Người cao tuổi giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống

Bằng nhiều cách làm thiết thực như: giữ vai trò nòng cốt trong các câu lạc bộ (CLB), đội văn nghệ ở thôn, bản; tích cực mở các lớp truyền dạy văn hóa cho lớp trẻ; quan tâm phục dựng các giá trị văn hóa đã bị mai một... lớp người cao tuổi trong tỉnh đã và đang có những đóng góp quan trọng trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Nghệ nhân Ưu tú Phạm Vũ Vượng, thôn Thuận Hòa, xã Quang Trung (Ngọc Lặc) tập luyện văn nghệ cùng bà con.

Mảnh đất xứ Thanh có 7 dân tộc anh em cùng sinh sống, mỗi dân tộc đều có những phong tục, tập quán, nét đặc sắc riêng về văn hóa. Tuy nhiên, trải qua thời gian với những biến thiên của lịch sử, các giá trị văn hóa truyền thống ấy không tránh khỏi nguy cơ bị mai một. Đứng trước thực trạng đó, có không ít những người cao tuổi ở khắp các địa phương trong tỉnh bằng tâm huyết và trách nhiệm với văn hóa của dân tộc mình đã đứng ra tổ chức nhiều hoạt động và thực hiện nhiều cách làm có hiệu quả. Từ đó, không chỉ góp phần quan trọng vào việc bảo tồn, gìn giữ văn hóa truyền thống mà còn nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của Nhân dân ngày càng thêm phong phú, đa dạng.

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Như Chi, Chủ nhiệm CLB nghệ thuật dân gian thị trấn Bút Sơn (Hoằng Hóa), cho biết: "Trên địa bàn huyện Hoằng Hóa, nhiều địa phương còn lưu giữ được làn điệu chèo và cũng có khá nhiều người tâm huyết với chèo vẫn đang hàng ngày tập luyện, biểu diễn phục vụ dân làng và các sự kiện quan trọng của huyện, của tỉnh. Xuất phát từ nguyện vọng của những người yêu chèo, từ năm 2005 chúng tôi đã thành lập CLB nghệ thuật dân gian thị trấn Bút Sơn, ban đầu chỉ có 10 thành viên, nhưng đến nay đã có 25 thành viên ở các độ tuổi khác nhau tham gia, người trẻ tuổi nhất chưa đến 25 tuổi, người cao tuổi nhất đã ngoài 80 tuổi. Mặc dù hoạt động theo hình thức xã hội hóa, kinh phí hoạt động, mua sắm loa đài, đạo cụ, nhạc cụ chủ yếu là các thành viên đóng góp, song với niềm đam mê hát chèo, các thành viên trong CLB đã tích cực sáng tác, biểu diễn các làn điệu chèo có nội dung phong phú, đa dạng ca ngợi quê hương, nét đẹp trong đời sống người dân, tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước... Đồng thời, thường xuyên tổ chức các buổi giao lưu văn hóa, văn nghệ tại các khu dân cư, từ đó làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần cho Nhân dân. Không chỉ vậy, các thành viên CLB còn mở các lớp truyền dạy làn điệu chèo cho thế hệ trẻ. Qua đó, không chỉ góp phần gìn giữ, phát huy bộ môn nghệ thuật truyền thống của địa phương, mà còn tạo sợi dây gắn kết tình làng, nghĩa xóm, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư".

Ở thôn Thuận Hòa, xã Quang Trung, huyện miền núi Ngọc Lặc có Nghệ nhân Ưu tú Phạm Vũ Vượng, dù tuổi cao nhưng hàng ngày ông vẫn tích cực tham gia tập luyện, biểu diễn và nỗ lực truyền dạy nghệ thuật diễn xướng cồng chiêng cho lớp trẻ. Ông Vượng cho hay: "Ngay từ nhỏ, tiếng cồng, tiếng chiêng đã ăn sâu vào tâm hồn và tiềm thức của tôi từ những buổi đi xem các ông, các bà, hay các mẹ biểu diễn. Cũng nhờ đó, từ khi lên 7 tuổi tôi đã tập tành đánh cồng chiêng và dần dần sử dụng thành thạo". Với niềm say mê, ông Vượng đã đi nhiều nơi, gặp gỡ nhiều người để tìm hiểu, chắt lọc những nét tinh hoa văn hóa cồng, chiêng trên đất Mường. Để rồi, cho đến khi trưởng thành, ông càng nhận thức sâu sắc được tầm quan trọng của cồng chiêng trong đời sống của người Mường. Chính vì vậy, ông đã tập hợp những người yêu thích cồng chiêng và mạnh dạn đề nghị với chính quyền địa phương thành lập CLB cồng chiêng với lực lượng nòng cốt là những người cao tuổi ở thôn.

Sau khi thành lập, ông và các thành viên CLB đã tích cực tập luyện các bài cồng, chiêng cổ và thường xuyên biểu diễn ở thôn để phục vụ Nhân dân và đi biểu diễn ở các sự kiện trong và ngoài tỉnh. Ngoài ra, CLB còn phối hợp với các trường học trên địa bàn huyện Ngọc Lặc tổ chức các buổi giao lưu, truyền dạy cho các em học sinh các làn điệu hát xường, nghệ thuật diễn xướng cồng chiêng... Từ đó, góp phần nâng cao ý thức của các em trong việc gìn giữ, phát huy văn hóa truyền thống dân tộc Mường.

Đi khắp mảnh đất xứ Thanh, không chỉ có ông Chi, ông Vượng mà còn nhiều người cao tuổi khác dù đã ở tuổi “xưa nay hiếm” nhưng hàng ngày vẫn giữ vai trò nòng cốt trong việc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của địa phương. Để tạo điều kiện cho lớp người cao tuổi phát huy được vốn quý của mình trong việc giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, những năm qua, Hội Người cao tuổi tỉnh Thanh Hóa đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động hội viên phát huy vai trò, tâm huyết, trách nhiệm trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của địa phương. Khuyến khích người cao tuổi tập hợp, thành lập các CLB văn hóa, văn nghệ; khôi phục và duy trì các giá trị văn hóa truyền thống, phong tục, tập quán để truyền dạy cho con cháu; sau đó là đến lớp trẻ ở địa phương. Từ đó, không chỉ phát huy được giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống hàng ngày mà còn làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần cho Nhân dân.

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt