Cuộc bầu cử Quốc hội Greenland: Lựa chọn độc lập tự chủ

Đảng đối lập Dân chủ (Demokraatit) của Greenland đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Quốc hội ngày 11/3, đánh bại liên minh cánh tả đương nhiệm. Kết quả được cộng đồng quốc tế đặc biệt quan tâm trong bối cảnh Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đang “nhòm ngó” hòn đảo này.

Cuộc bầu cử Quốc hội Greenland là một sự kiện chính trị thường kỳ có thể đã trôi qua hoàn toàn không được chú ý nếu không có sự xuất hiện của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Vào cuối năm ngoái, thậm chí trước khi nhậm chức, nhà lãnh đạo Mỹ đã khơi dậy sự quan tâm của giới truyền thông về quyền tự chủ của Đan Mạch bằng sáng kiến ​​sáp nhập Greenland vào Mỹ bằng mọi giá - bằng cách mua lại từ Copenhagen hoặc thậm chí sử dụng vũ lực. Sau bài phát biểu trước Quốc hội tuần trước, rõ ràng là ông Trump không có ý định từ bỏ ý tưởng của mình.

Lời lẽ khẳng định của Tổng thống Donald Trump đã thực sự gây lo ngại cho giới lãnh đạo và người dân khu tự trị này và đóng vai trò như chất xúc tác cho các cuộc thảo luận nội bộ về vấn đề độc lập khỏi Đan Mạch, vốn đã diễn ra trong nhiều thập kỷ. Đề xuất gia nhập Mỹ đã thúc đẩy tinh thần chống chủ nghĩa thực dân và chủ nghĩa dân tộc trong người dân Greenland, đặt ra vấn đề về bản sắc dân tộc và quyền tự quyết cho họ. Trong những năm gần đây, người dân Greenland không có nhiều sự liên kết với Đan Mạch. Bây giờ, chắc chắn họ cũng có nhiều lý do để không muốn trở thành người Mỹ. Theo một cuộc thăm dò được tiến hành trước cuộc bầu cử, 85% cư dân hòn đảo phản đối việc gia nhập Mỹ và 45% coi đề xuất của Tổng thống Mỹ Donald Trump là một “mối đe dọa”.

Do đó, dễ hiểu khi vấn đề độc lập đã trở thành chủ đề chính của chiến dịch tranh cử năm nay. Mặc dù cư dân trên đảo chỉ quyết định lực lượng chính trị nào sẽ có quyền thành lập chính phủ mới, cuộc bầu cử được tổ chức vào ngày 11 tháng 3 thực chất đã trở thành cuộc diễn tập cho cuộc trưng cầu dân ý về nền độc lập của hòn đảo này. Tuy nhiên, việc tách khỏi Đan Mạch không phải là vấn đề duy nhất khiến người dân Greenland lo lắng. Chăm sóc sức khỏe, giáo dục, doanh nghiệp nhỏ - đây chỉ là một số vấn đề được nêu ra trong các cuộc tranh luận bầu cử và họp báo của các ứng cử viên. Vấn đề địa chính trị đã đặt 57.000 người dân Greenland vào thế tiến thoái lưỡng nan giữa quyền tự quyết và phát triển kinh tế - xã hội. Mặc dù hầu hết các đảng phái chính trị của Greenland đều ủng hộ nền độc lập, nhưng vẫn có bất đồng về thời điểm và điều kiện đạt được độc lập.

Trái với dự đoán, đảng đối lập Dân chủ đã giành chiến thắng thuyết phục trong cuộc bầu cử này với gần 30% số phiếu bầu. Mặc dù trước đây đảng này theo chủ nghĩa liên hiệp và ủng hộ việc tiếp tục là một phần của Đan Mạch, nhưng hiện nay đảng này lại thúc đẩy ý tưởng “độc lập chậm”. Đảng Dân chủ ưu tiên giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội và cảnh báo về những rủi ro khi nhanh chóng cắt đứt quan hệ với Copenhagen. Greenland hiện phụ thuộc rất nhiều vào trợ cấp hằng năm của Đan Mạch, chiếm hơn một nửa ngân sách của hòn đảo này. Nếu họ dừng lại, hòn đảo có nguy cơ phải đối mặt với nhiều vấn đề kinh tế - xã hội. Theo một cuộc khảo sát gần đây cho thấy, không phải tất cả người dân Greenland đều sẵn sàng hy sinh mức sống hiện tại để giành độc lập. Đây là một trong những yếu tố chính khiến chính quyền khu tự trị không có bất kỳ động thái quyết liệt nào theo hướng này.

