Tạo đột phá từ các mô hình trồng rừng chu kỳ dài

Đi giữa bạt ngàn màu xanh của rừng sản xuất trên địa bàn các xã Xuân Thái, Thường Xuân, Lương Sơn. Linh Sơn... chúng tôi được nghe nhiều câu chuyện người dân, đơn vị đã chủ động phát triển các mô hình trồng rừng chu kỳ dài (rừng gỗ lớn), nâng cao hiệu quả kinh tế, góp phần bảo vệ, phát triển rừng bền vững.

Mô hình trồng rừng gỗ lớn tại xã Xuân Thái.

Anh Hoàng Huy Duy ở thôn Minh Quang, xã Lương Sơn - chủ mô hình trồng rừng gỗ lớn, chia sẻ: "Tôi được bố mẹ giao 20ha đất lâm nghiệp, trong đó có 6ha đất rừng tự nhiên, còn lại là rừng sản xuất. Năm 2013, được cán bộ xã vận động, tôi đã đầu tư trồng 10ha rừng gỗ lớn. Để lo cuộc sống trước mắt, tôi đã thuê đất của các hộ dân trong xã trồng mía và vay vốn ngân hàng mở rộng quy mô chăn nuôi tạo thêm thu nhập. Năm 2023, gia đình tôi thu hoạch 10ha gỗ lớn, có được một khoản tiền khá lớn để xây nhà, mua xe tải phục vụ kinh doanh và tái trồng rừng. Qua thực tế tôi nhận thấy trồng rừng gỗ lớn với chu kỳ chăm sóc khoảng 10 năm giá trị kinh tế tăng khoảng gấp 3 lần so với trồng rừng gỗ nhỏ. Sau khi thu hoạch xong, gia đình tiếp tục mở rộng diện trồng rừng gỗ lớn. Với nguồn thu trồng rừng kết hợp với làm dịch vụ vận chuyển mía, mỗi năm mang lại lợi nhuận cho gia đình từ 400 - 450 triệu đồng".

Đi qua những vạt rừng xanh thẫm chúng tôi đến với xã Xuân Thái. Đất cằn sỏi đá, nhờ công sức, trí tuệ của con người, màu xanh của những cánh rừng gỗ lớn nơi đây như đang vươn ra mãi - màu xanh của sự sống, của bình yên... Ông Phạm Văn Thuật ở thôn Yên Khang phấn khởi, cho biết: “Gia đình nhận khoán 35ha đất lâm nghiệp, trong đó có gần 3ha rừng tự nhiên của Ban Quản lý rừng phòng hộ (BQLRPH) Như Thanh. Những năm trước đây, hơn 30ha đất rừng sản xuất ông trồng keo nhưng hơn 4 năm đã khai thác, hiệu quả kinh tế thấp. Được cán bộ trạm bảo vệ rừng (BVR) Ấp Cũ tuyên truyền lợi ích của việc trồng rừng gỗ lớn nên gia đình đã trồng hơn 10ha. Sau 10 năm mới khai thác, đã cho hiệu quả kinh tế cao gấp 3 lần so với trồng rừng gỗ nhỏ. Hiện nay, tôi đã chuyển toàn bộ diện tích rừng sản xuất sang kinh doanh gỗ lớn”.

Thực tế, nhiều gia đình đã tìm ra lời giải cho “bài toán” vừa để rừng gỗ lớn phát triển thêm vài năm nữa mới khai thác sẽ cho hiệu quả kinh tế cao mà vẫn lo được cuộc sống trước mắt, trả nợ vốn vay... Đó chính là kết hợp chăn nuôi gia súc, gia cầm, nuôi ong mật, trồng cây ngắn ngày dưới tán rừng để thêm thu nhập. Hiệu quả kinh tế rõ nét nhưng các hộ cũng phân trần nỗi niềm lo lắng khi chuyển hóa thành rừng gỗ lớn có chu kỳ kinh doanh dài thêm vài năm nên chủ rừng có thể gặp rủi ro như đầu ra chưa ổn định, thiên tai gây đổ gãy và nguy cơ cháy rừng sẽ thiệt hại lớn.

Phó Trưởng phòng Hành chính - Bảo vệ và Phát triển rừng, BQL RPH Như Thanh Lê Văn Dũng chia sẻ: “BQL RPH Như Thanh đã chủ động xây dựng theo hướng phát triển các vùng trồng rừng sản xuất, lâm sản hàng hóa tập trung, chuyên canh, thâm canh với quy mô lớn, gắn với chế biến và thị trường tiêu thụ lâm sản, nâng cao hiệu quả sản xuất, sử dụng rừng, thu hút và tạo thêm nhiều việc làm, tăng thu nhập cho người làm nghề rừng. Cán bộ các trạm quản lý, BVR về thôn hướng dẫn kỹ thuật, tổ chức cho các hộ trồng mới rừng sản xuất; tuyên truyền để người dân trong vùng hiểu được ưu điểm nổi bật của cây nuôi cấy mô như phát triển nhanh, đều, sinh khối gỗ cao hơn, tỷ lệ nhiễm sâu bệnh thấp... vận động chủ rừng khắc phục khó khăn đầu tư mở rộng diện tích trồng mới rừng và trồng lại sau khai thác bằng cây nuôi cấy mô; quá đó nâng cao được năng suất, chất lượng rừng trồng".

