Khói thuốc vẫn len lỏi trong “vùng cấm”

Dù Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) đã có hiệu lực hơn một thập kỷ, quy định rõ việc cấm hút thuốc tại nhiều địa điểm công cộng, nhưng trên thực tế, khói thuốc vẫn ngang nhiên xuất hiện trong những “vùng cấm” như bệnh viện, bến xe, nhà chờ phương tiện công cộng. Tình trạng này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn gây bức xúc trong dư luận, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt và đồng bộ từ các cấp, các ngành và mỗi người dân.

Tại các cơ sở y tế gia tăng người bệnh nhập viện điều trị liên quan đến thuốc lá.

Khoảng cách giữa quy định pháp luật và thực tiễn

Luật PCTHTL có hiệu lực từ năm 2012 đã quy định cụ thể các địa điểm cấm hút thuốc hoàn toàn hoặc cấm hút thuốc trong nhà, như bệnh viện, trường học, bến xe, phương tiện giao thông công cộng, khu vui chơi giải trí... Hành vi vi phạm sẽ bị xử phạt từ 200.000 đến 500.000 đồng theo Nghị định số 117/2020/NĐ-CP của Chính phủ.

Tuy nhiên, sau hơn 13 năm triển khai, việc thực thi các quy định này trên thực tế vẫn còn nhiều hạn chế. Tại nhiều địa điểm công cộng trên địa bàn tỉnh, hình ảnh người hút thuốc ngay dưới biển “Cấm hút thuốc” không còn xa lạ. Không ít người dù biết rõ quy định nhưng vẫn thản nhiên vi phạm, cho thấy ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người dân còn thấp.

Vứt điếu thuốc hút dở khi bị bảo vệ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa nhắc nhở, ông P.V.H., phân bua: "Tôi hút thuốc đã nhiều năm cũng biết tác hại đến sức khỏe nhưng tôi vẫn chưa bỏ được. Chăm vợ cả ngày ở đây, nhiều khi mệt mỏi nên phải ra khuôn viên hút vài hơi cho tỉnh táo, dù biết bị cấm".

Đáng chú ý, việc xử phạt hành vi hút thuốc lá nơi công cộng hầu như chưa được thực hiện. Cơ sở pháp lý đã đầy đủ, nhưng trên thực tế, số trường hợp bị xử phạt gần như bằng không, khiến quy định của pháp luật thiếu tính răn đe. Bệnh viện là nơi cấm hút thuốc hoàn toàn cả trong nhà và khuôn viên. Tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa, các biển báo cấm hút thuốc và hình ảnh cảnh báo tác hại của thuốc lá được treo ở nhiều vị trí dễ quan sát. Thế nhưng, tại một số góc khuất trong sân bệnh viện, tình trạng hút thuốc vẫn diễn ra.

Trong lúc chờ kết quả khám bệnh, chị Lê Thị Hường (xã Vĩnh Lộc) phải liên tục đổi chỗ ngồi vì không chịu nổi mùi khói thuốc từ những người hút thuốc xung quanh. Chị Hường bức xúc: “Người đứng gần cảm giác rất khó chịu, như bị ngộp thở. Bệnh nhân vào viện đã mệt mỏi vì bệnh tật, nay còn phải hít khói thuốc thì càng thêm áp lực. Khi nhắc nhở, có người phản ứng gay gắt. Tôi mong rằng Luật PCTHTL được thực hiện nghiêm hơn".

Theo BSCKII Lê Ngọc Thành, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa, mỗi năm bệnh viện tiếp nhận điều trị cho hàng nghìn bệnh nhân mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá. Tuy nhiên, việc kiểm soát hành vi hút thuốc trong khuôn viên bệnh viện gặp không ít khó khăn. “Lượng người ra vào bệnh viện mỗi ngày rất lớn, trong khi lực lượng bảo vệ mỏng. Công tác xử phạt hành chính không thuộc thẩm quyền của bệnh viện nên chủ yếu chỉ dừng lại ở nhắc nhở. Một số người nhà bệnh nhân chịu áp lực tâm lý lớn nên thiếu hợp tác khi bị nhắc nhở” - BSCKII Lê Ngọc Thành cho biết.

Không chỉ bệnh viện, tại các bến xe khách, nhà chờ phương tiện công cộng, việc hút thuốc lá cũng diễn ra khá phổ biến. Việc nhắc nhở, xử phạt hành vi này còn rất hạn chế, khiến tình trạng vi phạm kéo dài.

Cần quyết liệt hơn để bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Theo Tổ chức Y tế thế giới, mỗi năm thuốc lá gây ra hơn 8 triệu ca tử vong trên toàn cầu, trong đó khoảng 1,3 triệu người chết do hút thuốc lá thụ động. Tại Việt Nam, thuốc lá là nguyên nhân của hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm. Khói thuốc không chỉ gây hại cho người hút mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến trẻ em, phụ nữ mang thai và người cao tuổi. Trao đổi về vấn đề này, Phó Giám đốc Sở Y tế Thanh Hóa Đỗ Thái Hòa cho biết, công tác PCTHTL đã được tỉnh triển khai đồng bộ với nhiều mô hình như “cơ quan, trường học, bệnh viện không khói thuốc”. Tuy nhiên, hiệu quả chưa bền vững do ý thức chấp hành của một bộ phận người dân còn hạn chế, trong khi việc kiểm tra, xử lý vi phạm chưa thường xuyên. Thời gian tới, ngành y tế sẽ tiếp tục phối hợp với các sở, ngành, địa phương tăng cường giám sát, đẩy mạnh truyền thông và đề nghị xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, nhằm từng bước xây dựng môi trường sống không khói thuốc.

Khói thuốc dù chỉ từ một điếu thuốc nhỏ cũng có thể gây hại cho nhiều người xung quanh, đặc biệt tại những nơi lẽ ra phải là không gian an toàn như bệnh viện, trường học hay bến xe. Việc để khói thuốc tiếp tục len lỏi trong “vùng cấm” không chỉ làm suy giảm hiệu lực của pháp luật mà còn đi ngược lại mục tiêu bảo vệ, chăm sóc sức khỏe Nhân dân.

Xây dựng môi trường không khói thuốc không thể chỉ trông chờ vào sự nỗ lực của ngành y tế hay các quy định trên giấy, mà cần bắt đầu từ ý thức tự giác của mỗi người dân và sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng. Khi mỗi cá nhân biết dừng lại đúng lúc, khi các “vùng cấm” thực sự được tôn trọng, đó cũng là lúc cộng đồng được bảo vệ tốt hơn trước những tác hại âm thầm nhưng lâu dài của khói thuốc.

Bài và ảnh: Tô Hà