Hiệu quả chuyển đổi cơ cấu cây trồng

Những năm qua, cùng với việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp, các địa phương trong tỉnh đã tích cực thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng phù hợp với lợi thế của từng vùng, đáp ứng nhu cầu thị trường và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Mô hình trồng dưa trong nhà lưới ứng dụng công nghệ cao ở xã Nga Thắng.

Hàng năm, tổng diện tích gieo trồng toàn tỉnh đạt 392.387ha, tổng sản lượng lương thực có hạt đạt khoảng 1,599 triệu tấn. Năm 2025, giá trị sản phẩm trồng trọt bình quân trên 1ha canh tác ước đạt 125 triệu đồng/ha/năm, tăng 5 triệu đồng so với năm 2023. Kết quả này phản ánh sự chuyển biến tích cực trong tổ chức sản xuất và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, cơ giới hóa, đặc biệt là hiệu quả từ việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng hợp lý.

Trong cơ cấu sản xuất trồng trọt, cây lúa được ngành nông nghiệp và các địa phương giữ vai trò chủ lực với diện tích khoảng 225.793ha, năng suất bình quân 51 tạ/ha, sản lượng 1.378.237 tấn. Toàn tỉnh duy trì trên 60% diện tích lúa vụ xuân và 40% diện tích vụ mùa được gieo cấy bằng các giống lúa lai năng suất cao. Bên cạnh đó, cơ cấu mùa vụ cũng được điều chỉnh hợp lý, đẩy mạnh diện tích trà xuân muộn đạt 93,6% và mùa sớm 95,6%. Việc bố trí thời vụ linh hoạt, kết hợp sử dụng giống mới có năng suất, chất lượng tốt đã giúp hạn chế rủi ro do thời tiết, đồng thời nâng cao hiệu quả canh tác.

Ngoài cây lúa, các loại cây trồng khác cũng phát huy hiệu quả nhờ chuyển đổi cơ cấu hợp lý. Cây ngô đạt diện tích 38.551ha, năng suất 47 tạ/ha, sản lượng 181.041 tấn; cây sắn 13.172ha, năng suất 170 tạ/ha, sản lượng 223.924 tấn. Diện tích rau, đậu các loại đạt 54.000ha, sản lượng 688.800 tấn, góp phần quan trọng cung ứng nguồn thực phẩm dồi dào cho thị trường và tạo việc làm ổn định cho người dân. Riêng cây mía, với diện tích 14.500ha, năng suất bình quân 680 tạ/ha, sản lượng 986.000 tấn, đã và đang phát triển tốt nhờ người dân vùng nguyên liệu tích cực áp dụng các giống mới và kỹ thuật canh tác tiên tiến. Cây ăn quả tiếp tục được các địa phương mở rộng và đạt diện tích 32.000ha, hướng đến xây dựng các vùng chuyên canh gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm.

Một điểm sáng trong quá trình tái cơ cấu ngành trồng trọt là việc đẩy mạnh tích tụ, tập trung đất đai để phát triển nông nghiệp quy mô lớn, công nghệ cao theo Nghị quyết số 13-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh. Việc làm này đã khắc phục đáng kể tình trạng ruộng đất nhỏ lẻ, manh mún, giúp hình thành các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng đồng bộ cơ giới hóa, kỹ thuật tiên tiến và liên kết sản xuất. Trong giai đoạn 2021-2025, diện tích đất nông nghiệp toàn tỉnh được tích tụ, tập trung để sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao tăng thêm 34.170ha, đạt 106,7% so với kế hoạch.

Ông Phạm Đồng Quê ở xã Nga Thắng cho biết: "Nhận thấy nhiều khu vực đồng ruộng ở địa phương người dân không canh tác, thậm chí bỏ hoang. Được sự quan tâm của chính quyền địa phương, gia đình tôi đã tích tụ được gần 3ha xây dựng mô hình kinh tế tổng hợp. Ngoài trại chăn nuôi theo hướng công nghiệp quy mô lớn, tôi dành 7.000m2 đào ao nuôi thủy sản. Để phát triển trồng trọt theo hướng công nghệ cao, tôi đã đầu tư 8.000m2 nhà màng, nhà lưới. Sau những vụ dưa vàng thành công, những năm gần đây cây dưa chuột baby đã trở thành đối tượng cây trồng chính của trang trại. Mỗi năm trang trại cho lợi nhuận hàng trăm triệu đồng từ trồng dưa và đang tạo việc làm cho 8 đến 10 lao động địa phương với thu nhập gần 6 triệu đồng/tháng. Hiện, sản phẩm “Dưa vàng Đồng Quê” và “Dưa chuột Baby” của trang trại đã được công nhận sản phẩm OCOP”.

Để duy trì đà phát triển, ngành nông nghiệp của tỉnh xác định trong thời gian tới tiếp tục tập trung chuyển đổi mạnh mẽ hơn nữa cơ cấu cây trồng theo hướng hiệu quả và bền vững. Thông qua kết quả thực hiện “Xây dựng bản đồ nông hóa phục vụ thâm canh chuyển đổi cơ cấu cây trồng và quản lý sử dụng bền vững tài nguyên đất sản xuất nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa (giai đoạn 1)”, ngành nông nghiệp định hướng chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp với điều kiện khí hậu thổ nhưỡng của từng vùng, miền trong tỉnh, trọng tâm là chuyển đổi sang các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, phù hợp với nhu cầu thị trường và thích ứng với biến đổi khí hậu. Toàn tỉnh sẽ mở rộng diện tích lúa nếp, lúa đặc sản, phát triển các loại cây ăn quả có múi; chuyển đổi cơ cấu giống từ lúa tẻ chế biến sang lúa chất lượng cao; khuyến khích nông dân chuyển đổi các loại rau màu sang cây trồng có giá trị cao, gắn với liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm.

Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp tiếp tục ứng dụng mạnh mẽ khoa học - công nghệ trong sản xuất. Các biện pháp kỹ thuật thâm canh tiên tiến được người dân áp dụng để nâng cao năng suất, sản lượng và chất lượng nông sản. Ngành cũng tập trung thiết lập và quản lý mã số vùng trồng, số hóa vùng nguyên liệu, ứng dụng công nghệ thông tin trong đầu tư sản xuất và kết nối thị trường tiêu thụ. Đồng thời, nâng cao năng lực giám sát, dự báo và phòng trừ hiệu quả sâu bệnh hại cây trồng, để người dân chủ động ứng phó với dịch hại mới phát sinh.

Có thể thấy, hiệu quả của quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên địa bàn tỉnh không những mang lại năng suất, sản lượng, giá trị thu nhập cao, mà quan trọng hơn là sự thay đổi trong tư duy sản xuất của người nông dân. Từ sản xuất manh mún, tự phát, người dân ở các địa phương trong tỉnh đã chuyển sang làm nông nghiệp hàng hóa, liên kết, gắn với thị trường và công nghệ. Đây chính là nền tảng quan trọng để nông nghiệp của tỉnh phát triển bền vững, thích ứng linh hoạt trước sự biến đổi của khí hậu và biến động của thị trường trong thời gian tới.

Bài và ảnh: Lê Hợi