“Rào cản” nâng cao tỷ lệ cơ giới hóa đồng bộ

Hiện nay, cơ giới hóa (CGH) được áp dụng hầu hết các khâu trong sản xuất các cây trồng chính như lúa, ngô, mía, rau an toàn, cây ăn quả, các trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm... góp phần giảm sức lao động, nâng cao sức cạnh tranh cho nông sản, giảm chi phí sản xuất, giải quyết một phần tình trạng thiếu hụt lao động nông nghiệp. Tuy nhiên, áp dụng CGH trong sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế.

Người dân xã Đông Quang (TP Thanh Hóa) thu hoạch lúa bằng máy gặt. Ảnh: Hoàng Đông

Toàn tỉnh hiện có khoảng 94.135 máy móc các loại. Tỷ lệ áp dụng CGH các khâu trong sản xuất các cây trồng chính như: Cây lúa tỷ lệ làm đất 98%, gieo trồng 22%, thu hoạch 82%, vận chuyển 79%. Cây ngô tỷ lệ làm đất 88%, gieo trồng 7%, thu hoạch 16%, vận chuyển 84%... Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh có 2.860ha diện tích rau an toàn, cây ăn quả và vùng mía thâm canh được ứng dụng, chuyển giao công nghệ tưới nước tiết kiệm. Bên cạnh đó, đầu tư các loại máy móc tiên tiến như máy bay bón phân, phun thuốc bảo vệ thực vật, máy lên luống, máy gieo hạt, chuồng nuôi khép kín, máng ăn, núm uống nước tự động, máy ấp trứng... Các hộ nuôi trồng thủy sản trên địa bàn cũng đã mạnh dạn đầu tư sử dụng hệ thống máy quạt nước, máy sủi ô-xy trong các ao nuôi, camera kiểm soát...

Áp dụng CGH không chỉ bảo đảm kịp thời vụ, giảm chi phí sản xuất, tiết kiệm thời gian, khắc phục tình trạng thiếu nhân công vào thời điểm chính vụ, mà còn giúp người dân được tiếp cận với máy móc hiện đại, thay đổi tư duy sản xuất từ sản xuất truyền thống, thủ công chuyển sang sản xuất tập trung. Đồng thời, góp phần làm tăng năng suất cây trồng, vật nuôi lên khoảng 10 - 15%, giảm tổn thất sau thu hoạch khoảng 5%, tăng thu nhập cho các hộ dân sản xuất nông nghiệp, góp phần nâng cao giá trị sản xuất bình quân toàn tỉnh.

Tuy nhiên, hiện nay quá trình này vẫn còn gặp nhiều rào cản. Theo Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Thiệu Hóa Trịnh Đức Hùng, đối với việc ứng dụng CGH đồng bộ toàn huyện có 193 máy gặt đập liên hợp, 210 máy cấy; diện tích mạ khay đạt 3.375ha/vụ; tỷ lệ CGH trong khâu làm đất đạt 100%, thu hoạch đạt gần 80%, song tỷ lệ gieo trồng không được cao. Nguyên nhân là do quy mô sản xuất nông nghiệp còn manh mún, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ để đáp ứng nhu cầu CGH. Ở các khâu sản xuất khác, việc đầu tư máy móc được thực hiện khá đơn giản, song tại khâu gieo cấy lúa, để thực hiện CGH, người dân không chỉ đầu tư mình máy móc như các khâu khác, mà còn phải đầu tư thêm cơ sở, thiết bị và kiến thức, kỹ thuật sản xuất mạ khay. Điều này đòi hỏi người sản xuất phải có sự đầu tư chuyên nghiệp cả về nguồn vốn và kiến thức. Vì vậy, chưa được nhân rộng ra các hộ cá thể, nên tỷ lệ thực hiện CGH ở khâu gieo trồng đạt thấp.

Tại các huyện miền núi, những rào cản về áp dụng CGH đồng bộ còn nhiều hơn bởi chủ yếu là do yếu tố địa hình. Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Như Xuân Lê Tiến Đạt cho biết: Hầu hết các huyện miền núi có diện tích sản xuất nông nghiệp nhỏ, lẻ hoặc có địa hình bậc thang, trong khi cơ sở hạ tầng, nhất là hệ thống kênh mương, giao thông nội đồng chưa được đầu tư, nên việc di chuyển các loại máy, nhất là các loại máy có công suất lớn vào sản xuất khá khó khăn, chi phí cao mà hiệu quả thấp. Ngoài ra, các hộ áp dụng CGH trong sản xuất nông nghiệp chủ yếu là dựa vào kinh nghiệm, thói quen, phần lớn chưa qua đào tạo, bồi dưỡng về kỹ thuật vận hành, bảo dưỡng máy, nên trong quá trình vận hành còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng; các HTX và hộ dân còn khó khăn về nguồn vốn nên chưa mạnh dạn đầu tư trang thiết bị, máy móc phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Bên cạnh đó, hiện nay trên toàn tỉnh chưa có nhiều mô hình liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp trong quá trình thực hiện CGH; hiệu quả đầu tư của các mô hình CGH chưa cao; ngân sách địa phương chưa hỗ trợ nhiều cho lĩnh vực CGH; thiếu các chủng loại máy phù hợp với trình độ, quy mô sản xuất; đào tạo lao động vận hành máy còn yếu và thiếu các đơn vị cung cấp dịch vụ CGH chuyên nghiệp.

Trước những rào cản trên, để nâng cao tỷ lệ CGH trong sản xuất nông nghiệp, ngành nông nghiệp cùng chính quyền các địa phương đang tập trung chỉ đạo thực hiện tốt việc tích tụ, tập trung đất đai, cải tạo đồng ruộng, đầu tư hoàn thiện hạ tầng nông thôn, giao thông nội đồng, hệ thống tiêu, thoát nước... tạo thuận lợi cho việc đưa CGH vào sản xuất, đáp ứng yêu cầu phát triển nông nghiệp theo hướng hàng hóa tập trung quy mô lớn tại các địa phương. Bên cạnh đó, bổ sung, hoàn thiện các chính sách thúc đẩy ứng dụng CGH trong sản xuất nông nghiệp, mở rộng mô hình cánh đồng mẫu lớn. Cùng với đó, khuyến khích người dân chủ động đầu tư mua sắm các loại máy móc, ứng dụng CGH trong trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản để nâng cao hiệu quả sản xuất. Đồng thời, cần quan tâm mở các lớp tập huấn về sửa chữa, bảo dưỡng, sử dụng các loại máy nông nghiệp nhằm bảo đảm hoạt động hiệu quả nhất.

Lê Ngọc