Nghị quyết 70: Giải pháp linh hoạt, bền vững cho an ninh năng lượng quốc gia

Nghị quyết 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 vừa được ban hành được đánh giá là có nhiều “đột phá” mang tính cách mạng, mở ra cánh cửa cho các thành phần kinh tế, đặc biệt là khu vực tư nhân, tham gia tích cực vào việc phát triển các dự án năng lượng. Đặc biệt, Nghị quyết 70-NQ/TW khuyến khích mạnh mẽ đối với đầu tư và sử dụng năng lượng một cách tiết kiệm, hiệu quả đồng thời giảm thiểu phát thải và bảo vệ môi trường.

Nhân viên EVN bảo dưỡng các thiết bị điện. (Ảnh: EVN)

Với những quy định mới này, Nghị quyết 70-NQ/TW hứa hẹn sẽ tạo ra những thay đổi sâu rộng, ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của nền kinh tế và đời sống xã hội, trong đó người dân và doanh nghiệp chính là những nhân tố chủ chốt.

Nhằm làm rõ hơn ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng Xanh (Liên Hiệp các Hội Khoa học kỹ thuật Việt Nam) đã có một số trao đổi với phóng viên về những điểm mới của Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về đảm bảo an ninh năng lượng Quốc gia.

Thích ứng với bối cảnh thế giới đầy biến động

- Thưa ông, sau hơn 5 năm thực hiện, Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã được thay thế bằng Nghị quyết 70-NQ/TW, điều này có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh hiện nay?

Ông Hà Đăng Sơn: Có thể thấy, khi Nghị quyết 55-NQ/TW được ban hành, bối cảnh địa chính trị, kinh tế và quan hệ giữa các quốc gia không phức tạp như hiện nay. Thời điểm năm 2020, nền kinh tế thế giới khá đồng thuận về mục tiêu tăng trưởng Xanh, phát triển bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, chỉ trong 1-2 năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến nhiều biến động khó lường, ảnh hưởng lớn đến định hướng và cách thức mà Việt Nam có thể thích ứng. Điều này đòi hỏi chúng ta cần có những phương pháp riêng để duy trì tốc độ tăng trưởng, bất chấp những thay đổi khó đoán trong địa chính trị và kinh tế toàn cầu, với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước thu nhập trung bình cao.

Ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng Xanh. (Ảnh: CTV/Vietnam+)

Việc ban hành Nghị quyết 70-NQ/TW thể hiện rõ tinh thần chỉ đạo rằng chúng ta phải đảm bảo tính độc lập và bền vững. Điều này có nghĩa là Việt Nam tiếp tục duy trì quan hệ song phương và đa phương với tất cả các quốc gia trong khu vực và trên thế giới, đồng thời mở rộng hợp tác về kinh tế và khoa học-công nghệ. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần lường trước những biến động trong quan hệ và cam kết, những điều mà trước đây có thể kéo dài nhưng hiện nay đã thay đổi lớn. Vì vậy, Việt Nam cần có những phương án thích ứng và dự trữ, phòng ngừa để đảm bảo an toàn trong trường hợp xảy ra sự cố ngoài dự kiến.

Đó chính là lý do mà Nghị quyết 70-NQ/TW ngay từ tiêu đề đã nhấn mạnh rằng an ninh năng lượng là “cốt tử” và cực kỳ quan trọng. Nếu không đảm bảo được an ninh năng lượng, thì những mục tiêu khác về tăng trưởng kinh tế hay xóa đói giảm nghèo, cũng như đưa Việt Nam lên mức thu nhập trung bình cao sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

- Là một chuyên gia nghiên cứu về năng lượng, ông nhìn nhận đâu là những điểm mới đáng kể của Nghị quyết 70-NQ/TW so với Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị?

Ông Hà Đăng Sơn: Đầu tiên, chúng ta có thể nhận thấy rằng, trong quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 70-NQ/TW, việc đảm bảo sự thống nhất và đồng bộ từ xây dựng cơ chế chính sách đến triển khai thi hành là rất quan trọng. Điều này cần có sự đồng thuận từ Trung ương xuống địa phương và giữa các bộ, ngành khác nhau. Tinh thần chủ đạo là phát triển năng lượng phải được đặt lên hàng đầu để phục vụ cho tăng trưởng của nền kinh tế.

Trước đây, các nghị quyết liên quan đến năng lượng có thể đề cập đến vấn đề an ninh năng lượng, nhưng chưa thể hiện được tầm quan trọng của nó như trong Nghị quyết 70-NQ/TW lần này. Rõ ràng, ngoài việc đặt an ninh năng lượng là ưu tiên hàng đầu song hành với phát triển kinh tế, Nghị quyết 70-NQ/TW còn đưa ra những yêu cầu cao và thách thức đối với các cơ quan liên quan trong việc thực hiện tăng trưởng Xanh và phát triển kinh tế bền vững. Những mục tiêu này vẫn đối mặt với nhiều thách thức trong việc phối hợp và hợp tác thực hiện.