Giai đoạn 2021-2024, BQLRPH Như Thanh đã hướng dẫn kỹ thuật, cung ứng cây giống, tổ chức cho các hộ nhận khoán đất sản xuất lâm nghiệp trồng mới, trồng lại rừng đã khai thác được hơn 1.477,4ha rừng, trong đó có 220,8ha keo lai mô. Năm 2025 ban đã tổ chức cho người dân, công nhân nhận khoán đất lâm nghiệp trồng được 150ha rừng phòng hộ và 350ha rừng sản xuất sau khai thác. BQLRPH Như Thanh đã được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững FSC cho 3.584,34ha, từ năm 2024 giá trị gỗ rừng trồng đã được nâng lên, có đủ điều kiện xuất khẩu vào thị trường quốc tế.

Tại mô hình trồng rừng gỗ lớn trên địa bàn xã Linh Sơn, Giám đốc BQLRPH Lang Chánh Lê Xuân Điệp, cho biết: “Các hộ nhận khoán đất lâm nghiệp trên địa bàn đã chủ động trồng rừng sản xuất theo hướng thâm canh rừng gỗ lớn, có sử dụng phân bón lót và bón thúc cho cây trồng trong thời gian chăm sóc. Hơn 2.600ha rừng trồng mới từ các năm trước đây, trong đó có 824ha gỗ lớn sinh trưởng, phát triển tốt và đã cho khai thác. Các năm vừa qua, chất lượng rừng trồng trên địa bàn được nâng lên”.

Theo Trưởng phòng Phát triển và sử dụng rừng, Chi cục Kiểm lâm Nguyễn Đình Thái, Chi cục Kiểm lâm đã chỉ đạo các đơn vị là chủ rừng nhà nước, các hạt kiểm lâm chủ động quy hoạch các nguồn giống, hệ thống vườn ươm cây giống lâm nghiệp, sản xuất cây giống lâm nghiệp, trong đó có cây nuôi cấy mô bảo đảm chất lượng phục vụ trồng rừng. Khắc phục tình trạng cây giống lâm nghiệp kém chất lượng, ảnh hưởng đến hiệu quả rừng trồng, cùng với chỉ đạo, đôn đốc công tác sản xuất, chăm sóc cây giống, các ngành chức năng đã tăng cường kiểm tra vật liệu giống đưa vào nhân giống, đã nâng cao được chất lượng giống đưa vào trồng rừng.

Thông qua chính sách hỗ trợ trồng rừng tập trung bằng cây nuôi cấy mô và từ nguồn vốn tự có của các chủ rừng, từ năm 2020 đến tháng 12/2025 các đơn vị và người dân đã chủ động trồng mới và trồng lại sau khai thác được hơn 8.000ha rừng tập trung bằng cây nuôi cấy mô, chủ yếu là keo, tập trung tại các xã thuộc huyện Như Xuân, Thường Xuân, Như Thanh, Cẩm Thủy... trước đây. Diện tích rừng trồng bằng cây nuôi cấy mô đang được chăm sóc, bảo vệ, sinh trưởng, phát triển tốt. Toàn tỉnh đã phát triển ổn định 56.000ha rừng trồng kinh doanh gỗ lớn.

Riêng năm 2025 toàn tỉnh đã trồng mới và trồng lại sau khai thác 12.500ha rừng tập trung, trong đó trồng mới rừng bằng cây nuôi cây mô đạt hơn 1.500ha. Chủ động phát triển rừng gỗ lớn và mở rộng diện tích trồng rừng bằng cây nuôi cấy mô và đã góp phần nâng cao năng suất bình quân rừng trồng từ 16m3/ha/năm (năm 2020) lên 20m3/ha/năm (cuối năm 2024). Tổng diện tích rừng hiện tại của Thanh Hóa 647.672,53ha, trong đó có 32.020ha rừng đã được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững FSC.

Chúng tôi cùng những cán bộ, công nhân giữ rừng rời các mô hình phát triển rừng trồng gỗ lớn vào thời điểm năm 2025 sắp sửa khép lại. Mỗi mô hình một cách làm sáng tạo, phù hợp điều kiện của gia đình, nhưng điểm chung là ý chí, nghị lực, dám nghĩ, dám làm, khát vọng làm giàu và hơn hết là tình yêu gắn bó với rừng của những con người nơi rừng xanh. Hiệu quả của các mô hình trồng rừng gỗ lớn đã tạo sự lan tỏa trong cộng đồng, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế rừng trồng, tạo đột phá trong phát triển kinh tế lâm nghiệp.

Bài và ảnh: Xuân Hòa