Ngọt hóa Đồng Trung

Một khu đồi lượn sóng mà trước kia người dân địa phương chỉ trồng keo, nhiều diện tích còn bị bỏ hoang với cây bụi mọc vương kín lối. Với hàng chục tỷ đồng đã được đầu tư để cải tạo, từng bước xây dựng hạ tầng sản xuất và trồng cây bài bản, 30ha quýt siêu ngọt và cam đường canh đã trổ hoa, cho quả trĩu cành, khơi dậy một vùng đồi màu mỡ đầy tiềm năng.

Ông Nguyễn Đức Minh giới thiệu những chùm cam sai quả.

Trở lại khu đồi Đồng Trung thuộc xã Yên Thọ, một màu xanh ngút ngàn thể hiện sự trù phú hơn hẳn 3 năm trước. Từ mép chân đồi, những chùm cam lúc lỉu, trĩu nặng phải dùng gậy chống để tránh gãy cành. Để đưa những vị khách thăm trang trại chuyên canh cây ăn quả, chủ đầu tư khu sản xuất là ông Nguyễn Đức Minh phải dùng đến ô tô. Theo ông, không thể đi bộ do những vạt cam trải dài trên các triền đồi xa, người lao động hằng ngày cũng phải dùng xe máy để rút ngắn thời gian đi lại. Trên điểm cao của khu đồi, dễ dàng quan sát những vạt cam, quýt được trồng theo hàng lối chạy dài tít tắp.

Tại mỗi khu sản xuất khác nhau, ông đều dừng để giới thiệu cụ thể từng loại cây, năm trồng, cũng như quy trình chăm sóc. Những lứa cam đường canh trồng gần nhất cũng đã chín bói vào năm 2024, ngay lứa đầu đã cho trung bình hơn 1 tạ quả mỗi cây. Năm nay và càng về sau khi cây dần trưởng thành, năng suất sẽ từng bước nâng cao. Tại những khu trồng quýt siêu ngọt đầu tiên, năm 2025 đã là lứa thứ 5 và thứ 6 cho thu hoạch. Ở khắp khu đồi, những cây cam, quýt trưởng thành đều được tạo tán sum suê, khống chế chiều cao chỉ từ 2 - 3m. Khi các công nhân vạch những tán cây rậm rạp, càng lộ ra những chùm quả chi chít phân bổ kín các cành lớn nhỏ.

Một điều đặc biệt là, nơi đây có cả chục ha cam với gốc và thân cành cổ thụ khác thường. Theo ông Minh, ban đầu trang trại phát triển cây bưởi Diễn. Những năm sau đó khi cây trồng này bão hòa, nên các công nhân kỹ thuật đã thử nghiệm cưa hết cành bưởi, ghép các cành cam vào thân bưởi. Những cành cam trưởng thành được ghép đã cho quả ngay từ năm đầu. Thấy hiệu quả cao, cơ sở sản xuất đã thuê hàng chục công nhân kỹ thuật, đưa cành cam từ các tỉnh Hưng Yên, Hòa Bình cũ về ghép trên bưởi, trở thành đồi cam canh rộng lớn.

“Gốc và cành bưởi to khỏe, rễ ăn sâu nên khi ghép cành cam vào thì phát triển rất nhanh, cho quả hơn cả trên thân cam. Quả cam từ thân bưởi nhưng hương vị, độ ngọt và chất lượng thì hoàn toàn là cam chứ không “lai” bưởi như nhiều người từng nghĩ. Sự sáng tạo trong lao động ấy đã mở ra hướng mới trong kỹ thuật canh tác ở đồi Đồng Trung”, ông Minh chia sẻ.

Đến những vụ gần đây, có những cây cam cho tới 2 - 3 tạ quả. Những chùm quýt siêu ngọt với những cành chỉ bằng ngón tay cũng có thể đậu quả tới một vài cân. Những tháng giáp Tết Nguyên đán, khi tiết trời trở lạnh, có gió hanh heo thì mới đến kỳ chính vụ thu hoạch. Thời điểm giữa tháng 8 âm lịch này, những trái cam, quýt nơi đây còn nguyên màu xanh và tiếp tục lớn. Tuy nhiên, khi được thử những trái cây vừa hái, chúng tôi ghi nhận đã có vị ngọt nhẹ.

Theo ông Minh, toàn bộ khu sản xuất 30ha đều được canh tác theo hướng hữu cơ, chủ yếu dùng phân chuồng để bón nên chất lượng quả rất ngọt. Đây là cách tạo uy tín cho sản phẩm một cách tốt nhất. Chỉ vào những thảm cỏ xanh che kín mặt đất, ông lý giải đó là kết quả của việc không phun thuốc trừ sâu độc hại, một phần vẫn để thuận tự nhiên. Vì thế mà những vụ cam gần đây thương lái từ các tỉnh phía Bắc vào tận vườn để thu mua theo hợp đồng.

Một khu đồi rộng lớn, phân bố trên địa hình cao thấp phức tạp nhưng đã được lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt đến từng gốc cây. Máy cắt cỏ bán tự động, máy phun thuốc bảo vệ thực vật, rồi nhiều giải pháp khoa học - kỹ thuật trong suốt quá trình canh tác đã giúp giảm đáng kể nhân công lao động. Những vụ gần đây, năng suất cam, quýt tại trang trại đạt trung bình 42 tấn quả/ha, mỗi năm cho doanh thu cả chục tỷ đồng.

Được biết, khu sản xuất bắt đầu được hình thành từ năm 2016 do một chuyên gia trồng cây ăn quả quê tỉnh Quảng Ninh vào thuê đất của người dân để triển khai. Sau đó, ông hợp tác thêm với ông Nguyễn Đức Minh là người tỉnh Nghệ An và một chuyên gia kỹ thuật chuyên đi thuê đất trồng cây ăn quả tại các tỉnh phía Bắc. Việc thu hút được những người có vốn đầu tư lớn, có kỹ thuật vào triển khai mô hình sản xuất hiện đại không chỉ làm “ngọt hóa” khu đồi Đồng Trung mà còn mở hướng canh tác để nhiều mô hình trong vùng làm theo. Mô hình đang tạo việc làm cho 8 lao động thường xuyên và khoảng 30 lao động thời vụ khi thu hoạch hoặc triển khai các đợt chăm sóc, bón phân cho cây trồng. Khu đồi cam canh và quýt siêu ngọt này đã góp phần biến xã Yên Thọ thành “vựa” cây có múi mới nổi trên bản đồ cây ăn quả xứ Thanh. Đây cũng là cách mà những nông dân năng động nơi đây đã đưa thu nhập trồng keo chỉ 15 triệu đồng/ha/5 năm lên 500 triệu đồng/ha/năm.

Bài và ảnh: Lê Đồng