Chuyến công du châu Á và chiến lược định vị của Mỹ

Tổng thống Donald Trump đã trở về Mỹ sau chuyến công du châu Á kéo dài 5 ngày, cũng là chuyến đi nước ngoài dài nhất của ông kể từ khi nhậm chức. Trong bối cảnh nội bộ nước Mỹ đang phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm tình trạng chính phủ tạm ngừng hoạt động và những tín hiệu trái chiều của nền kinh tế, chuyến đi này được xem như nỗ lực củng cố vị thế của Washington tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Các quốc gia sở tại đã dành cho ông sự tiếp đón trọng thị với nhiều nghi lễ trang trọng và quà tặng mang tính biểu trưng, thể hiện kỳ vọng vào mối quan hệ hợp tác ổn định với Mỹ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi. Ảnh: GI

Ngoại giao biểu tượng và sự kết hợp giữa nghi thức-chiến lược

Tại mỗi điểm dừng chân, các hoạt động lễ tân được tổ chức công phu, phản ánh mức độ coi trọng dành cho chuyến thăm của nhà lãnh đạo Mỹ. Malaysia chào đón Tổng thống Trump bằng thảm đỏ và một tuyên bố ngừng bắn mang tính thiện chí, được xem như thông điệp ủng hộ vai trò trung gian hòa giải của Mỹ trong các vấn đề khu vực. Nhật Bản tặng Tổng thống Trump một cây gậy golf từng được cố Thủ tướng Shinzo Abe - người có mối quan hệ cá nhân gần gũi với ông - sử dụng, cùng 250 cây hoa anh đào như một biểu tượng hữu nghị và bền vững.

Hàn Quốc thể hiện sự trọng thị bằng việc trao tặng một chiếc vương miện vàng mô phỏng từ triều đại cổ, kèm các nghi thức đón tiếp cấp cao tại cung điện hoàng gia. Ban nhạc quân đội nước này trình diễn bài YMCA, ca khúc quen thuộc trong các sự kiện vận động tranh cử của Tổng thống Trump, và tiệc chiêu đãi được thiết kế theo khẩu vị riêng của ông. Những cử chỉ này, xét trên phương diện ngoại giao, phản ánh cách các quốc gia Đông Á sử dụng “ngoại giao nghi lễ” để duy trì thiện chí và củng cố quan hệ song phương trong bối cảnh cấu trúc an ninh khu vực đang biến động.

Về phía Mỹ, việc chấp nhận và đáp lại những biểu hiện đó cũng cho thấy nỗ lực của chính quyền Tổng thống Trump trong việc tái khẳng định vai trò lãnh đạo của Mỹ tại châu Á, đồng thời tìm kiếm sự ủng hộ cho các mục tiêu thương mại và chiến lược.

Giao thoa giữa thực dụng và biểu tượng

Đổi lại những sự tiếp đón trọng thể, Tổng thống Trump cam kết duy trì mối quan hệ đối tác với các đồng minh truyền thống và bày tỏ sự công nhận đối với các nhà lãnh đạo mới nổi trong khu vực. Ông dành lời khen ngợi cho Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi - người vừa nhậm chức - và dự đoán bà sẽ sớm trở thành một trong những nhà lãnh đạo có ảnh hưởng lớn của Nhật Bản. Mặc dù phát biểu này mang tính khích lệ, song nó cũng được xem là một phần trong chiến lược của Tổng thống Trump nhằm khẳng định tầm ảnh hưởng của Washington đối với các thay đổi chính trị trong khu vực.

Tổng thống Donald Trump có cuộc hội đàm đầu tiên với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình kể từ năm 2019. Ảnh: GI

Trái ngược với không khí cởi mở đó, cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lại diễn ra trong bầu không khí trầm lắng và mang tính nguyên tắc. Đây là cuộc tiếp xúc trực tiếp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo kể từ năm 2019, diễn ra trong bối cảnh quan hệ song phương vẫn chịu tác động bởi các biện pháp thuế quan, hạn chế thương mại và cạnh tranh công nghệ. Ông Tập phát biểu ngắn gọn, đúng khuôn khổ ngoại giao, và không có các nghi thức mang tính biểu tượng như ở các chặng thăm khác.

Sau cuộc gặp, Tổng thống Trump đánh giá cao vai trò lãnh đạo của ông Tập và gọi ông là “nhà lãnh đạo của một quốc gia hùng mạnh”. Phát biểu này được xem là nỗ lực xây dựng lại không khí hợp tác, hướng tới việc tìm kiếm giải pháp cân bằng lợi ích giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Theo các nguồn tin từ đoàn tháp tùng, hai bên đã đạt được một thỏa thuận sơ bộ sau nhiều tháng đàm phán. Cuộc gặp diễn ra tại phòng chờ VIP của một căn cứ không quân, địa điểm thường được dùng cho các hoạt động công vụ của quan chức quốc phòng Hàn Quốc. Theo tuyên bố của Tổng thống Trump, Trung Quốc đồng ý cho phép khai thác khoáng sản đất hiếm, tăng cường kiểm soát các hóa chất liên quan đến opioid và mở rộng nhập khẩu nông sản từ Mỹ, đặc biệt là đậu nành. Đáp lại, Washington sẽ xem xét điều chỉnh một phần thuế quan áp dụng trong giai đoạn trước.

Mặc dù vậy, giới quan sát cho rằng đây mới chỉ là bước đi mang tính tạm thời. Những khác biệt cơ bản, như vấn đề bảo hộ sở hữu trí tuệ, chuỗi cung ứng công nghệ cao, an ninh dữ liệu và vai trò của nhà nước trong nền kinh tế, vẫn chưa được giải quyết. Thỏa thuận này vì thế được nhìn nhận chủ yếu như một tín hiệu “giảm nhiệt”, giúp duy trì đối thoại và hạn chế rủi ro căng thẳng leo thang trong ngắn hạn.

Tác động khu vực và triển vọng quan hệ Mỹ-châu Á

Chuyến công du của Tổng thống Donald Trump không chỉ là hoạt động đối ngoại mang tính nghi lễ, mà còn phản ánh hướng tiếp cận thực dụng của Mỹ tại châu Á. Bằng việc kết hợp các yếu tố biểu tượng với mục tiêu thương mại cụ thể, Washington tìm cách củng cố ảnh hưởng, đồng thời định vị lại vai trò của mình trong khu vực đang chứng kiến sự cạnh tranh chiến lược ngày càng rõ nét giữa các cường quốc.

Về phía các nước châu Á, việc đón tiếp và hợp tác với Mỹ trong giai đoạn này cho thấy mong muốn duy trì thế cân bằng trong quan hệ quốc tế, tận dụng sức mạnh kinh tế và an ninh của Mỹ mà không làm gia tăng đối đầu trong khu vực.

Tổng thể, chuyến đi của Tổng thống Trump để lại những kết quả vừa mang tính biểu tượng, vừa có ý nghĩa chiến lược. Mặc dù chưa giải quyết được các vấn đề căn bản trong quan hệ Mỹ-Trung, chuyến công du đã góp phần tái khẳng định vai trò của Mỹ tại châu Á và mở ra cơ hội nối lại kênh đối thoại song phương. Trong bối cảnh toàn cầu hóa đang điều chỉnh theo hướng thận trọng và cạnh tranh địa kinh tế ngày càng phức tạp, những tín hiệu này vẫn mang giá trị ổn định tương đối đối với khu vực và thế giới.

Hùng Anh (CTV)