Hút thuốc lá làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp

Thuốc lá từ lâu đã được xác định là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý đường hô hấp. Tuy nhiên, trong thực tế đời sống, không ít người vẫn chủ quan cho rằng hút ít, hút lâu rồi bỏ hoặc đã bỏ thuốc thì nguy cơ không còn đáng kể. Thực tế lâm sàng tại các bệnh viện cho thấy, tổn thương do thuốc lá gây ra có thể âm thầm tích lũy trong nhiều năm và chỉ bộc lộ khi người bệnh rơi vào tình trạng nguy kịch, để lại hậu quả nặng nề cho sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Hút thuốc lá kéo dài là nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh hô hấp mạn tính.

Theo các nghiên cứu y khoa, khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó có hàng trăm chất độc hại và nhiều chất gây ung thư. Khi hít phải, các chất này tác động trực tiếp lên niêm mạc đường hô hấp, gây viêm mạn tính, phá hủy nhu mô phổi và làm suy giảm dần chức năng thông khí. Hút thuốc lá kéo dài là nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh hô hấp mạn tính như viêm phế quản mạn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hen phế quản và ung thư phổi. Đáng lo ngại, ngay cả khi đã bỏ thuốc lá, những tổn thương phổi hình thành trước đó vẫn tiếp tục tiến triển theo thời gian. Không chỉ người hút thuốc trực tiếp chịu ảnh hưởng, khói thuốc thụ động cũng làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh hô hấp ở những người xung quanh, đặc biệt là người cao tuổi, trẻ em và người có bệnh nền tim mạch, hô hấp.

Tại Bệnh viện Phổi Thanh Hóa, các bác sĩ đã tiếp nhận một bệnh nhân nam, 76 tuổi, có tiền sử hút thuốc lá trên 30 năm, trung bình khoảng 10–20 điếu/ngày, dù đã bỏ thuốc lá khoảng 20 năm. Bệnh nhân được chẩn đoán bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hơn 10 năm, giai đoạn GOLD IV, nhóm E, kèm theo tăng huyết áp và suy tim. Trước khi nhập viện, người bệnh xuất hiện khó thở liên tục, phải gắng sức khi thở, tím môi và đầu chi, đau ngực, ho khạc đờm kéo dài nhiều ngày.

Khi nhập viện, bệnh nhân trong tình trạng suy hô hấp nặng, SpO2 chỉ đạt 85% dù đã thở oxy kính 3 lít/phút. Các kết quả cận lâm sàng cho thấy khí phế thũng nặng, biến chứng viêm phổi bội nhiễm, kèm dấu hiệu tăng áp lực động mạch phổi. Xét nghiệm khí máu ghi nhận tình trạng tăng CO2 nghiêm trọng, dao động từ 80–85 mmHg, đe dọa suy hô hấp cấp trên nền bệnh phổi mạn giai đoạn cuối. Trước diễn biến nguy kịch, bệnh nhân được xử trí cấp cứu bằng thở máy không xâm nhập liên tục trong 24 giờ, sử dụng kháng sinh phổ rộng, thuốc giãn phế quản, corticoid đường tĩnh mạch, kiểm soát huyết áp và kết hợp tập phục hồi chức năng hô hấp. Sau khi tình trạng tạm thời ổn định, đánh giá chức năng hô hấp cho thấy FEV1 giảm trầm trọng, tổn thương phổi không hồi phục, người bệnh phải phụ thuộc oxy và thở máy không xâm nhập dài hạn. Chi phí điều trị lớn, kéo dài, vượt xa mức sống trung bình của gia đình bệnh nhân, trong khi khả năng lao động và sinh hoạt độc lập gần như không còn.

Theo Thạc sĩ, bác sĩ nội trú Vương Thị Hường, Phó Trưởng khoa Cấp cứu, Bệnh viện Phổi Thanh Hóa, đây là một trong rất nhiều ca bệnh nặng mà nguyên nhân gốc rễ bắt nguồn từ hút thuốc lá kéo dài. Bác sĩ Hường cho biết, hút thuốc lá không chỉ là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, mà còn làm gia tăng nguy cơ suy hô hấp nguy kịch, viêm phổi bội nhiễm nặng và nhiều biến chứng tim phổi nguy hiểm. Điều đáng nói là phần lớn tổn thương phổi do thuốc lá gây ra đều không hồi phục, đặc biệt khi người bệnh vào viện muộn. Nhiều người lầm tưởng rằng bỏ thuốc lá sớm sẽ giúp “xóa” hoàn toàn nguy cơ. “Việc bỏ thuốc là rất cần thiết, nhưng những tổn thương đã tích lũy trong nhiều năm hút thuốc vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến sức khỏe về sau. Ca bệnh này cho thấy rõ gánh nặng bệnh tật, chi phí điều trị lớn và sự suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống” - bác sĩ Hường nhấn mạnh “Không có mức hút thuốc nào an toàn. Tổn thương phổi tích lũy âm thầm trong nhiều năm và chỉ bộc lộ khi người bệnh rơi vào tình trạng nguy kịch.

Ca bệnh tại Bệnh viện Phổi Thanh Hóa là lời cảnh báo rõ ràng về hậu quả lâu dài của việc hút thuốc lá. Khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn nặng, cơ hội điều trị hiệu quả rất hạn chế, người bệnh phải sống phụ thuộc vào oxy, máy thở và thuốc men suốt đời. Các bác sĩ khuyến cáo, không hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa các bệnh hô hấp. Với những người đang hút thuốc, việc giảm và tiến tới bỏ thuốc càng sớm càng tốt sẽ giúp làm chậm quá trình tổn thương phổi và giảm nguy cơ biến chứng nặng. Việc nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi, giảm và tiến tới bỏ thuốc lá hoàn toàn là giải pháp căn cơ để phòng, chống các bệnh hô hấp. Khi mỗi người ý thức được tác hại của thuốc lá và chủ động nói không với khói thuốc, gánh nặng bệnh tật sẽ từng bước được đẩy lùi, góp phần xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh hơn.

Tô Hà