Khởi Nghĩa Ba Tơ - Giá trị lịch sử và bài học kinh nghiệm

Sáng nay (11/3), tại huyện Ba Tơ, Quân khu 5 phối hợp Tỉnh ủy Quảng Ngãi tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Khởi nghĩa Ba Tơ - Giá trị lịch sử và bài học kinh nghiệm”. Ban tổ chức hội thảo đã nhận được gần 40 báo cáo tham luận của các đồng chí lãnh đạo các cơ quan Trung ương, Quân khu 5, Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, các sở, ban, ngành và các địa phương của tỉnh Quảng Ngãi; các tướng lĩnh, sĩ quan; các nhà khoa học...

Thông qua hội thảo, tiếp tục khẳng định và làm sâu sắc hơn những giá trị, ý nghĩa lịch sử của Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ; đồng thời, đúc kết bài học kinh nghiệm trong chớp thời cơ, lãnh đạo tổ chức khởi nghĩa vũ trang, lật đổ chính quyền địch, thành lập chính quyền cách mạng; kinh nghiệm trong xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng; xây dựng “thế trận lòng dân”, thế trận chiến tranh nhân dân, vận dụng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Qua đó, tôn vinh, tri ân các đồng chí, đồng bào đã tham gia khởi nghĩa Ba Tơ, tham gia sự nghiệp giải phóng dân tộc; tuyên truyền, giáo dục truyền thống cách mạng, bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước, tự hào dân tộc, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc cho thế hệ trẻ.

Báo Quảng Ngãi lược trích đăng nội dung một số tham luận, với mong muốn cung cấp cho quý độc giả một nguồn tư liệu phong phú, khoa học và chân thực để hiểu thêm về bối cảnh, diễn biến, kết quả, ý nghĩa và những bài học lịch sử của Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ.

Học sinh trên địa bàn huyện Ba Tơ tìm hiểu quá trình thành lập Đội Du kích Ba Tơ. Ảnh: THANH THUẬN

Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Bùi Thị Quỳnh Vân: "Phát huy truyền thống, tinh thần Khởi nghĩa Ba Tơ"

Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Bùi Thị Quỳnh Vân.

Tư duy và nghệ thuật chỉ đạo, tổ chức một cuộc khởi nghĩa như Khởi nghĩa Ba Tơ cách đây 80 năm, đã chứng tỏ, Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi là người tổ chức, lãnh đạo, là hạt nhân, linh hồn của cuộc đấu tranh giải phóng, đúng như nhận định của Đảng trong Chỉ thị về “Sửa soạn khởi nghĩa” ngày 7/5/1944: “Khởi nghĩa là công việc của toàn dân. Nhưng không phải toàn dân có thể xông lên đánh kẻ thù cùng một lúc, phải có những đội quân cách mạng cơ bản, có tập tành thao lược, xông ra chiến đấu trong vai trò xung kích để dân chúng hưởng ứng theo”.

Nhắc lại những điều cơ bản trên, một mặt là để khẳng định giá trị to lớn của Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ, mặt khác là nhấn mạnh vai trò lãnh đạo, quyết định mọi thắng lợi trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi. Sự thật lịch sử diễn ra sau Khởi nghĩa Ba Tơ đến ngày thống nhất đất nước năm 1975 đã chứng minh điều đó. Chỉ 5 tháng sau Khởi nghĩa Ba Tơ thắng lợi, Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi đã phát động toàn dân tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền. Từ ngày 14 - 16/8/1945, cuộc khởi nghĩa đã giành thắng lợi. Quảng Ngãi trở thành một trong những tỉnh giành chính quyền sớm nhất cả nước trong Cách mạng Tháng Tám.

