Để các hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam thấm sâu vào đời sống

Có nhận định cho rằng, hệ giá trị quốc gia - dân tộc là sự “kết tinh”, “tích hợp” (không phải là phép cộng) các giá trị con người, giá trị gia đình, giá trị văn hóa, giá trị xã hội thành các giá trị phát triển đặc trưng của một quốc gia trong những giai đoạn nhất định. Chính vì lẽ đó, các hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và các chuẩn mực con người Việt Nam, chính là một trong những nền tảng quan trọng, giúp định hình nên hình ảnh và vị thế quốc gia - dân tộc trong bối cảnh hiện nay.

Trò Xuân Phả - một trong những di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tiêu biểu của Thanh Hóa.

Khi nghiên cứu về văn hóa, con người Việt Nam, nhiều học giả đã chỉ ra những đặc trưng nổi bật. Chẳng hạn, trong “Việt Nam văn hóa sử cương”, tác giả Đào Duy Anh đã tổng kết 7 phẩm chất của con người Việt Nam, bao gồm “Sức ký ức” (trí nhớ) tốt, thiên về nghệ thuật và trực giác; ham học, thích văn chương; “ít mộng tưởng” (thiết thực); “sức làm việc khó nhọc” (cần cù) ở mức độ “ít dân tộc bì kịp”; “giỏi chịu... khổ và hay nhẫn nhục”; “chuộng hòa bình, song ngộ sự thì cũng biết hy sinh vì đại nghĩa”; khả năng “bắt chước, thích ứng và dung hóa rất tài”. Còn tác giả Trần Văn Giàu trong tác phẩm “Giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam”, thì 7 điểm nổi bật của con người Việt Nam, gồm: yêu nước, cần cù, anh hùng, sáng tạo, lạc quan, thương người, vì nghĩa. Trong đó, yêu nước là giá trị cơ bản, quan trọng nhất đã trở thành “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt toàn bộ lịch sử Việt Nam từ cổ đại đến hiện đại...

Có thể khẳng định, được hình thành và vun đắp từ một bề dày lịch sử và quá trình lao động, sáng tạo lâu dài của con người, đã hun đúc nên nền văn hóa và các giá trị con người Việt Nam với nhiều điểm sáng nổi bật. Đó là lòng yêu nước, ý chí tự cường dân tộc; tinh thần dũng cảm, kiên cường, bất khuất; tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng dân tộc; cần cù, lạc quan, sáng tạo trong lao động; lòng nhân ái, khoan dung, hiếu học, yêu chuộng hòa bình... Đây cũng chính là những giá trị cốt lõi nhất, quan trọng nhất để tạo nên hình ảnh và vị thế quốc gia - dân tộc.

Ngày nay, trong bối cảnh công nghệ thông tin hiện đại đang xóa nhòa mọi khoảng cách địa lý và quá trình hội nhập diễn ra ngày càng nhanh chóng, sâu rộng, thì thang hệ giá trị văn hóa, con người Việt Nam cũng sẽ có sự biến đổi nhất định. Đặc biệt, bên cạnh những giá trị truyền thống tốt đẹp và những giá trị mới được hình thành, thì cũng có không ít những yếu tố phản giá trị, phản văn hóa đã và đang tác động tiêu cực đến sự phát triển văn hóa dân tộc và lối sống, thái độ, niềm tin, lý tưởng của con người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ. Cùng với đó là môi trường văn hóa bị “ô nhiễm” bởi các tệ nạn xã hội, tham nhũng, tiêu cực... Thực trạng này đòi hỏi phải có những giải pháp mạnh mẽ để chấn hưng văn hóa.

Đại hội XIII của Đảng đã xác định một trong các nhiệm vụ trọng yếu hiện nay là xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam. Trong đó việc “tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới” có vai trò đặc biệt quan trọng.

Phát biểu tại Hội nghị văn hóa toàn quốc (tháng 11/2021), Tổng Bí thư Nguyễn Phú trọng đã chỉ rõ: “Xây dựng con người Việt Nam thời kỳ đổi mới, phát triển, hội nhập với những giá trị chuẩn mực phù hợp, gắn với giữ gìn, phát huy giá trị gia đình Việt Nam, hệ giá trị văn hóa, giá trị của quốc gia - dân tộc. Kết hợp nhuần nhuyễn những giá trị truyền thống với giá trị thời đại: yêu nước, đoàn kết, tự cường, nghĩa tình, trung thực, trách nhiệm, kỷ cương, sáng tạo. Những giá trị ấy được nuôi dưỡng bởi văn hóa gia đình Việt Nam với những giá trị cốt lõi: ấm no, hạnh phúc, tiến bộ, văn minh; được bồi đắp, phát triển bởi nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với hệ giá trị: dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học; trên nền tảng của hệ giá trị quốc gia và cũng là mục tiêu phấn đấu cao cả của dân tộc ta: hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc”.

Để các hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới được thấm sâu vào đời sống, trước hết và quan trọng nhất đó là cần có giải pháp tuyên truyền thiết thực, phù hợp, hiệu quả để “đi trước đón đầu”. Đối với Thanh Hóa - một vùng đất có bề dày lịch sử và văn hóa, thì việc nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và Nhân dân về các thành tố cơ bản của hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới, gắn với các giá trị đặc trưng con người Thanh Hóa là hết sức cần thiết.

Việc tuyên truyền đòi hỏi các ngành, địa phương, đơn vị, nhất là các cơ quan báo chí, truyền thông trên địa bàn phải có kế hoạch và cách thức bài bản. Từ đó, tập trung nêu bật hệ giá trị văn hóa Việt Nam là “Dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học”; hệ giá trị gia đình Việt Nam là “Ấm no, hạnh phúc, tiến bộ, văn minh”; hệ giá trị con người Việt Nam là “Yêu nước, đoàn kết, tự cường, nghĩa tình, trung thực, trách nhiệm, kỷ cương, sáng tạo”. Còn đối với Thanh Hóa, các giá trị đặc trưng của vùng đất là “thiên nhiên tươi đẹp, văn hóa đặc sắc, xã hội văn minh, hành chính minh bạch, kinh tế phát triển, Nhân dân hạnh phúc”; đặc trưng con người Thanh Hóa là “bản lĩnh, tự cường, kỷ cương, đoàn kết, nghĩa tình, hào sảng, sáng tạo, văn minh”. Việc tuyên truyền sâu rộng, bài bản và thuyết phục, sẽ góp phần lan tỏa và đưa các giá trị văn hóa, con người Việt Nam nói chung, con người Thanh Hóa nói riêng, thấm sâu vào đời sống.

Song muốn vậy, rất cần sự tham gia tâm huyết và trách nhiệm của nhiều cấp, ngành, cơ quan, đơn vị, của những cá nhân am hiểu và của cả cộng đồng. Để rồi, “Với một đất nước, một dân tộc trọng văn hiến, trọng hiền tài, giàu truyền thống yêu nước và cách mạng; Nhân dân đoàn kết, cần cù, sáng tạo; đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ tâm huyết, tài năng, có trách nhiệm cao với Nhân dân, với Đảng, với Tổ quốc và tương lai của dân tộc (...) sẽ góp phần chấn hưng và xây dựng thành công một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tiếp tục làm vẻ vang thêm cho dân tộc, cho giống nòi, tạo thành sức mạnh vô song để xây dựng Tổ quốc ta ngày càng cường thịnh, Nhân dân ta ngày càng hạnh phúc, xứng đáng với truyền thống ngàn năm văn hiến và anh hùng của một dân tộc anh hùng” - Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Bài và ảnh: Hoàng Xuân