Công tác xã hội - giải pháp nền tảng chăm lo đối tượng yếu thế

Từ những buổi truyền thông ở thôn bản, các lớp tập huấn tại cộng đồng, đến những ca hỗ trợ trực tiếp cho phụ nữ, trẻ em, người yếu thế, năm 2025 ghi dấu sự hiện diện bền bỉ của các hoạt động công tác xã hội (CTXH) tại cộng đồng. Trên cơ sở sáp nhập, hợp nhất Quỹ Bảo trợ trẻ em và Trung tâm cung cấp dịch vụ CTXH, các hoạt động hỗ trợ ngày càng được triển khai đồng bộ, sát nhu cầu, góp phần củng cố mạng lưới cộng tác viên CTXH, nâng cao năng lực cho người dân, thực hiện hiệu quả công tác an sinh từ cộng đồng.

Lãnh đạo Trung tâm Công tác xã hội - Quỹ Bảo trợ trẻ em trao giải tại Hội thi phụ nữ với kiến thức, kỹ năng phòng ngừa và kiểm soát trầm cảm dựa vào cộng đồng.

Khi hỗ trợ đi trước rủi ro

Trong bối cảnh cả nước triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, yêu cầu đặt ra đối với các hoạt động CTXH không chỉ là thích ứng với bộ máy mới, mà quan trọng hơn là giữ được sự hiện diện bền bỉ ở cơ sở. Với Trung tâm CTXH - Quỹ Bảo trợ trẻ em (sau đây gọi tắt là Trung tâm), lựa chọn xuyên suốt trong năm 2025 vẫn là đưa các hoạt động CTXH đến gần hơn với người dân, nhất là các nhóm yếu thế, thông qua chính cộng đồng nơi họ sinh sống. Kết quả, Trung tâm đã tổ chức 8 lớp bồi dưỡng chuyên môn, cấp chứng nhận cho 240 cán bộ không chuyên trách cấp xã và cộng tác viên CTXH. Đây không chỉ là những con số về đào tạo, mà là cách Trung tâm củng cố “cánh tay nối dài” của mình tại cơ sở. Bởi trong thực tế, chính đội ngũ này là những người đầu tiên phát hiện, tiếp cận các tình huống, hoàn cảnh khó khăn, nắm bắt biến động tâm lý, gia đình và cộng đồng.

Từ lực lượng nòng cốt ấy, hàng loạt hoạt động truyền thông, tập huấn được triển khai sâu rộng. Chỉ tính riêng trong năm, Trung tâm đã tổ chức hàng chục hội nghị, lớp tập huấn, thu hút hơn 5.000 lượt người dân tham gia, với nội dung tập trung vào những vấn đề đang hiện hữu trong đời sống như phòng ngừa bạo lực trên cơ sở giới, xâm hại trẻ em, tai nạn thương tích, chăm sóc người khuyết tật tại gia đình, phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống...

Điểm đáng ghi nhận là cách làm không áp đặt, không nặng lý thuyết. Nhiều địa phương đã lựa chọn hình thức hội thi, tư vấn nhóm, thảo luận tình huống. 15 hội thi dành cho học sinh, 10 hội thi cho phụ nữ, cùng 15 hội nghị tập huấn cho 750 phụ nữ sau sinh và người chăm sóc đã tạo nên không gian đối thoại cởi mở, giúp người dân tự nhận diện nguy cơ, thay vì thụ động chờ hỗ trợ.

Ở các xã thuộc các huyện miền núi cũ như Quan Hóa, Thạch Thành, Ngọc Lặc, Mường Lát, Quan Sơn, Trung tâm đã tổ chức trên 30 hội nghị truyền thông, tiếp cận hơn 3.700 người dân. Đặc biệt, trước thực trạng ngày càng nhiều trẻ có biểu hiện rối loạn phát triển, 10 hội nghị chuyên đề về chăm sóc trẻ tự kỷ, cùng việc phát hành 980 cuốn sổ tay phát hiện và can thiệp sớm, đã giúp nhiều gia đình thay đổi cách nhìn, chủ động tìm đến sự hỗ trợ của các hoạt động CTXH.

Từ cộng đồng, CTXH đã thực sự phát huy vai trò phòng ngừa, giúp giảm thiểu rủi ro, hạn chế tổn thương và tạo nền tảng cho những can thiệp bền vững về sau.