Theo kết quả sơ bộ, vị trí thứ hai thuộc về đảng trung dung-dân túy Orientir (Naleraq), với gần 25% phiếu bầu. Chủ trương của đảng này ủng hộ người dân Greenland “giành quyền kiểm soát hoàn toàn vùng đất của họ” càng sớm, càng tốt và phát triển mối quan hệ chặt chẽ với Washington sau khi giành được độc lập. Nghị sĩ đảng Kuno Fenker thậm chí còn tham dự lễ nhậm chức của Tổng thống Donald Trump. Theo ông, sau khi Greenland tách khỏi Đan Mạch, việc ký kết một thỏa thuận quốc phòng riêng với Mỹ là điều đáng làm.

Đảng cầm quyền cánh tả xanh, Cộng đồng Nhân dân (Inuit Ataqatigiit), được gần một phần ba cử tri Greenland ủng hộ theo các cuộc thăm dò gần đây, đã giành vị trí thứ ba. Lãnh đạo đảng, Thủ tướng hiện tại Mute Egede, đã kêu gọi xóa bỏ “xiềng xích của chủ nghĩa thực dân” trong bài phát biểu năm mới của mình, ám chỉ đến một cuộc trưng cầu dân ý, và gọi những phát biểu của Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Quốc hội là “thiếu tôn trọng”. Đối tác của Cộng đồng Nhân dân trong liên minh cầm quyền, Đảng Dân chủ Xã hội Tiến lên (Siumut) đứng thứ tư. Cả hai đảng này đều đề xuất một “con đường trung dung” để giành độc lập - tổ chức trưng cầu dân ý sau 4 năm nữa, gần với thời điểm kết thúc nhiệm kỳ lập pháp mới.

Kết quả bầu cử cho thấy khả năng tổ chức trưng cầu dân ý về độc lập trong tương lai gần là rất cao, nhưng vẫn còn quá sớm để nói về thời điểm cụ thể. Copenhagen công nhận “lợi ích hợp pháp” của người dân Greenland trong quyền tự quyết và hiện đang theo dõi chặt chẽ các động thái chính trị nội bộ về quyền tự chủ. Tuy nhiên, điều quan trọng là mặc dù Greenland có quyền ly khai khỏi vương quốc theo Đạo luật Tự trị năm 2009, nhưng ý nguyện của cư dân hòn đảo này trước tiên phải được Quốc hội Đan Mạch chấp thuận trước khi các cuộc đàm phán về việc ly khai có thể bắt đầu. Toàn bộ quá trình này có thể mất nhiều tháng, thậm chí nhiều năm. Greenland và Đan Mạch có mối quan tâm khách quan đến nhau và sẽ cố gắng khai thác lợi ích tối đa cho mình trong suốt quá trình này. Về vấn đề này, tuyên bố của Tổng thống Donald Trump ở một số khía cạnh nào đó, thậm chí còn củng cố thêm lập trường của người dân trên đảo.

Sau khi kết quả bầu cử chính thức tại Greenland được công bố, các cuộc đàm phán liên minh để thành lập chính phủ mới sẽ bắt đầu. Chính phủ mới sẽ xác định các bước cụ thể của hòn đảo trên con đường giành độc lập, nhưng quan trọng hơn là xây dựng mối quan hệ với ai và như thế nào sau này để đảm bảo nền độc lập tự chủ. Một điều rõ ràng là: con đường này sẽ không dễ dàng đối với Greenland và chắc chắn sẽ không diễn ra nhanh chóng.

Hùng Anh (CTV)