Cơ hội cho hòa bình ở Dải Gaza sau khi thủ lĩnh Hamas bị sát hại

Ngày 17/10, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cho biết đã tiêu diệt thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar một ngày trước đó. Ngày 18/10, điều này được xác nhận bởi đại diện của Hamas. Vậy điều này sẽ ảnh hưởng thế nào đến lực lượng của Hamas, số phận các con tin và các cuộc đàm phán hòa bình sẽ ra sao?

Vào chiều 17/10, IDF thông báo đang kiểm tra xem thủ lĩnh Hamas Sinwar có nằm trong số trong ba chiến binh bị giết trong cùng một vụ tấn công hay không. Đến tối cùng ngày, họ xác nhận rằng thủ lĩnh Hamas đã bị “tiêu diệt”, được cho là ở Tel Sultan, một khu phố của thị trấn cực Nam Rafah của Gaza. Cuộc tấn công diễn ra hôm 16/10. Các thi thể do máy bay không người lái tìm thấy hôm 17/10 và được đưa về Israel để xét nghiệm ADN cùng hồ sơ nha khoa.

Ông Sinwar được bổ nhiệm làm thủ lĩnh chính trị của Hamas sau vụ Israel sát hại người tiền nhiệm là Ismail Haniyeh, khiến ông trở thành một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn nhất của nhóm vũ trang này.

Năng lực chiến đấu của Hamas sẽ suy yếu?

Loại bỏ sự lãnh đạo của Hamas là một trong những mục tiêu quân sự chính của Israel và IDF đã săn lùng Sinwar từ lâu. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho rằng cái chết của thủ lĩnh Hamas có thể là “khởi đầu cho sự kết thúc” của cuộc chiến ở Dải Gaza. “Đối với người dân Gaza, tôi có một thông điệp đơn giản: cuộc chiến này có thể kết thúc vào ngày mai. Nó có thể kết thúc nếu Hamas hạ vũ khí và trả lại con tin của chúng tôi”, ông Netanyahu nói. Tuy nhiên, thành viên Bộ Chính trị Hamas Bassem Naim nói với NBC rằng sau cái chết của mỗi một thủ lĩnh của nhóm, bao gồm Ahmed Yassin và Abdel Aziz Rantisi, nhóm “đã trở nên mạnh mẽ hơn, được nhiều người biết đến hơn và những thủ lĩnh này đã trở thành biểu tượng cho các thế hệ tương lai tiếp tục con đường hướng tới một Palestine tự do”.

Tờ RBC dẫn nhận định của nhà khoa học chính trị và chuyên gia độc lập về tình hình xung đột ở Trung Đông Kirill Semenov cho rằng, cái chết của thủ lĩnh Sinwar sẽ không ảnh hưởng đến hệ thống quản lý Hamas ở Gaza, vì đặc trưng hoạt động của ban lãnh đạo tổ chức cần phải liên tục di chuyển trong vùng ngoại ô và ít liên lạc. “Theo chúng tôi hiểu, anh ta cùng với các chiến binh của Lữ đoàn al-Qassam (cánh quân sự của Hamas - RBC), di chuyển quanh Gaza, và không ngồi ở đâu đó trong boongke hay đường hầm, từ đó anh ta đưa ra một số mệnh lệnh. Đây là điều đã cho phép anh ta ẩn náu ở Israel trong một thời gian dài như vậy. Việc anh ta chết trong một vụ va chạm ngẫu nhiên như vậy là sự may mắn của IDF”, chuyên gia lưu ý.

Ông Semenov giải thích rằng Hamas có hệ thống kiểm soát phi tập trung cho cánh quân sự của mình và sự phối hợp giữa các đơn vị của tổ chức không được thực hiện từ một trung tâm duy nhất. “Lữ đoàn al-Qassam có trụ sở hoạt động cung cấp sự lãnh đạo trong từng khu vực riêng lẻ và nói chung, Hamas sẽ không bị ảnh hưởng bởi cái chết của Sinwar dưới bất kỳ hình thức nào, vì nhóm này đã được phân cấp khá cao, và bản thân Sinwar thì giống một thủ lĩnh tinh thần, mang tính biểu tượng hơn là mệnh lệnh thực sự được thực hiện”. Theo chuyên gia người Nga Semenov, hoàn cảnh cái chết có thể khiến Sinwar trở thành anh hùng không chỉ trong mắt người Palestine, mà còn với những người Ả Rập khác, làm tăng thêm sự nổi tiếng của tổ chức.

CNN đưa tin, tình báo Mỹ coi em trai ông là Mohammed có thể là người kế vị Sinwar. Theo giới chuyên gia, điều này có thể dập tắt cơ hội thành công của các cuộc đàm phán hòa bình trong tương lai, vì Mohammed Sinwar cũng có quan điểm cứng rắn như anh trai mình. Truyền thông Mỹ và Israel đã nêu tên những nhân vật kế nhiệm tiềm năng khác, bao gồm Khalil al-Hayya, thành viên bộ chính trị Hamas và trưởng đoàn đàm phán của nhóm; Khaled Meshal, người đứng đầu Bộ Chính trị cho đến năm 2017 (theo một số nguồn tin, ông đã đảm nhận nhiệm vụ quyền lãnh đạo nhóm); Musa Abu Marzouk, nhân vật được cho là số hai trong Bộ Chính trị Hamas; Izz al-Din al-Haddad, chỉ huy Lữ đoàn Gaza.

Cơ hội đàm phán hòa bình ở Dải Gaza

Các nhà lãnh đạo phương Tây, trong đó có Tổng thống Mỹ Joe Biden, cũng như lãnh đạo phe đối lập Israel Yair Lapid, bày tỏ hy vọng rằng cái chết của Sinwar sẽ là điểm khởi đầu cho các cuộc đàm phán về việc thả tù nhân do Hamas giam giữ và lệnh ngừng bắn. Lapid cũng đề nghị chính phủ xem xét khả năng trao thưởng về mặt tài chính và đảm bảo lối đi an toàn cho các chiến binh giao con tin cho quân đội Israel (nhóm này hiện có 101 con tin đang bị giam giữ, 35 người trong số đó được liệt kê là đã chết). Nhà phân tích Mahdi Gulum của Le Beck International nói với NBC News rằng thủ lĩnh Sinwar, vốn có quan điểm cứng rắn, luôn chủ trương phản đối các cuộc đàm phán ngừng bắn với Israel.

Trong khi đó, Lyudmila Samarskaya, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông tại Viện Hàn lâm Khoa học Nga, đã lưu ý trong một cuộc phỏng vấn với tờ RBC rằng việc tiêu diệt thủ lĩnh Hamas có thể làm tăng cơ hội đạt được thỏa thuận ngừng bắn và thả tự do cho con tin, nhưng cảnh báo rằng vẫn rất khó đưa ra dự báo chính xác. “Theo quan điểm của Israel, việc loại bỏ Yahya Sinwar có ý nghĩa không chỉ về mặt thực tế mà còn về mặt biểu tượng, vì người ta tin rằng chính ông ta là người đứng sau việc tổ chức các sự kiện bi thảm ngày 7 tháng 10 năm ngoái. Do đó, nó có thể được hiểu là yếu tố thành công và chiến thắng, và theo khía cạnh này góp phần vào việc ký kết một số thỏa thuận”, bà Lyudmila Samarskaya nói, không loại trừ rằng cái chết của thủ lĩnh Sinvar có thể dẫn đến việc giảm bớt vị thế của Hamas và sự sẵn sàng thỏa hiệp cao hơn của tổ chức.

Trái ngược với quan điểm trên, chuyên gia Kirill Semenov cho rằng, sáng kiến ​​ngừng bắn nên đến từ nhà lãnh đạo Israel, người mà theo một số báo cáo, trước đây cũng đã làm gián đoạn các cuộc đàm phán bằng cách đưa ra các đề xuất mới cho dự thảo thỏa thuận. Một trong những trở ngại cuối cùng trên con đường đi đến thỏa thuận ngừng bắn là yêu cầu của Israel duy trì quyền kiểm soát Hành lang Philadelphia - “ranh giới đỏ” giữa Dải Gaza và Ai Cập. Trong khi đó, theo chuyên gia này, bản thân Hamas có thể quan tâm đến lệnh ngừng bắn do cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Dải Gaza.

“Đối với Thủ tướng Benjamin Netanyahu, thực tế về cái chết của Yahya Sinwar, người chịu trách nhiệm về vụ tấn công vào ngày 7 tháng 10 năm 2023 ở Israel, có thể mở ra khả năng thực hiện một số thỏa thuận nào đó với Hamas. Vì thủ phạm chính của cuộc tấn công đó đã bị tiêu diệt và mục tiêu đã đạt được: Hamas cuối cùng đã bị chặt đầu hoàn toàn và suy yếu nên một thỏa thuận có thể được ký kết”, chuyên gia giải thích. Đồng thời, ông Semenov không loại trừ khả năng, việc loại bỏ thành công nhiều nhân vật chỉ huy cấp cao của Hamas và Hezbollah, ngược lại, có thể khuyến khích Nội các của Thủ tướng Benjamin Netanyahu hành động quyết đoán hơn và “đi đến cùng” giải pháp quân sự đối với các nhiệm vụ được giao.

Hùng Anh (CTV)