Những người ở phía sau cuộc chiến...

Đôi mắt bà Tròn nheo lại. Những hy sinh lặng lẽ suốt một đời dường như đọng lại nơi đáy mắt già nua. Cây trong khu vườn nhỏ vẫn tươi xanh. Góc vườn, hũ mắm tép tự tay bà cất vẫn thơm nồng đượm thứ hương vị của xứ biển quê nhà. Chỉ có ông mãi mãi không bao giờ trở lại...

Hơn 60 năm vẹn nghĩa vợ chồng....

Bà Nguyễn Thị Tròn - vợ liệt sĩ Trương Đình Khang.

“Thương chứ sao không thương... Vợ chồng lấy nhau mấy chục năm, bảo không thương làm sao được" - bà Nguyễn Thị Tròn móm mém cười khi được hỏi về người chồng, liệt sĩ Trương Đình Khang.

Trong căn nhà ngói cũ kĩ, đơn sơ ở vùng quê ven biển Hoằng Tiến, tấm ảnh liệt sĩ Khang được treo ở vị trí trang trọng nhất. Cuộc đời ông mãi mãi dừng lại ở tuổi đôi mươi. Còn bà, năm nay đã bước vào độ tuổi 83. Nhiều ký ức đã phai mờ trong tâm trí, nhưng những kỷ niệm về chồng thì bà vẫn luôn nâng niu, gìn giữ nguyên vẹn.

Năm 1961, bà Nguyễn Thị Tròn kết hôn với ông Trương Đình Khang khi mới 16 tuổi. Hai năm sau, khi đang là học sinh lớp 7, ông Khang chia tay gia đình, lên đường nhập ngũ.

Ông đi ít lâu thì được về phép một lần. Ông bảo tui: Khang là sĩ quan, nhưng Khang vẫn tình nguyện đi B chiến đấu. Ông nói rứa thì tui biết rứa. Ông đi được vài năm, người làng đi cùng ông về bắn tin bảo ông hy sinh rồi. Đợi mấy năm cũng không có giấy báo tử. Tui bảo chú em chồng gửi thư hỏi Đài Tiếng nói Việt Nam coi răng. Sau đó thì có giấy báo tử về...

Bà Nguyễn Thị Tròn

Cưới nhau lúc còn quá trẻ, rồi ông đi kháng chiến triền miên, bà Nguyễn Thị Tròn chưa một lần được làm vợ theo đúng nghĩa. Ông mất, bà mới ngoài 20, nhưng vẫn ở vậy một mình. 60 năm dài dằng dặc, người vợ trung trinh ấy một dạ thờ chồng.

Liệt sĩ Trương Đình Khang.

Khi được hỏi tại sao không tìm một cuộc hôn nhân mới, bà Tròn im lăng hồi lâu rồi bảo: “Hài cốt của ông nhà tui chưa thấy ở mô. Hỏi khắp nơi mà không thấy. Tui còn có 2 đứa em trai cũng hy sinh, chưa thấy mộ. Tui chỉ mong có ngày tìm được ông, đưa ông về quê, rồi tui thắp cho ông nén hương, là tui mãn nguyện...”.

Đôi mắt bà Tròn nheo lại. Những hy sinh lặng lẽ suốt một đời dường như đọng lại nơi đáy mắt già nua...

Cây trong khu vườn nhỏ vẫn tươi xanh...

Góc vườn, hũ mắm tép tự tay bà cất vẫn thơm nồng đượm thứ hương vị của xứ biển quê nhà...

Chỉ có ông mãi mãi không bao giờ trở lại...

Tấm lòng người vợ thương binh

“Ông có nhớ tấm ảnh này không? Không nhớ à? Ông nhìn kĩ xem, đây là ai nào?".

Ngồi trước hiên nhà, bà Đinh Thị Giáp (xã Nga An) vừa chỉ vào tấm ảnh, vừa trò chuyện với chồng - thương binh, bệnh binh Mai Hồng Thiệp. Trên tay bà là tấm ảnh của ông chụp cách đây khoảng mươi năm. Đã bao lần, trong những câu chuyện, bà cố gắng gợi lại kỷ niệm, những mong ông có thể tìm lại chút ký ức đã đánh mất từ lâu. Nhưng, đáp lại những câu hỏi ân cần của vợ, ông Thiệp chỉ ậm ờ mấy tiếng không rõ nghĩa. Trong ánh nắng vàng vọt cuối ngày, khuôn mặt ông ngơ ngác, không buồn cũng chẳng vui.

