Nét đẹp lễ hội truyền thống

Về với Nông Cống những ngày xuân, mọi người sẽ được hòa mình vào không khí rộn ràng, vui tươi, phấn khởi của các lễ hội truyền thống. Ở đó, những giá trị văn hóa tinh thần được gìn giữ và phát huy, thể hiện đời sống, phong tục, tập quán của người dân nơi đây.

Lễ hội đua thuyền xã Trung Chính.

Như thành thông lệ, cứ vào mùng 2, 3 tháng Giêng hằng năm, người dân xã Trung Chính lại nô nức tham gia lễ hội đua thuyền truyền thống. Lễ hội đã trở thành một ngày hội đặc sắc được tổ chức trên dòng Lãng Giang thu hút các đội đua đến từ các thôn trong xã và các xã lân cận tham gia. Theo các cụ cao niên trong xã, từ khi còn nhỏ các cụ đã thấy lễ hội đua thuyền. Trải bao năm tháng, lễ hội vẫn được tổ chức vào mùng 2, 3 tháng Giêng và trong khoảng thời gian từ 9 - 12 giờ. Bởi đó là thời điểm thủy triều lên đỉnh cao nhất, cuộc đua thuyền sẽ hấp dẫn và thể hiện được tài năng, sức khỏe của các đội đua.

Ông Vũ Minh, thôn Tống Sở, cho biết: “Lễ hội đua thuyền truyền thống xã Trung Chính là lễ hội đặc trưng của người dân vùng sông nước, thể hiện tinh thần thượng võ cũng như nét đẹp trong lao động, chiến đấu của người dân. Đồng thời, gửi gắm ước nguyện mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no, hạnh phúc của người dân nơi đây. Trải qua hàng trăm năm, lễ hội có sự thay đổi so với trước kia nhưng tinh thần và ý nghĩa của lễ hội vẫn còn vẹn nguyên”.

Cùng với lễ hội đua thuyền xã Trung Chính còn có lễ hội truyền thống làng Đông Cao. Lễ hội được tổ chức vào ngày 13 tháng Giêng hằng năm nhằm tưởng nhớ công lao to lớn của các bậc khai quốc công thần có công chống giặc ngoại xâm xây dựng, bảo vệ xóm làng. Lễ hội được thực hiện với các nghi lễ truyền thống như: rước kiệu, rước cỗ, tế lễ. Những người tham gia các nghi thức của lễ hội được lựa chọn kỹ càng theo các tiêu chí như: bản thân khỏe mạnh, gia đình hạnh phúc, đủ đầy, không có tang. Cùng với các nghi lễ, ban tổ chức lễ hội còn tổ chức các trò chơi dân gian để người dân được tham gia, tạo không khí sôi nổi, tưng bừng cho lễ hội như: đua thuyền, bịt mắt bắt dê/lợn, kéo co...

Ông Đinh Văn Thông, thôn Đông Cao, người thực hành nghi lễ của lễ hội làng Đông Cao, cho biết: “Điểm độc đáo của lễ hội chính là lễ hội có sự tham gia của tất cả các dòng họ, gia đình trong làng. Mỗi gia đình, dòng họ đều thành tâm, tự tay chuẩn bị mâm cỗ gồm các sản vật của địa phương, như: xôi, gà, bánh giầy... Lễ hội không chỉ thể hiện nét đẹp văn hóa, tinh thần đoàn kết của người dân nơi đây mà còn thể hiện tín ngưỡng tâm linh thờ thần, thánh ở đình, đền; thể hiện lòng thành kính, biết ơn của người dân đối với các bậc tiền nhân, những người có công xây dựng và bảo vệ quê hương”.

Theo vệt lễ hội của huyện Nông Cống thì không thể không nhắc đến lễ hội đền Mưng. Đây là lễ hội đặc sắc có lịch sử tồn tại hàng nghìn năm. Lễ hội diễn ra vào ngày 5 tháng Ba âm lịch hằng năm nhằm tôn vinh người anh hùng có công đánh giặc giữ nước - Thánh Lưỡng Tham Xung Tá Quốc, húy danh Lê Hữu - con trai út của Lê Ngọc (Chàng út đại vương). Xưa kia, cha con Lê Ngọc đã có công khởi binh chống nhà Đường. Sau khi cha con ông hy sinh, Nhân dân trong vùng đã lập bàn thờ để hương khói, ghi nhớ công ơn của cha con ông. Đến thời Hậu Lê được Nhân dân xây dựng thành đền thờ gọi là đền Mưng thuộc làng Mưng (nay thuộc xã Trung Thành).

Lễ hội đền Mưng gồm các nghi lễ truyền thống như rước văn, rước cỗ, tế thánh, hát chèo thờ, hát cửa đình được diễn ra trong không gian rộng lớn, từ đền Mưng - sông Lãng đến ngã ba Vua Bà (đền Thánh Mẫu - chị của Chàng út đại vương). Theo ông Lê Huy Cẩn, người thực hành nghi lễ trong lễ hội đền Mưng: “Điểm độc đáo của lễ hội đền Mưng đó là tục hát chèo thờ - hát chèo để hầu thánh. Hát chèo thờ xuất hiện trong suốt quá trình tổ chức lễ hội từ phần hát cửa đình, đến chương trình văn nghệ trong lễ hội. Âm vần trong các làn điệu chèo thờ mang đặc trưng riêng với âm “a” (không có âm “i” như điệu chèo các địa phương khác)”.

Người tham gia các nghi thức trong lễ hội đền Mưng phải được lựa chọn kỹ càng. Cỗ tế lễ được người dân chuẩn bị là những sản vật địa phương. Đặc biệt, không thể thiếu món cá khô và cá kho được đánh bắt trên sông Lãng. Bên cạnh đó, lễ hội còn diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, thể thao truyền thống như: đua thuyền, hát chèo thờ (chèo cổ) trên sông Lãng, thi chọi gà, bắt vịt trên sông... và các môn thi đấu thể thao hiện đại như: bóng chuyền, bóng bàn. Với nhiều điểm đặc trưng cho văn hóa, tín ngưỡng, lễ hội đền Mưng đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Hàng năm, trên địa bàn huyện Nông Cống diễn ra nhiều lễ hội với quy mô lớn, nhỏ khác nhau. Song tất cả các lễ hội đều mang đặc trưng văn hóa, tín ngưỡng của người Việt. Đồng thời, các lễ hội đều thể hiện mong muốn của người dân về một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, muôn dân được an lành, ấm no, hạnh phúc.

Hướng tới việc gìn giữ và phát huy giá trị của các lễ hội trên địa bàn, huyện Nông Cống và các địa phương đã tích cực tuyên truyền và triển khai lễ hội theo hướng an toàn, văn minh song vẫn đảm bảo các giá trị truyền thống. Đồng thời, khuyến khích người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ tích cực tham gia lễ hội để hiểu về giá trị của lễ hội, từ đó tích cực thực hành và bảo vệ lễ hội truyền thống.

Bài và ảnh: Thùy Linh