Tăng cường quản lý hoạt động khai thác cát, sỏi lòng sông

Thanh Hóa có 2 sông lớn là sông Mã và sông Chu với trữ lượng khoáng sản cát lớn. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích phục vụ nhu cầu xây dựng, san lấp mặt bằng, thì hoạt động khai thác cát không theo quy hoạch, quy định ở một số nơi vẫn còn diễn ra, dẫn đến những hậu quả khó lường. Do đó, việc tăng cường quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này luôn là yêu cầu đặt ra đối với cấp ủy, chính quyền và ngành chức năng.

Hoạt động khai thác, vận chuyển cát tại một điểm mỏ thuộc thị trấn Thiệu Hóa (Thiệu Hóa).

Theo quy hoạch thăm dò, khai thác khoáng sản, trên địa bàn tỉnh có khoảng 124 mỏ, điểm mỏ cát làm vật liệu xây dựng, với tổng diện tích 571 ha, trữ lượng khoảng 18 triệu m3. Hiện toàn tỉnh có 27 mỏ cát làm vật liệu xây dựng thông thường được cấp phép khai thác còn thời hạn. Tổng trữ lượng là trên 6,5 triệu m3; tổng công suất hằng năm là 562.012 m3. Việc cấp phép khai thác cát đã góp phần cung cấp kịp thời nguồn vật liệu phục vụ các công trình xây dựng, cơ sở hạ tầng trên địa bàn tỉnh, đặc biệt là đối với một số dự án trọng điểm. Tuy nhiên, trong quá trình khai thác vẫn còn những tổ chức, cá nhân chưa chấp hành đầy đủ các quy định pháp luật hiện hành. Việc khai thác ra ngoài vị trí mỏ được cấp; khai thác vượt công suất; quá trình vận chuyển làm ảnh hưởng đến môi trường, đường giao thông... có lúc, có nơi vẫn còn diễn ra. Đặc biệt, vẫn còn những trường hợp khai thác cát trái phép với quy mô nhỏ lẻ ở một số địa phương như Thọ Xuân, Thạch Thành...

Theo đánh giá của Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng khai thác cát trái phép như nguồn cung về cát xây dựng từ các mỏ được cấp phép không đáp ứng nhu cầu thực tế dẫn đến tình trạng khan hiếm cát, đẩy giá cát lên cao. Việc quản lý các phương tiện (tàu, thuyền) trên sông còn hạn chế, chưa đăng ký, đăng kiểm, nhiều trường hợp người dân chài sử dụng thuyền là phương tiện sinh sống kết hợp việc vận chuyển cát, khai thác cát. Cùng với đó là một số đơn vị lợi dụng giấy phép được cấp để khai thác vượt ranh giới mỏ, do việc thảo phao (mốc giới mỏ) bị dịch chuyển do ảnh hưởng của mưa, bão, dòng chảy...

Từ yêu cầu thực tiễn cũng như thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh, hằng năm, Sở TN&MT, ngành chức năng của tỉnh đã tổ chức nhiều đợt kiểm tra hoạt động khai thác, tập kết cát của các tổ chức, cá nhân. Tính từ đầu năm 2023 đến nay, cơ quan chức năng của tỉnh đã kiểm tra đột xuất hoạt động khai thác cát, sỏi lòng sông đối với 15 mỏ cát được cấp phép trên địa bàn tỉnh; tổ chức 4 lượt kiểm tra đột xuất theo phản ánh của báo chí, người dân về hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn tỉnh. Kết quả kiểm tra cho thấy vẫn còn những đơn vị khai thác vượt công suất, như Công ty TNHH Nam Lực có điểm mỏ tại xã Định Hải, huyện Yên Định và xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc; Công ty CP Đầu tư phát triển Lê Hoàng có điểm mỏ tại phường Thiệu Dương, TP Thanh Hóa. Một số đơn vị có số lượng tàu thuyền khai thác hết hạn đăng kiểm theo quy định như Công ty TNHH Minh Chung có điểm mỏ tại xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc; Công ty TNHH Xây dựng vận tải Thành Tín có điểm mỏ tại xã Cẩm Tân, huyện Cẩm Thủy...

Trên cơ sở kết quả kiểm tra, Sở TN&MT đã có công văn yêu cầu các tổ chức, cá nhân được phép khai thác cát, sỏi lòng sông thực hiện các nghĩa vụ theo quy định có liên quan đến khai thác khoáng sản; khai thác tiết kiệm tài nguyên khoáng sản, bảo vệ môi trường trong và sau khi khai thác, không khai thác khu vực có nguy cơ xảy ra sạt lở bờ sông, ảnh hưởng đến dòng chảy... Đặc biệt, qua kiểm tra đã kịp thời báo cáo UBND tỉnh chỉ đạo thực hiện và xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm, góp phần ngăn chặn, đẩy lùi các hoạt động khai thác cát trái phép trên địa bàn tỉnh, từng bước đưa hoạt động này đi vào nền nếp.

Đơn cử như ngày 31/10/2023, UBND tỉnh đã ban hành Công văn số 16420/UBND-CN về việc tạm dừng hoạt động khai thác khoáng sản đối với mỏ cát số 41 tại xã Quý Lộc, huyện Yên Định của Công ty CP Thương mại Đức Lộc do vi phạm quy định khai thác khoáng sản. Ngày 14/11/2023, UBND tỉnh ban hành Công văn số 17229/UBND-CN về việc tạm dừng hoạt động khai thác tại mỏ cát số 18 xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc của Công ty TNHH Minh Chung và yêu cầu công ty khẩn trương phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ban Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh, UBND huyện Vĩnh Lộc và các đơn vị có liên quan khảo sát, đánh giá, có giải pháp kịp thời thi công chống sạt lở bờ sông Mã đoạn qua khu vực mỏ cát bảo đảm theo quy định...

Với sự vào cuộc quyết liệt từ ngành chức năng, cấp ủy, chính quyền các cấp, tình trạng khai thác, tập kết cát, sỏi trái phép trên địa bàn tỉnh từng bước được kiềm chế, song vẫn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát bất cứ lúc nào. Vì vậy, nhiệm vụ đặt ra cho ngành chức năng là cần có giải pháp quản lý chặt chẽ các phương tiện (tàu, thuyền) hoạt động trên các tuyến sông, kiểm soát chặt chẽ các phương tiện lưu hành, xử lý nghiêm các trường hợp tàu thuyền chưa đăng ký, đăng kiểm nhưng vẫn hoạt động trên sông. Đồng thời, tăng cường hỗ trợ các lực lượng tại địa phương cấp huyện, cấp xã về phương tiện, trang thiết bị và kinh phí để duy trì các tổ tuần tra kiểm soát và xử lý kịp thời các hoạt động khai thác cát trái phép trên sông, lập lại trật tự trong quản lý khai thác, góp phần bảo vệ nguồn tài nguyên khoáng sản, bảo đảm cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Bài và ảnh: Phong Sắc