Nhiều hệ lụy do thi công kênh Bắc qua địa bàn xã Nguyệt Ấn

Hàng trăm ngôi nhà bị nứt, thậm chí nguy cơ đổ sụp; nguồn nước ngầm bị mất khiến các giếng ăn trong tình trạng khô hạn... Hậu quả của việc nổ mìn xây dựng kênh Bắc sông Chu - Nam sông Mã (gọi tắt là “kênh Bắc”) qua xã Nguyệt Ấn (Ngọc Lặc) đã hiện hữu từ nhiều tháng qua, tuy nhiên các bên liên quan vẫn chưa tìm được tiếng nói chung để khắc phục hậu quả khiến người dân địa phương lo lắng...

Những vết nứt lớn trên tường nhà của các hộ dân thôn Liên Cơ 1, xã Nguyệt Ấn (Ngọc Lặc).

Công trình kênh Bắc dẫn nước từ hệ thống hồ thủy lợi - thủy điện Cửa Đạt và hồ Dốc Cáy (Thường Xuân), cung cấp nước tưới cho nhiều huyện đồng bằng của tỉnh. Quá trình xây dựng công trình dẫn nước này đã cơ bản hoàn thành, đáp ứng nhu cầu nước tưới cho khoảng 31.100 ha đất canh tác, cấp nước dân sinh và chăn nuôi cho khu vực đồng bằng rộng lớn... Tuy nhiên, khi thi công qua xã Nguyệt Ấn, nó để lại nhiều hệ lụy do quá trình nổ mìn phá các khối đá lớn dưới lòng đất.

Được biết, giai đoạn 2015 - 2017, việc thi công kênh Bắc qua xã Nguyệt Ấn gặp nhiều khó khăn bởi quá trình đào kênh, vướng nhiều khối đá ngầm lớn, thậm chí có đoạn dài hàng trăm mét là phần âm của cả một khu đồi đa phần là đá. Phương án nổ mìn được triển khai ròng rã trong nhiều tháng, đã gây chấn động địa chất, nứt hàng chục nhà dân trong vùng. Ít tháng gần đây, khi đoạn công trình qua xã hoàn thành và được đưa vào sử dụng, nhiều nhà ở của nhân dân vẫn tiếp tục nứt, những nhà nứt cũ thì các vết nứt ngày càng rộng thêm khiến người dân bất an, có hộ phải bỏ nhà đi ở nơi khác. Thống kê từ UBND xã Nguyệt Ấn, đã có 309 gia đình bị nứt nhà ở nhiều mức độ khác nhau, gần đây có thêm một số hộ tiếp tục phản ánh, nhưng xã, huyện cùng đơn vị thi công đang tạm chốt lại số hộ thiệt hại ở con số 309 để giải quyết hậu quả, sau đó mới tiếp tục thống kê để giải quyết tiếp. Có tới 8 thôn trong xã, gồm: Nán, Tường, Liên Cơ 1, Liên Cơ 2, Liên Cơ 3, Khe Ba, Đồng Thuận, Minh Thạch có các hộ dân bị ảnh hưởng. Đáng nói, có 6 nhà đứng trước nguy cơ đổ sập bởi các vết nứt ngang - dọc rất lớn, lún nghiêng, yêu cầu được tái định cư gấp.

Ông Phạm Khắc Phú, trưởng thôn Liên Cơ 1, xã Nguyệt Ấn cho biết: Cả thôn chúng tôi có 102 hộ thì 100% bị nứt nhà, trong đó có 13 hộ nứt nghiêm trọng, nguy cơ đổ khi có mưa bão là rất lớn. Chỉ cách kênh Bắc gần 20m, ngôi nhà ống mái bằng kiên cố của gia đình 2 ông bà: Nguyễn Hữu Tư (62 tuổi), Phạm Thị Cúc (61 tuổi) ở thôn Liên Cơ 1 đã bị nứt toác nhiều vết lớn. Hai bên bờ tường của ngôi nhà đều có vết nứt dọc, rộng từ 10 đến 20 cm, ngồi trong nhà nhìn thấy cả không gian bên ngoài. Phần móng nhà phía gần kênh Bắc bị lún, đã thấp hơn phần móng phía trước khoảng 20 cm do nứt gẫy khiến hệ thống gạch lát nền nứt đôi từng vệt chạy dài. Gian nhà phía sau được gia đình làm bếp nấu, phần tường đã nứt rời khỏi phần gian chính giữa với vết hở lọt cả hai ngón tay. Cả đời dành dụm, ông Tư, bà Cúc mới xây dựng được ngôi nhà kiên cố này vào cuối năm 2015 với tổng số tiền khoảng 550 triệu đồng, nhưng áp giá bồi thường lần thứ nhất chỉ 113 triệu đồng, gia đình không đồng ý nên lần 2 được áp giá 302 triệu đồng khiến ông bà còn băn khoăn vì thấy chưa hợp lý. Trong sự lo lắng, bà Cúc cho biết: Cuối năm 2015, đầu năm 2016, ròng rã trong nhiều tháng chúng tôi chứng kiến cảnh nổ mìn rung nhà lên bần bật. Giờ nhà đã nứt toác, mấy hôm mưa gió vừa qua, vợ chồng tôi không dám ở trong nhà, phải đóng cửa đi ở nhờ.