Can thiệp từ nhu cầu con người

Nếu phòng ngừa là “tuyến đầu”, thì can thiệp và quản lý trường hợp chính là nơi thể hiện rõ nhất chiều sâu và tính nhân văn của hoạt động CTXH. Trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần, Trung tâm đã phối hợp sàng lọc 750 phụ nữ sau sinh và đang nuôi con nhỏ tại cộng đồng, qua đó phát hiện 300 trường hợp có dấu hiệu trầm cảm để lập hồ sơ quản lý, tư vấn và theo dõi. Với những trường hợp diễn biến phức tạp hơn, 30 phụ nữ sau sinh đã được tiếp nhận lưu trú, trị liệu tâm lý trực tiếp tại Trung tâm. Đây là những can thiệp đòi hỏi nhiều nguồn lực, nhưng mang ý nghĩa đặc biệt khi giúp người phụ nữ vượt qua giai đoạn khủng hoảng, giữ gìn sự ổn định cho cả gia đình.

Cùng với đó, công tác quản lý trường hợp được triển khai cho 150 người khuyết tật, người chăm sóc người khuyết tật và các nhóm yếu thế tại nhiều xã miền núi, vùng khó khăn. Điểm khác biệt của cách làm này là không hỗ trợ dàn trải, mà xây dựng kế hoạch hỗ trợ cá nhân hóa, từ tư vấn tâm lý, kết nối y tế đến hướng dẫn gia đình chăm sóc lâu dài.

Trong lĩnh vực điều trị nghiện bằng Methadone, Trung tâm duy trì điều trị cho 54 bệnh nhân, tư vấn tuân thủ điều trị cho 365 lượt người, thực hiện 666 lượt xét nghiệm định kỳ. Đáng chú ý, cán bộ CTXH đã phối hợp với chính quyền địa phương đến tận nhà vận động 9 trường hợp bỏ điều trị quay lại chương trình. Những chuyến đi ấy không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn, mà còn góp phần giảm kỳ thị, tạo niềm tin để người nghiện có cơ hội tái hòa nhập cộng đồng.

Các mô hình, dự án CTXH cũng được triển khai bám sát địa bàn dân cư. Mô hình trợ giúp bệnh nhân lao và lao kháng thuốc đã rà soát 600 bệnh nhân, hỗ trợ dinh dưỡng cho 200 người, gia hạn BHYT cho 19 trường hợp và hỗ trợ sinh kế cho 8 bệnh nhân. Trong khi đó, Dự án AIMDIV đã hỗ trợ 120 bệnh nhân trầm cảm, với tổng thời gian sử dụng ứng dụng hỗ trợ tâm lý lên tới hơn 23.500 phút, cho thấy hiệu quả của việc kết hợp CTXH, y tế và công nghệ ngay tại cộng đồng.

Lan tỏa giá trị nhân ái

Một điểm nhấn giàu tính nhân văn trong hoạt động năm 2025 là việc kết nối CTXH cộng đồng với bảo vệ phụ nữ và trẻ em. Mô hình Ngôi nhà Ánh Dương tiếp tục được duy trì, trở thành địa chỉ an toàn cho phụ nữ và trẻ em gái bị bạo lực. Trong năm, 7 trường hợp người bị bạo lực đã được hỗ trợ trực tiếp, với đầy đủ dịch vụ từ tạm lánh an toàn, tư vấn tâm lý đến chăm sóc y tế và kết nối tư pháp.

Trung tâm Công tác xã hội - Quỹ Bảo trợ trẻ em trao học bổng cho học sinh có hoàn cảnh đặc biệt, khó khăn tại Trường Tiểu học Thạch Lâm 1.

Không dừng lại ở hỗ trợ cá nhân, Trung tâm đã tổ chức 3 hội nghị giới thiệu mô hình tại cơ sở, 4 lớp tập huấn cho 120 cộng tác viên CTXH, góp phần mở rộng mạng lưới hỗ trợ ngay tại địa phương. Việc 4 tỉnh, thành phố đến tham quan, học tập kinh nghiệm cho thấy mô hình không chỉ mang tính tình thế, mà có khả năng nhân rộng trong bối cảnh nhu cầu hỗ trợ bạo lực trên cơ sở giới ngày càng gia tăng.

Song hành với đó, Quỹ Bảo trợ trẻ em không chỉ là nơi tiếp nhận và phân bổ nguồn lực, mà ngày càng thể hiện rõ vai trò như một trụ cột nhân văn trong tổng thể CTXH của tỉnh. Thông qua quỹ những chính sách chăm lo trẻ em được triển khai thành hành động cụ thể, kịp thời, đi thẳng vào nhu cầu thiết yếu của từng hoàn cảnh, từng cộng đồng.

