Cần phân loại rác thải từ nguồn

Khi kinh tế phát triển, đời sống của người dân được cải thiện thì cũng đồng nghĩa với nhiều vấn đề xã hội được phát sinh, đặc biệt là tình trạng xả rác thải sinh hoạt ngày một nhiều. Đây cũng là thách thức trong khâu quản lý, xử lý, nhất là khi một số bãi chứa rác thải sinh hoạt rơi vào tình trạng “báo động đỏ”.

Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường trao thùng đựng rác cho chính quyền địa phương cấp phát đến các hộ dân xã Hoằng Cát cũ (nay là xã Hoằng Sơn).

Theo thống kê của Phòng Môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường), tổng lượng chất thải rắn (CTR) sinh hoạt hằng ngày trên địa bàn tỉnh phát sinh trong năm 2024 là 914.351,3 tấn (tương đương 2.505 tấn/ngày), khối lượng rác thu gom và xử lý là 842.117,6 tấn (tương đương 2.307,2 tấn/ngày), đạt 92,1%. Trong đó, khối lượng CTR sinh hoạt được xử lý bằng công nghệ đốt là 213.932,2 tấn (đạt 25,4%), khối lượng CTR sinh hoạt được xử lý bằng biện pháp chôn lấp là 527.321,1 tấn (chiếm 62,6%), khối lượng CTR sinh hoạt được tái chế, xử lý khác là 101.868,3 tấn (đạt 12%); phần CTR sinh hoạt chưa thu gom tập trung được các địa phương hướng dẫn người dân tự thu gom, xử lý tại chỗ.

Kết quả này cho thấy, biện pháp xử lý CTR sinh hoạt của tỉnh hiện nay chủ yếu vẫn là chôn lấp. Trong khi đó, những năm gần đây, lượng rác hằng ngày vận chuyển về bãi chôn lấp rác lớn dẫn đến nhiều bãi chôn lấp trên địa bàn tỉnh rơi vào tình trạng quá tải, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến khu vực xung quanh. Điển hình có bãi chôn lấp rác thải Đông Nam, phường Đông Quang; bãi chôn lấp rác thải tại phường Bỉm Sơn; bãi chôn lấp rác tại phường Sầm Sơn... Không chỉ quá tải, một số bãi chứa rác thải vận hành không đúng quy trình. Rác thu gom về không được đổ đúng vị trí, đổ bừa bãi bên ngoài ô chôn lấp, không san gạt, đầm nén và phủ đất lên bề mặt; không hoặc ít sử dụng các chế phẩm khử mùi và hóa chất diệt côn trùng; hệ thống thu gom nước rỉ rác không có, hoặc bị hư hỏng... gây ô nhiễm môi trường.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ứ đọng, gây ô nhiễm ở các bãi rác thải, trong đó đáng chú ý hạ tầng thu gom, vận chuyển và xử lý CTR sinh hoạt chưa đồng bộ; các dự án đầu tư khu xử lý CTR bằng công nghệ đốt, đốt và thu hồi năng lượng đã được chấp thuận chủ trương triển khai thực hiện còn chậm tiến độ. Các khu xử lý chất thải hiện nay chủ yếu là chôn lấp, chưa có khu xử lý riêng cho từng loại chất thải đã phân loại (như nhà máy xử lý chất thải thực phẩm). Đặc biệt, ý thức xả rác thải, việc phân loại rác tại nguồn của người dân chưa cao. Qua khảo sát, đánh giá của ngành chức năng cho thấy, trong rác thải sinh hoạt, rác thải dễ phân hủy chiếm tới 60%, rác thải tái chế chiếm 7%, chất thải trơ chiếm 28%, chất thải nguy hại chiếm 1%, còn lại là chất thải khác chiếm 4%. Vì vậy, việc thực hiện phân loại triệt để rác thải tại nguồn sẽ giảm được phần lớn rác thải phải xử lý. Nếu không phân loại được thì toàn bộ rác thải phải xử lý dẫn đến nhiều nơi bị quá tải do rác thải phát sinh vượt quá công suất xử lý của các bãi chôn lấp, lò đốt. Thực tế, năm 2022, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 13/2022/QĐ-UBND ngày 2/3/2022 về Quy định chi tiết quản lý CTR sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa với mong muốn các địa phương trong tỉnh tích cực triển khai phân loại rác thải tại nguồn để cùng với cả nước thực hiện hiệu quả quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020. Tuy nhiên kết quả mang lại vẫn chưa được như mong muốn.

Để nâng cao hiệu quả quản lý CTR sinh hoạt, thời gian qua, tỉnh và ngành chức năng đã thực thi nhiều giải pháp như ban hành cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ, khuyến khích, huy động mọi nguồn lực đầu tư đồng bộ hạ tầng thu gom, vận chuyển, xử lý CTR sinh hoạt; khuyến khích xã hội hóa trong công tác thu gom, vận chuyển, xử lý CTR sinh hoạt. Đẩy nhanh tiến độ hoàn thành các dự án xử lý CTR đã được chấp thuận chủ trương với phương châm chuyển đổi công nghệ xử lý từ chôn lấp sang đốt, đốt và thu hồi năng lượng. Nhằm giảm tỷ lệ xử lý CTR sinh hoạt trên địa bàn tỉnh bằng công nghệ chôn lấp.

Cùng với đó, tại khu vực đô thị, cấp ủy, chính quyền, ngành chức năng đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn các hộ dân thực hiện được việc phân loại CTR sinh hoạt thành 2 nhóm: chất thải có thể tái chế (nhựa, sắt, thép, giấy báo,...) và chất thải rắn còn lại. Phần CTR có thể tái chế thu gom, bán phế liệu; phần chất thải còn lại chuyển giao cho đơn vị có chức năng thu gom, vận chuyển, xử lý. Đối với một bộ phận nhỏ các hộ có diện tích đất vườn trồng cây tận dụng một phần rác thải dễ phân hủy làm phân bón. Tại khu vực nông thôn, tiếp tục tuyên truyền, vận động các hộ dân triển khai nhân rộng các mô hình về phân loại rác, tăng cường tái chế, tái sử dụng, giảm thiểu rác thải...

Bảo vệ môi trường không chỉ là yêu cầu trước mắt mà phải bảo đảm tính lâu dài. Giải quyết vấn đề này không còn là trách nhiệm chung của xã hội, mà là chính ý thức cá nhân mỗi người dân. Với thực trạng ô nhiễm ngày càng gia tăng như hiện nay thì việc chúng ta bắt tay cải thiện vẫn chưa thật sự quá muộn. Cùng với cấp ủy, chính quyền, ngành chức năng đã đến lúc mỗi người dân cần nghiêm túc thay đổi ý thức vứt bỏ các loại rác một cách bừa bãi, thay vào đó nên phân loại rác ngay từ nguồn. Bởi chắc chắn rằng, sự tích tụ CTR sinh hoạt theo thời gian không được xử lý chính là mối đe dọa lớn đến đời sống và sự phát triển chung của kinh tế - xã hội.

Bài và ảnh: Lê Phong