Về nơi phát tích nhiều trò diễn dân gian độc đáo

Nằm ở trung tâm khu vực châu thổ sông Chu, huyện Thọ Xuân là vùng đất địa linh nhân kiệt, có nhiều lễ hội văn hóa truyền thống đặc sắc. Trên địa bàn huyện có 6 di tích cấp quốc gia, 49 di tích cấp tỉnh, gắn liền với hơn 20 lễ hội, lễ tục truyền thống còn được bảo lưu, tái hiện trong đời sống cộng đồng.

Các trò diễn dân gian được trình diễn tại Lễ hội Lê Hoàn (Thọ Xuân).

Đất Thọ Xuân không chỉ là nơi sinh ra nhiều nhân vật lịch sử, với những đóng góp quan trọng trong sự nghiệp đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc mà còn là quê hương của nhiều lễ hội, trò diễn dân gian độc đáo và đặc sắc. Trong đó, đáng chú ý như Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia trò Xuân Phả - được xem là di sản nghìn năm “độc nhất, vô nhị” của xứ Thanh.

Trò Xuân Phả được hình thành và phát triển hơn 1.000 năm, là một trong ba di sản văn hóa, văn nghệ quý của xứ Thanh cùng với tổ khúc hò sông Mã và tổ khúc dân ca Đông Anh. Nếu hò sông Mã hay dân ca Đông Anh thể hiện sinh hoạt thường ngày của Nhân dân thì trò Xuân Phả thể hiện lối sinh hoạt cung đình, mang đậm tính ngoại giao.

Được hình thành từ đầu thế kỷ thứ 10 trên cơ sở các tiết mục cung đình, trò Xuân Phả là các trò diễn dân gian mô tả cảnh 5 quốc gia cổ (thuộc Trung Hoa, Hòa Lan, Tú Huần, Chăm Pa, Ai Lao) đem lễ vật cùng với những tiết mục múa hát đặc sắc của quốc gia họ để chúc mừng Hoàng đế nước Việt xưa. Đây là đỉnh cao của sự kết tinh giữa nghệ thuật múa cung đình và múa dân gian người Việt. Bởi vậy, trò Xuân Phả vừa độc đáo và vừa có sức hấp dẫn riêng để trở thành một viên ngọc quý trong kho tàng văn hóa phi vật thể của dân tộc Việt Nam.

Trải qua nhiều biến động, trò diễn Xuân Phả đã được dân gian hóa, trở thành trò diễn trong sinh hoạt cộng đồng. Loại hình nghệ thuật đặc sắc bao năm qua vẫn được những người dân làng Xuân Phả, xã Xuân Trường, gìn giữ và trình diễn hàng năm vào các ngày từ 10 - 12/2 âm lịch tại di tích nghè Xuân Phả.

Trên địa bàn huyện hằng năm cũng diễn ra các lễ hội được tổ chức trang trọng với quy mô lớn, thu hút sự quan tâm của đông đảo Nhân dân và du khách thập phương như: Lễ hội Lam Kinh, Lễ hội Lê Hoàn, Lễ hội làng Xuân Phả, Lễ hội Lê Thánh Tông, các lễ hội kỳ phúc của các làng gắn với các đình, chùa, đền...

Ngoài ra, Thọ Xuân cũng là địa phương có nhiều trò diễn đặc sắc của một bộ phận người Mường như: Lễ hội Mường Tiên Bạn, múa Pôồn Pôông, nhảy sạp, cồng chiêng, đánh mảng, ném còn, các điệu hát xường, mo Mường, hát ca công trên hồ Bàn Thạch... Trong đó, nổi bật như lễ hội Pôồn Pôông gắn với truyền thuyết ra đời bắt nguồn từ sử thi “Đẻ đất, đẻ nước”.

Tại xã Xuân Phú, múa Pôồn Pôông được đồng bào người Mường tổ chức vào các dịp đầu xuân năm mới như vào ngày mùng 9 tháng Giêng, lễ xuống đồng, thanh minh, lễ hội mùa mừng cơm mới hay rằm tháng 7 hàng năm. Ngoài ra, để lưu giữ và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc huyện Thọ Xuân, lễ hội Pôồn Pôông cũng được tham gia diễn xướng tại các Lễ hội Đền thờ Lê Hoàn và lễ hội Lam Kinh hàng năm.

Ngày nay, dù rất nhiều loại hình văn hóa đang len lỏi vào đời sống văn hóa của đồng bào các dân tộc nhưng các lễ hội văn hóa truyền thống vẫn được người dân các địa phương lưu giữ, trao truyền và phát triển, tổ chức rộng rãi trong các lễ hội của tỉnh, của địa phương. Đồng thời, lễ hội và các trò diễn cũng ngày càng có sức sống mãnh liệt, trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân.

Phó Chủ tịch UBND huyện Thọ Xuân Nguyễn Xuân Hải, cho biết: "Phát huy truyền thống vùng đất địa linh nhân kiệt, có truyền thống lịch sử, cách mạng, đồng thời sở hữu kho tàng di sản văn hóa phong phú, đặc sắc Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân huyện Thọ Xuân đã không ngừng nỗ lực, đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút các nguồn lực tập trung xây dựng, trùng tu, tôn tạo nhiều di tích gắn với tổ chức các lễ hội. Cùng với đó huyện đã, đang triển khai đồng bộ các giải pháp phát triển du lịch; tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá các di tích lịch sử, di sản văn hóa; hình thành và kết nối các tour du lịch tới các di tích, danh thắng, nơi tổ chức các lễ hội văn hóa truyền thống".

Bài và ảnh: Lê Phượng