Bên kia phía bờ kênh, gia đình ông Lê Khả Đào, bà Đỗ Thị Thanh ở thôn Liên Cơ 3 đã phải bỏ nhà đi ở nhờ nhà người thân bởi ngôi nhà đang có nguy cơ đổ sập. Quan sát tại đây, chúng tôi ghi nhận căn nhà 2 tầng đã bị hư hỏng nghiêm trọng với phần tường, trần tầng 1 đều nứt toác, từng mảng hồ, gạch xây tường đã rơi khắp nền nhà. Mọi vật dụng trong nhà đã được chuyển đi, duy chỉ còn chiếc bàn thờ và những bằng khen treo trên tường phòng khách là còn ở lại. Nhiều gia đình khác trong vùng cũng trong tình trạng bất an bởi nhà cửa, công trình phụ không còn nguyên vẹn, đi cũng dở, ở cũng không xong.

Không chỉ có hư hỏng công trình xây dựng, giếng nước sinh hoạt của hàng trăm hộ dân trong xã đã trở nên khô cạn bởi dòng kênh Bắc qua đây được đào sâu hơn 10 m, khiến hệ thống nước ngầm thoát ra kênh. Nhiều nhà tự bỏ tiền thuê khoan giếng sâu hàng chục mét mà vẫn thiếu nước sinh hoạt nên phải đi mua nước. Bà Phạm Thị Cúc ở thôn Liên Cơ 1, cho biết: Giếng nước cạn khô cả tháng, giáp Tết Nguyên đán Mậu Tuất, gia đình tôi phải đi mua hết 1,5 triệu đồng tiền nước cho sinh hoạt. Những tháng gần đây chủ yếu đi xin, nhưng thỉnh thoảng vẫn phải mua 50.000 đồng mỗi téc loại 1.000 lít. Sống ngay giữa công trình thủy lợi lớn với dòng nước cuồn cuộn chảy ngày đêm, song các hộ dân lại thiếu nước sinh hoạt. Bà Lê Thị Lan, Phó Chủ tịch UBND xã Nguyệt Ấn cho biết: UBND huyện Ngọc Lặc cũng mới cử đoàn công tác về xã để khảo sát, đang dự kiến trình tỉnh triển khai phương án khoan giếng tập trung tại khu chân đồi thôn Đồng Thuận, sau đó chứa tại bể chứa lớn rồi dẫn về cung cấp cho các hộ dân. Khi nguồn nước ngầm mất đi cũng dẫn đến nhiều khu ruộng chuyên canh tác lúa nước tại xã không còn nguồn nước canh tác. Vụ vừa qua, UBND xã Nguyệt Ấn đã vận động bà con chuyển sang trồng cỏ voi phục vụ chăn nuôi.

Trên cơ sở tiếp thu các ý kiến của nhân dân trong xã qua nhiều cuộc họp và đơn, thư, Phó Chủ tịch UBND xã Nguyệt Ấn - bà Lê Thị Lan kiến nghị các cấp cùng các đơn vị thi công, chủ đầu tư dự án, xem xét lại những kiến nghị của bà con để giải quyết hài hòa quyền lợi; sớm có phương án hỗ trợ nguồn nước sinh hoạt và hỗ trợ xây dựng hệ thống lan can bảo vệ do dòng kênh quá sâu (có đoạn sâu tới 13 m).