Năm 2025, hơn 7.500 trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, khó khăn trên địa bàn tỉnh đã được hỗ trợ từ nguồn quỹ và các nguồn vận động xã hội hóa. Qua đó, những đứa trẻ vùng cao có thêm bữa ăn bán trú để không bỏ học giữa chừng; những em nhỏ mang dị tật được phẫu thuật mở ra cơ hội hòa nhập; những học sinh nghèo lần đầu có xe đạp đến trường hay suất học bổng tiếp sức ước mơ học tập. Mỗi sự hỗ trợ không chỉ giải quyết khó khăn trước mắt, mà còn góp phần chặn lại nguy cơ tái nghèo, tái tổn thương ở trẻ em.

Điều đáng ghi nhận là Quỹ Bảo trợ trẻ em không dừng ở hỗ trợ ngắn hạn, mà từng bước hướng tới các giải pháp bền vững và dài hơi. Việc đầu tư công trình nước sạch cho trường học, xây dựng thư viện, hỗ trợ sinh kế cho gia đình có trẻ em khó khăn hay bảo trợ dài hạn cho những trường hợp đặc biệt đã cho thấy sự chuyển dịch từ “cho - tặng” sang “đồng hành”. Chính cách tiếp cận này giúp trẻ em không chỉ được chăm sóc, mà còn có điều kiện phát triển toàn diện cả về thể chất, tinh thần và cơ hội học tập.

Bên cạnh các hoạt động hỗ trợ trực tiếp tại cộng đồng, việc truyền thông, kết nối và cung cấp thông tin kịp thời cũng đang trở thành một kênh CTXH hiệu quả. Thời gian qua, fanpage và Cổng thông tin điện tử của Trung tâm CTXH - Quỹ Bảo trợ trẻ em đã phát huy rõ vai trò là cầu nối giữa người dân với các dịch vụ hỗ trợ, góp phần đưa chính sách, mô hình, hoạt động CTXH đến gần hơn với cộng đồng. Thông qua fanpage, nhiều thông tin cảnh báo sớm, tư vấn tâm lý, hướng dẫn tiếp cận dịch vụ, câu chuyện hỗ trợ người yếu thế được đăng tải thường xuyên, giúp người dân chủ động tìm đến sự trợ giúp khi cần thiết, thay vì thụ động chờ can thiệp. Trong khi đó, Cổng thông tin điện tử của Trung tâm là nơi cung cấp đầy đủ, chính thống các chương trình, dự án, quy trình hỗ trợ, cũng như kết quả hoạt động CTXH theo từng lĩnh vực, tạo thuận lợi cho cá nhân, tổ chức và cộng tác viên CTXH trong quá trình phối hợp, kết nối.

Từ những kết quả đạt được trong năm 2025, có thể thấy CTXH chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi bám sát cộng đồng và vận hành đồng bộ giữa nhiều chủ thể. Chính vì vậy, trong thời gian tới, việc củng cố mạng lưới cộng tác viên CTXH tại cơ sở cần tiếp tục được đặt lên hàng đầu, gắn đào tạo, bồi dưỡng với nhu cầu thực tế từng địa bàn, nhằm phát hiện sớm và hỗ trợ kịp thời các nhóm yếu thế. Trên nền tảng đó, CTXH cần được đẩy mạnh theo hướng phòng ngừa, thông qua truyền thông, tư vấn, tập huấn trực tiếp tại cộng đồng, đặc biệt với phụ nữ, trẻ em, người khuyết tật và người cao tuổi, giúp phát hiện, ngăn chặn, giảm thiểu rủi ro ngay từ sớm.

Để các hoạt động này đạt hiệu quả bền vững, sự phối hợp liên ngành giữa y tế, giáo dục, nội vụ và các dịch vụ liên quan đối với CTXH tại cộng đồng, trường học và các cơ sở y tế, cơ sở trợ giúp xã hội giữ vai trò then chốt, bảo đảm mỗi trường hợp được hỗ trợ thống nhất, liên tục. Song song với đó, việc đổi mới phương thức huy động và sử dụng nguồn lực xã hội, phát huy hiệu quả vai trò của Quỹ Bảo trợ trẻ em, sẽ là điều kiện quan trọng để hướng tới các hình thức hỗ trợ dài hạn, góp phần xây dựng nền tảng an sinh vững chắc cho cộng đồng.

Bài và ảnh: Trần Hằng