Thả mình vào trò chơi dân gian ngày tết

Từ xa xưa, cha ông ta đã sáng tạo ra nhiều trò chơi dân gian, tạo nên sự đa dạng và đặc sắc trong văn hóa truyền thống của dân tộc. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, đến nay những trò chơi dân gian vẫn được lưu truyền và giữ vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt.

Hội vật truyền thống của người dân xã Hoằng Phong (Hoằng Hóa) được tổ chức vào dịp tết nguyên đán.

Mỗi độ tết đến, xuân về, trên khắp các thôn, làng từ đồng bằng, ven biển đến vùng núi cao của xứ Thanh lại sôi nổi những màn tranh tài trong những trò chơi dân gian vừa đòi hỏi sức khỏe, sự dẻo dai và cả trí tuệ. Tại xã Hoằng Phong (Hoằng Hóa), năm nào cũng vậy, cứ vào ngày mùng 4 tết nguyên đán, người dân địa phương lại háo hức với hội thi đấu vật dân tộc. Mặc dù phần thưởng mang tính tượng trưng, đôi khi chỉ là lá cờ, vài cặp bánh chưng nhưng không vì thế mà các cuộc tranh tài trên “sới vật” kém đi phần sôi nổi, hấp dẫn. Đặc biệt, hội thi không chỉ thu hút sự tham gia của các đô vật là những thanh niên trai tráng trẻ tuổi, mà còn có sự tham gia tranh tài của các đô vật lão làng, cao niên, thậm chí là những đô vật “nhí”. Điều này cho thấy, trò chơi đấu vật ở xã Hoằng Phong đang được duy trì và ngày càng nâng cao về chất lượng, qua đó góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị tốt đẹp, tinh thần thượng võ của ông cha cũng như khơi dậy không khí vui tươi, phấn khởi trong Nhân dân những ngày đầu xuân mới.

Cùng với xã Hoằng Phong, mỗi độ xuân về người dân làng Đạt Tài, xã Hoằng Hà cũng rộn ràng với lễ hội vật cù truyền thống. Theo các cụ cao niên trong làng, lễ hội vật cù ở Đạt Tài có từ xa xưa. Tương truyền, xưa kia ở vườn làng có 3 con sư tử vẫn thường vờn cù, chơi đùa cùng nhau, gọi là “hý cù”. Từ lưu truyền đó, người xưa đã tổ chức nên trò chơi - lễ hội vật cù vào dịp tết đến xuân về mang ý nghĩa cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, người dân làm ăn phát đạt. Hay như tại xã Thiệu Trung (Thiệu Hóa), mỗi dịp lễ, tết người dân địa phương lại được hòa mình vào bầu không khí sôi động, náo nhiệt của các trò chơi dân gian như kéo co, bịt mắt bắt vịt, nấu cơm nồi đất... Mỗi trò chơi có một quy định riêng, mang sắc thái khác nhau, nhưng có một nét chung là góp phần phát huy tinh thần thể thao, rèn luyện thể lực, sự nhanh nhẹn, khéo léo cũng như tình đoàn kết, gắn kết trong cộng đồng.

Không chỉ các địa phương đồng bằng, ven biển, ở các huyện miền núi như Ngọc Lặc, Lang Chánh, Bá Thước, Quan Sơn, Quan Hóa... khi những cánh hoa đào, hoa mận khoe sắc, cũng là lúc đồng bào các dân tộc lại được đắm mình trong các trò chơi ném còn, bắn nỏ, đi cà kheo, đẩy gậy, kéo co. Mỗi trò chơi đều mang những giá trị văn hóa và thể hiện những ước vọng riêng. Ví như trò chơi ném còn với quả còn nhiều màu sắc được tung lên không trung qua bàn tay khỏe khoắn, khéo léo của các chàng trai, cô gái tìm cách lọt qua chiếc vòng trên ngọn cây nêu gây hồi hộp, hấp dẫn. Trò đẩy gậy đòi hỏi người chơi không chỉ có sức mạnh mà còn cần đến sự khéo léo, khôn ngoan trong khi chơi. Trò kéo co cần đến sức mạnh tập thể cùng sự phối hợp nhịp nhàng, linh hoạt mới có thể giành chiến thắng... Những trò chơi dân gian ấy không chỉ hâm nóng không khí của ngày xuân, xua đi những mệt nhọc, lo toan sau một năm lao động vất vả, tạo sự hứng khởi cùng những ước nguyện tốt đẹp cho năm mới mà nó còn tạo sự gắn kết cộng đồng. Và hơn thế, mỗi lần chơi là một lần người chơi nhớ và giữ gìn giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Chắc rằng trong ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ người Việt, trò chơi dân gian như một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần, tạo nên sợi dây gắn kết cộng đồng. Ngày nay, khi quá trình hội nhập và phát triển, sự giao lưu và tiếp biến của nhiều trào lưu văn hóa mới ít nhiều làm ảnh hưởng đến giá trị văn hóa truyền thống. Thế nhưng, các trò chơi dân gian chứa đựng tinh hoa văn hóa Việt vẫn không hề mai một, nó vẫn là “món ăn tinh thần” không thể thiếu của người dân đất Việt trong cuộc sống hằng ngày cũng như mỗi độ tết đến, xuân về.

Bài và ảnh: Phong Sắc