Mặc dù đây là một thách thức lớn, nhưng cũng chính là định hướng mở cho Chính phủ trong giai đoạn tới. Điều này đòi hỏi những người thực thi cần hiểu rõ về tính linh hoạt và phải có những cân nhắc, xem xét một cách đầy đủ hơn trước những thách thức.

Khác với trước đây, khi phát triển năng lượng thường gặp phải sự “cứng nhắc” và nhiều vướng mắc về thể chế cũng như cơ chế, Nghị quyết 70-NQ/TW đã nêu rõ quan điểm chỉ đạo và cách thức thực hiện. Chúng ta cần có mục tiêu rõ ràng nhưng vẫn duy trì được sự linh hoạt trong cơ cấu và phương thức thực hiện.

Đa dạng hóa nguồn cung và tiết kiệm năng lượng

- Cùng với chủ động đáp ứng năng lượng và đảm bảo vững chắc nguồn cung cấp năng lượng, Nghị quyết 70-NQ/TW hết sức coi trọng vấn đề về nguồn năng lượng Xanh, sạch và tỷ lệ năng lượng tái tạo được chỉ ra rất rõ ràng đồng thời nhấn mạnh đến phát triển điện hạt nhân, vậy ông nhìn nhận thế nào về vấn đề này?

Ông Hà Đăng Sơn: Vấn đề đa dạng hóa các nguồn năng lượng cũng đã được đề cập nhiều, tức là chúng ta hướng tới năng lượng Xanh. Tuy nhiên, các nguồn năng lượng tự sản tự tiêu cũng có một số nhược điểm. Vì vậy, để vừa cung ứng đủ điện, vừa đảm bảo tiêu chí về mặt môi trường theo định hướng Xanh, chúng ta cần có nguồn điện linh hoạt, có khả năng chạy nền đủ để huy động nhanh trong trường hợp biến động về nhu cầu và các yếu tố khác.

Rõ ràng, theo đúng lộ trình, nhiệt điện than sẽ không tiếp tục phát triển và xây dựng các nhà máy mới sau năm 2030. Trong khi đó, các nhà máy điện khí, kể cả những dự án LNG, sẽ dần chuyển sang sử dụng những dạng nhiên liệu sạch hơn, tiến tới sử dụng hydrogen trong dài hạn. Tất cả những yếu tố này sẽ liên quan đến giá cả, yêu cầu thay đổi hệ thống thiết kế hoặc một số thiết bị nhất định.

Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt. (Ảnh: Anh Tuấn/TTXVN)

Trước đây, điện hạt nhân có thể được coi là một lĩnh vực rất nguy hiểm, nhưng trong những năm gần đây, khi các quốc gia bắt đầu cam kết đạt phát thải ròng bằng 0, họ nhận ra rằng không thể đạt được mục tiêu này chỉ bằng các nguồn năng lượng tái tạo (như điện gió, điện Mặt Trời). Do đó, cần phải có những nguồn năng lượng ổn định và linh hoạt để bù đắp và xử lý trong những trường hợp cần thiết.

Đây cũng chính là lý do mà các nước ở châu Âu, Hoa Kỳ... đều chuyển sang xác nhận rằng phát thải ròng của điện hạt nhân được coi là bằng 0 (tương đương với các dạng điện tái tạo), nhằm huy động điện hạt nhân hỗ trợ cho sự ổn định và chất lượng của các nguồn điện.

- Vậy ông đánh giá như thế nào về tầm quan trọng của tiết kiệm năng lượng cũng như khả năng hiện thực hóa các yêu cầu này?

Ông Hà Đăng Sơn: Trong các quan điểm về phát triển năng lượng từ xưa đến nay, chúng tôi đã nhấn mạnh nhiều lần rằng tiết kiệm năng lượng cần phải được coi là nguồn nhiên liệu đầu tiên cho tăng trưởng kinh tế.

Kinh nghiệm cho thấy, không bao giờ có thể đạt được mức đủ và việc đầu tư quá nhiều có thể dẫn đến dư thừa, lãng phí, không phục vụ hiệu quả cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế. Tại Nghị quyết 70-NQ/TW đã nêu rõ rằng cần sử dụng nguồn năng lượng một cách hiệu quả nhất, từ đó có thể tăng năng suất lao động, điều này là rất quan trọng.

Cụ thể, trong việc sử dụng nguồn năng lượng, nếu chúng ta sử dụng hiệu quả các nguồn đã được xây dựng, nhu cầu về nguồn năng lượng có thể sẽ không lớn như dự báo. Nghị quyết 70-NQ/TW cũng đã đặt ra một ngưỡng (ước tính một con số cụ thể) để đảm bảo an ninh năng lượng, đồng thời yêu cầu tăng chỉ số tiêu thụ năng lượng trên đầu người. Điều này có nghĩa là vừa tăng chỉ số này, vừa tăng cường hiệu quả để tránh lãng phí không cần thiết.

Nội dung về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả gần như có mặt trong hầu hết các nội dung, từ tầm nhìn, quan điểm đến các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp. Tất cả đều nhấn mạnh việc phải sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, cũng như làm sao để có những cơ chế chính sách thúc đẩy mạnh mẽ việc sử dụng năng lượng tốt hơn so với trước.

- Trân trọng cảm ơn ông./.

Theo TTXVN