt nước mắm thơm ngon, chất lượng gửi tới quý khách hàng”.

Cùng với việc nâng cao chất lượng, anh Các chú trọng hoàn thiện quy cách sản phẩm, mẫu mã, nhãn mác. Đồng thời, anh tích cực đẩy mạnh truyền thông, quảng bá sản phẩm qua các kênh: website, fanpage, tham gia hội chợ, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường... Đến nay, nước mắm Khúc Phụ Bà Hoan đã và đang được đông đảo khách hàng ưa chuộng. Với các sản phẩm chủ lực như: nước mắm cốt cá cơm (giá bán dao động từ 170 – 200 nghìn đồng/hộp 2 chai); nước mắm mực (giá bán dao động khoảng trên dưới 300 nghìn đồng/lít), hằng năm, công ty sản xuất và phân phối ra thị trường khoảng 20 – 30 nghìn lít nước mắm. Quy mô nghề được mở rộng với 2 nhà xưởng; tạo việc làm cho 4 lao động thường xuyên với thu nhập bình quân khoảng 10 triệu đồng/tháng, 20 lao động thời vụ, chủ yếu là lao động địa phương.

2. Theo hương mắm làng Khúc Phụ, chúng tôi ghé thăm xưởng chế biến mắm truyền thống của gia đình anh Nguyễn Minh Đạo – một trong những chàng trai trẻ luôn không ngừng nỗ lực, cố gắng phát triển nghề truyền thống của gia đình, quê hương với thương hiệu nước mắm Khúc Phụ Bà Hảo. Bà Hảo là tên mẹ của anh Nguyễn Minh Đạo, người phụ nữ đã dành hơn nửa đời gắn bó với nghề làm nước mắm truyền thống. Bà Hảo vất vả, thiệt thòi nhiều so với nhiều người phụ nữ khác bởi chồng mất sớm, một thân một mình tần tảo nuôi con.

Anh Đạo kể: “Gia đình làm nghề chế biến nước mắm truyền thống từ những ngày tháng rất khó khăn, vất vả. Đồng vốn ít ỏi nên mua nguyên liệu theo vụ, làm hết vụ có được bao nhiêu tiền lại cân đo bắt đầu một vụ mới. Nước mắm làm ra thì mẹ gánh bộ hàng chục cây số đi bán khắp các chợ lớn, nhỏ quanh vùng. Thời điểm những năm 1990, 1991, nhờ sẵn nguồn nguyên liệu từ tàu cá của gia đình mang lại, bà Hảo làm mắm chượp bán qua tay. Nhiều cơ sở sản xuất nước mắm nghe tiếng, tìm về tận nhà đặt vấn đề mua mắm chượp của bà”...

Chuyện gia đình, chuyện nghề và làng nghề đan xen trong mỗi lời bộc bạch, tâm sự của anh Đạo. Ngày quyết định gác lại mọi công việc, dự định tại đất nước Nhật Bản về quê nhà “tiếp quản” công việc của mẹ, anh Đạo bộn bề cảm xúc. Bà Hảo mỗi ngày thêm tuổi, anh Đạo là con trai duy nhất trong nhà nên muốn dành thời gian gần gũi bên mẹ, đỡ đần cho mẹ nhiều hơn. Hơn hết, anh luôn nghĩ mình phải có trách nhiệm gìn giữ, phát triển nghề truyền thống hàng trăm năm tuổi của cha ông, cũng là tâm huyết hàng chục năm trời của mẹ. Với sự nhạy bén, trong thời gian qua, gia đình anh Đạo đã chú trọng đầu tư xây dựng và phát triển hệ thống nhận diện thương hiệu (bao bì, nhãn mác), quy trình hoàn thiện, đóng gói sản phẩm và nỗ lực mở rộng thị trường, để hương vị nước mắm Khúc Phụ Bà Hảo đến với đông đảo người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh.

Không chỉ đầu tư, chăm lo phát triển kinh tế hộ, doanh nghiệp, những người trẻ làng Khúc Phụ đã chung sức đồng lòng phát triển HTX dịch vụ sản xuất, kinh doanh thủy sản Hoằng Phụ, trên cơ sở đổi tên HTX sản xuất và chế biến nước mắm Khúc Phụ trước đây. Ban giám đốc là những người trẻ năng động, nhiệt huyết, có tâm với nghề truyền thống của làng. Mục đích của việc đổi tên gọi là nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng quy mô nghề, thị trường theo đúng tinh thần kinh tế tập thể và tư nhân cùng sóng đôi, mỗi hộ gia đình, cơ sở chế biến phát triển sẽ góp phần làm nên khúc ca rộn ràng làng mắm.

Hiện nay, HTX đã có 4 hộ/7 sản phẩm đạt OCOP, trong đó có 1 sản phẩm đạt OCOP 4 sao (nước mắm cốt cá cơm Bà Hoan), 6 sản phẩm đạt OCOP 3 sao... Anh Nguyễn Văn Các, Giám đốc HTX dịch vụ sản xuất, kinh doanh thủy sản Hoằng Phụ, bộc bạch: “Trong bối cảnh hiện nay, nghề và làng nghề muốn tồn tại, phát triển cần phải quan tâm, chú trọng ứng dụng khoa học - kỹ thuật, chuyển đổi số mạnh mẽ trong cả khâu sản xuất lẫn tiếp thị, kinh doanh. Vì vậy, chúng tôi rất mong được quan tâm, tạo điều kiện tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi, có cơ chế, chính sách thúc đẩy hoạt động HTX để có thêm động lực phát triển nghề”.

Những giọt nước mắm mặn mà hương vị biển cả hòa lẫn giọt mồ hôi, nước mắt người làm cha, làm mẹ đã chắp cánh ước mơ, nâng bước khát vọng của biết bao đứa trẻ sinh ra trên mảnh đất này. Làng nghề là điểm tựa vững vàng để những người trẻ như anh Các, anh Đạo cất bước ra đi tìm kiếm sinh kế. Và cũng chính nơi đây luôn chờ đợi, dang rộng vòng tay chào đón những đứa con đi xa trở về, tiếp tục nuôi dưỡng những khát vọng sống và cống hiến cùng sự phát triển của quê hương.

Bài và ảnh: Xuân Thùy