Vợ chồng bà Đinh Thị Giáp.

“Ông đói chưa? Tôi đi nấu cơm cho ông ăn. Ngồi yên ở đây nhé, đừng chạy đi đâu”. Nghe vợ dặn, ông Thiệp khẽ gật đầu. Bà thập thễnh đi vào căn bếp, chuẩn bị bữa cơm tối.

Mấy năm nay, sức khỏe giảm sút, đôi chân đau mỏi thường xuyên, nên việc chăm sóc chồng với bà Đinh Thị Giáp, ngày càng trở nên khó khăn hơn. Vừa trò chuyện, bà Giáp vừa vun lửa bằng thân và vỏ lạc khô. Khói bếp dậy lên thứ mùi của ký ức... Tuổi trẻ, với bà, là những năm tháng chăm sóc cha mẹ chồng, vun vén gia đình nhỏ, và thủy chung đợi chờ.

Đầu năm 1972, khi mới 18 tuổi, bà Đinh Thị Giáp kết hôn cùng ông Mai Hồng Thiệp. Cuối năm ấy, ông Thiệp nhập ngũ, tham gia chiến đấu tại các chiến trường ở miền Nam, rồi tiếp tục làm nhiệm vụ quốc tế tại Lào và Campuchia.

Từ năm 1972 đến năm 1987, tròn 15 năm, bà Đinh Thị Giáp chờ chồng đằng đẵng... Thậm chí, khi chiến tranh kết thúc, gia đình vẫn không nhận được tin tức của ông. Bà phải lặn lội vào miền Nam tìm kiếm. Ngày trở về, ông mang theo cơ thể và tâm trí không còn lành lặn.

Suốt mấy chục năm qua, ông Thiệp - người lính can trường từng đi qua những chiến trường gian khổ, ác liệt nhất - đã trở thành đứa trẻ, không còn nhận thức, cũng không thể tự chăm sóc cho mình. Từ miếng ăn, giấc ngủ, vệ sinh cá nhân của chồng, đều do một tay bà Giáp đảm nhiệm.

Thậm chí, do di chứng của chiến tranh, có nhiều khi ông nổi giận vô cớ, đập phá đồ đạc. Lúc bận việc, bà phải buộc sợi dây vào cổ chân, tránh ông bỏ nhà đi lang thang hay tự làm đau chính mình...

Bà Giáp chăm sóc chồng.

Đi hết tuổi thanh xuân rồi tuổi trung niên gieo neo, vất vả, giờ đây, khi đã bước vào độ tuổi ngoài 70, người vợ thương binh ấy vẫn lặng lẽ bên chồng, lặng lẽ hy sinh, để hóa giải nỗi đau và di chứng chiến tranh đang hành hạ ông mỗi ngày.

Khi hỏi về ước mơ của cuộc đời mình, bà Đinh Thị Giáp bộc bạch: "Tôi thương ông lắm, không thương sao còn chăm ông được đến giờ. Ông đi chiến đấu vì đất nước, tôi là vợ, phải cố gắng sống trọn nghĩa với ông. Giờ già rồi, tôi chẳng mong ước gì cho mình cả. Tôi chỉ mong ông ấy ăn uống được, khỏe mạnh, là tôi vui rồi"...

Trong căn nhà cấp 4 đơn sơ, một mình bà Đinh Thị Giáp luôn miệng trò chuyện với chồng. Đáp lại bà, ông Thiệp vẫn chỉ lặng im, hoặc đôi khi cất lên mấy tiếng ậm ừ vô nghĩa...

Trên quê hương, đất nước của chúng ta, có biết bao người vợ như bà Tròn, bà Giáp, những người đã tiễn chồng lên đường ra mặt trận, rồi thủy chung đợi chờ, làm hậu phương vững chắc để chồng chiến đấu vì Tổ quốc.

Dù không xông pha nơi trận mạc, nhưng sự hy sinh âm thầm, lặng lẽ của họ đã góp phần vô cùng quan trọng làm nên những chiến thắng vĩ đại, hào hùng. Trong trang sử hào hùng, chói lọi của dân tộc, trong quá khứ, ở hiện tại mà mãi mãi muôn sau, luôn có một phần chiến công của họ - những người vợ âm thầm phía sau cuộc chiến...

An Thư