NATO cân nhắc nới lỏng quy tắc giao chiến với Nga: Bước ngoặt trong “cuộc chiến vùng xám” ở Châu Âu

Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đang thảo luận khả năng nới lỏng quy tắc giao chiến, cho phép phi công bắn hạ máy bay Nga trong một số tình huống nhất định.

Máy bay chiến đấu phản lực thế hệ thứ năm F-35 của Không quân Mỹ bay trong cuộc tập trận Ramstein Flag 2025 của NATO tại Căn cứ Không quân Leeuwarden ở Hà Lan vào ngày 8/4. Ảnh: Getty Images.

Thông tin do tờ Financial Times tiết lộ cho thấy, nội bộ liên minh đang muốn phản ứng cứng rắn hơn trước các hành động mà liên minh này cho là khiêu khích của Moscow, gồm hàng loạt vụ xâm phạm không phận, tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) và tấn công mạng trong thời gian gần đây.

Một quan chức NATO nói với Newsweek: “Trước hàng loạt hoạt động trong vùng xám như tấn công mạng, xâm nhập bằng drone hay phá hoại cơ sở trọng yếu, NATO đang phối hợp chặt chẽ để đảm bảo khả năng răn đe và phòng thủ. Đây không phải điều mới, nhưng chúng tôi liên tục điều chỉnh để thích ứng.”

Áp lực leo thang ở sườn phía Đông châu Âu

Căng thẳng giữa NATO và Nga đã chạm mức nguy hiểm nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh. Khi cuộc chiến ở Ukraine bước sang năm thứ 3 mà chưa có lối ra, nguy cơ va chạm trực tiếp giữa hai bên ngày càng rõ rệt.

Theo Financial Times, các nước thành viên - đặc biệt là Ba Lan, các quốc gia Baltic, Pháp và Anh - đã thúc đẩy cuộc thảo luận về việc cho phép phi công nổ súng vào máy bay Nga nếu bị xâm phạm không phận, đồng thời cân nhắc triển khai UAV vũ trang dọc biên giới Nga.

Một trong những vấn đề lớn của NATO là chi phí phản ứng không cân xứng: mỗi lần điều tiêm kích chặn drone, liên minh tốn hàng triệu USD, trong khi phía Nga chỉ mất vài nghìn USD. Vì thế, NATO đang tìm kiếm các biện pháp răn đe hiệu quả nhưng bền vững hơn về tài chính.

Những động thái này nằm trong chiến lược tăng cường an ninh khu vực, đi kèm các chiến dịch mới như Baltic Sentry - nhằm bảo vệ hạ tầng dưới biển ở Baltic - và Eastern Sentry, củng cố thế trận phòng thủ dọc sườn phía Đông.

Theo giới quan sát, việc triển khai các biện pháp này cho thấy NATO đang chuyển từ phòng thủ sang răn đe chủ động, phản ánh tâm lý lo ngại về nguy cơ chiến tranh lan rộng.

Nga cảnh báo “hậu quả nghiêm trọng”, châu Âu tuyên bố sẽ đáp trả

Moscow đã nhiều lần bác bỏ các cáo buộc vi phạm không phận, gọi đó là “trò tuyên truyền phương Tây”. Tuy nhiên, Nga cũng cảnh báo NATO không được phép bắn hạ máy bay Nga, coi đây là “hành động leo thang nghiêm trọng có thể dẫn tới chiến tranh công khai”.

Cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev trên kênh Telegram hôm 6/10 mô tả các vụ drone tại châu Âu là “một lời nhắc hữu ích về mối nguy của chiến tranh”, đồng thời viết: “Các thành phố châu Âu đang bị ‘dịch’ các thiết bị bay không người lái chưa được xác định. UAV xuất hiện khắp nơi - gần căn cứ quân sự, ở sân bay, trên cánh đồng và trên các thành phố. Thuộc về ai thì chưa rõ.”

Tình hình thêm căng thẳng khi Ba Lan ngày 10/9 bắn hạ drone nghi của Nga xâm phạm không phận - vụ việc được Warsaw gọi là “chưa từng có tiền lệ” và là cuộc chạm trán trực tiếp đầu tiên giữa lực lượng NATO và thiết bị quân sự Nga. Sau đó, máy bay Nga được cho là tiếp tục xâm phạm không phận Estonia, trong khi các chuyến bay drone không rõ nguồn gốc xuất hiện tại Romania, Đan Mạch, Bỉ và Đức, làm dấy lên lo ngại về một chiến dịch gián điệp và khiêu khích quy mô lớn.

Một máy bay chiến đấu MIG-31 của Nga trên biển Baltic. Ảnh: AFP/Getty Images.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cảnh báo rằng châu Âu đang đối mặt với “một chiến dịch vùng xám có chủ đích”: Bà nói: Những vụ việc này không phải ngẫu nhiên, mà là chiến dịch leo thang có tính toán nhằm thử thách quyết tâm của chúng ta, chia rẽ Liên minh và làm suy yếu sự ủng hộ dành cho Ukraine. Đã đến lúc gọi đúng tên nó - đây là chiến tranh hỗn hợp.”

Song song với đó, Liên minh châu Âu (EU) cũng đang soạn thảo các biện pháp phản ứng riêng nhằm tăng cường phòng không và bảo vệ hạ tầng chiến lược, nhất là trong bối cảnh nguy cơ tấn công bằng UAV và hành động phá hoại ngày càng gia tăng.

“Cuộc chiến vùng xám” và thế tiến thoái lưỡng nan của NATO

Giới phân tích cho rằng cuộc thảo luận về nới lỏng quy tắc giao chiến phản ánh sự dịch chuyển trong tư duy chiến lược của NATO: từ kiềm chế sang sẵn sàng đối đầu.

Một chuyên gia tại Brussels nhận định: “NATO đang phải tìm cách cân bằng giữa việc thể hiện sức mạnh răn đe và tránh kích hoạt một cuộc đối đầu toàn diện. Nếu không phản ứng, liên minh sẽ bị coi là yếu đuối; nhưng nếu ra tay, nguy cơ xung đột trực tiếp với Nga là điều khó tránh khỏi.”

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra tuyên bố gay tranh cãi, NATO “nên nổ súng vào máy bay Nga xâm phạm lãnh thổ đồng minh” càng khiến áp lực gia tăng. Điện Kremlin chỉ trích phát biểu này là “hành động đổ thêm dầu vào lửa”, song trong nội bộ NATO, nó lại được coi là tín hiệu chính trị mạnh mẽ buộc liên minh phải xem xét nghiêm túc hơn các kịch bản đối đầu.

Triển vọng và rủi ro

Theo Financial Times, hiện chưa có quyết định cụ thể nào được đưa ra, và nếu có thay đổi về quy tắc giao chiến, NATO có thể sẽ không công bố công khai để tránh kích động phản ứng từ Moscow. Dù vậy, việc chủ đề này được đặt lên bàn nghị sự đã cho thấy châu Âu đang dịch chuyển từ thế phòng thủ sang thế chủ động răn đe, chấp nhận đối mặt với rủi ro cao hơn trong một môi trường an ninh ngày càng bất định.

Các chuyên gia cảnh báo rằng chỉ cần một vụ va chạm hoặc bắn nhầm trên không phận châu Âu, khủng hoảng có thể bùng phát vượt ngoài kiểm soát. Trong một “cuộc chiến vùng xám”, nơi ranh giới giữa hòa bình và xung đột ngày càng mờ nhạt, mọi tính toán sai lầm đều có thể dẫn tới hậu quả khó lường.

Bích Hồng

Nguồn: Newsweek