Đừng có... “nghèo cũng cho con đi nước ngoài”

Du học đang trở thành trào lưu được nhiều gia đình lựa chọn. Khá nhiều người hỏi con tôi học gì, có du học không? Rồi họ khoe, con họ học ở nước này, nước kia.

Tôi chợt nhớ đến một người quen cũ nói rằng: “Nghèo cũng cho con đi nước ngoài”. Ý của anh là cho con đi xuất khẩu lao động.

Dẫu là thế đi nữa thì cũng là xuất ngoại. Ý thức của anh rất cấp tiến, bởi có đi ra nước ngoài mới mở mang đầu óc, học cách quản lý, tổ chức sản xuất của người nước ngoài để về nước vận dụng sản xuất, kinh doanh. Chưa kể còn đút túi được mấy trăm triệu, thậm chí tiền tỷ sau khi kết thúc hợp đồng làm việc ở nước ngoài. Vậy nên có khó khăn thì cũng cố huy động tiền đặt cọc để được đi xuất khẩu lao động. Nhưng đó là đi nước ngoài có mục đích rõ ràng, dành cho người có ý chí, cần khuyến khích.

Còn kiểu đi nước ngoài một cách mơ hồ và có phần cảm tính, thấy con người đi được, thì con mình cũng phải đi, thì cần phải tính toán lại.

Năm nào cũng thế, tháng 3, tháng 4 việc tư vấn tuyển sinh trở nên rất sôi nổi. Đây là thời điểm để học sinh lớp 12 chọn trường, chọn nghề. Có nhiều công ty tư vấn du học liên kết với các trường mời chào học sinh và phụ huynh trên nhiều diễn đàn, nền tảng, khiến không ít phụ huynh quan tâm và cả bị phân tâm.

Qua những câu chuyện mà tôi từng nghe và cả những con người mà tôi từng chứng kiến, điều rút ra là, việc học tập ở những đất nước có nền giáo dục phát triển là tốt, nhưng không phải cứ lựa chọn môi trường học tập tốt đã là hướng đi đúng. Càng không phải cứ đi học ở nước ngoài, khi về nước sẽ được trọng vọng, tương lai được đảm bảo hơn.

Xin kể lại câu chuyện về một hàng xóm cũ của tôi, người nhà quen gọi cậu là Bờm. Cái tên ấy vừa đáng yêu, nhưng cũng một phần muốn nói đến trí tuệ của cậu có phần hạn chế. Hồi còn học THPT có lần cậu tâm sự lớn lên chỉ muốn làm nghề vận tải. Tôi thấy cậu nhận thức đúng, vì với khả năng của cậu khó để mà vào được trường đại học tốt, vả lại, vận tải là ngành nghề xã hội lúc nào cũng cần, thậm chí đó cũng là một trong những nhu cầu của chính gia đình của cậu. Nhưng rốt cuộc, cậu lại trở thành một du học sinh tại một trường đại học ở Bắc Âu trong sự ngỡ ngàng của nhiều người. Ở góc độ nào đó, đây là một hành trình tri thức rất đáng biểu dương của một đứa trẻ trước ngưỡng cửa cuộc đời. Nhưng sau đó tôi mới biết việc du học là ý chí của gia đình cậu. Gia đình chấp nhận bỏ ra khoản tiền lớn để con được mở mang đầu óc ở nước ngoài, bố mẹ lại được tiếng là sang, là thức thời, bằng với mấy người trong nhóm bạn của gia đình. Nhưng sau mấy năm “du hí trời tây” trở về nước cậu vẫn phải hàng ngày lái xe đi giao hoa cho các đại lý theo nghề truyền thống của gia đình. Cậu thất bại trong tất cả những lần ứng tuyển ở những nơi mình nộp đơn, dù có tấm bằng đại học danh giá. Giá cậu cứ chấp nhận một trường đại học trong nước, biết đâu cơ hội việc làm lại gần hơn, vì ngành nghề, kỹ năng đào tạo phù hợp, gần gũi với nhu cầu việc làm nội địa.

Một câu chuyện khác, chính từ đồng nghiệp của tôi. Con gái anh vì muốn du học, buộc anh phải hỏi vay nhiều người, gồm cả tôi để có số tiền trong tài khoản nhằm chứng minh tài chính với đơn vị tiếp nhận du học sinh. Chật vật mãi, cuối cùng con anh cũng được xuất ngoại, sau khi tiêu tốn khoản tiền kha khá, cháu cũng về nước. Đầu tiên cháu làm ở ngân hàng, rồi liên tục nhảy việc sang nhiều công ty khác, và giờ là người bán hàng trên mạng xã hội. Cùng lứa với cháu, các bạn dù chỉ học trong nước, nhưng nhiều người thành công, có vị trí, có kinh tế. Anh buồn vì con, nhưng cũng nhiều lần tự đay nghiến quyết định của mình trước đó. Anh đã phải gánh chịu hậu quả của việc chạy theo con, đua theo trào lưu.

Thời gian qua có nhiều du học sinh sau khi về nước đã phải rất vất vả tìm việc làm vì ngành học chưa phù hợp với nhu cầu trong nước. Hoặc là các em bị choáng ngợp bởi môi trường học tập, làm việc ở nước ngoài nên không chấp nhận cơ chế vận hành ở nơi mà các em là thành viên, cuối cùng bỏ việc.

Bỏ khoản tiền lớn ra để mua tiếng sang là sự lãng phí vô cùng lớn với nhiều gia đình. Việc nhiều học sinh chọn con đường du học là do tư vấn chệch hướng, cũng có thể là do chạy theo trào lưu một cách thái quá. Du học hiện nay đang được nhiều quốc gia phát triển xem như một cách để tăng thu nhập từ những quốc gia khác, nên nhiều điều kiện cần đã bị bỏ qua. Trong dòng chảy “du học” có cả những gia đình dù không đảm bảo điều kiện nhưng vẫn mơ mộng con được du học theo diện tự túc với những tính toán và hy vọng khác nhau. Nhìn và nghe những câu chuyện du học tôi lại có chút liên hệ đến câu nói đầy hài hước của người quen cũ: “Nghèo cũng cho con đi nước ngoài”.

Vâng, nghèo cho con đi nước ngoài để về nước có thể thoát nghèo, chứ nghèo sau khi du học rồi về nước càng trở nên nghèo hơn, thì rất không được hoan nghênh. Đó là một sự lãng phí. Lãng phí bắt nguồn từ nhận thức.

Hạnh Nhiên