Để giành được thắng lợi trong khởi nghĩa giành chính quyền Tháng Tám năm 1945, từ kinh nghiệm của Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ, trước ngày tổng khởi nghĩa diễn ra trong toàn tỉnh, Tỉnh ủy đã ban hành các chỉ thị đề ra nội dung, hình thức, lực lượng và thời gian khởi nghĩa (Chỉ thị số 7 ngày 9/8/1945; Chỉ thị số 8, số 9 ngày 14/8/1945). Khi khởi nghĩa sắp thành công, ngay lập tức, Tỉnh ủy đề ra chủ trương thành lập chính quyền cách mạng và quy định hoạt động của các cấp chính quyền trên phạm vi toàn tỉnh (Chỉ thị số 10 ngày 15/8/1945). Điều này trên toàn quốc, rất ít địa phương có sự lãnh đạo, chỉ đạo kịp thời, sát thực, chu đáo và bài bản như vậy. Cuộc khởi nghĩa trong toàn tỉnh nổ ra đồng loạt, giành thắng lợi nhanh chóng, trọn vẹn một phần rất quan trọng, quyết định là nhờ có lực lượng vũ trang là Đội Du kích cứu quốc Ba Tơ làm nòng cốt, trong khi đó hầu như các địa phương khác không có điều kiện này...

Năm tháng sẽ trôi qua, nhưng giá trị của Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ vẫn mang tính thời sự nóng hổi. Đó là tinh thần “Hy sinh vì Tổ quốc”, “đem sức ta mà giải phóng cho ta”; là tính chủ động, vận dụng sáng tạo chủ trương của Đảng vào hoàn cảnh thực tiễn của địa phương; là vai trò lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt của Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi trong nắm chắc thời cơ, vận hội, trong huy động và sử dụng lực lượng cách mạng, trong nghệ thuật lãnh đạo khởi nghĩa. Những giá trị đó đã được các thế hệ lãnh đạo, cán bộ, đảng viên và nhân dân Quảng Ngãi phát huy cao độ trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và của dân tộc, để lại những dấu ấn không thể phai mờ.

Cùng với cả nước, Quảng Ngãi đang chuẩn bị tâm thế bước vào Kỷ nguyên phát triển mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Hơn lúc nào hết, tinh thần “Hy sinh vì Tổ quốc” của Khởi nghĩa Ba Tơ, của Đội Du kích cứu quốc Ba Tơ cách đây 80 năm đã và đang trở thành sức mạnh tinh thần to lớn, cổ vũ, động viên, truyền cảm hứng cho thế hệ cán bộ, đảng viên và nhân dân tỉnh Quảng Ngãi hôm nay vững bước tiến vào Kỷ nguyên phát triển mới, quyết tâm xây dựng tỉnh nhà giàu mạnh, phồn vinh, nhân dân có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc.

Thiếu tướng Lê Ngọc Hải - Tư lệnh Quân khu 5: " Bài học về xây dựng khu vực phòng thủ"

Thiếu tướng Lê Ngọc Hải - Tư lệnh Quân khu 5.

Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ là sự kiện lịch sử tiêu biểu của tỉnh Quảng Ngãi, của Quân khu 5. Đội Du kích Ba Tơ tuy tồn tại, phát triển trong thời gian ngắn, nhưng đã lập nên nhiều chiến công vang dội, làm nền tảng xây dựng các đơn vị vũ trang cách mạng ở nhiều địa phương, là một trong những đơn vị tiền thân của lực lượng vũ trang Quân khu 5. Cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang Quân khu 5 luôn khắc ghi công lao, sự hy sinh của các thế hệ đi trước, giữ vững lời thề sắt son “Hy sinh vì Tổ quốc” của Du kích Ba Tơ; nghiên cứu, vận dụng có hiệu quả những bài học của Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ trong xây dựng khu vực phòng thủ, phòng thủ Quân khu.

Trong Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ, sự lãnh đạo của Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi, của Chi bộ “Căng an trí” Ba Tơ và sự đồng lòng, hưởng ứng của quần chúng nhân dân, nhất là của đồng bào dân tộc Hrê, giữ vai trò quyết định, là nguyên nhân chính làm nên thắng lợi. Khi Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), chính quyền thực dân Pháp tan rã, chính quyền Nhật lại chưa kịp xác lập, tạo ra khoảng trống quyền lực, đây là thời cơ hiếm có. Ngay trong đêm 10/3/1945, Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi họp, thận trọng cân nhắc mọi diễn biến, tình huống, đi đến quyết định tiến hành khởi nghĩa vào sáng 11/3. Ba Tơ - Trung tâm của phong trào cách mạng của tỉnh, là nơi nổ phát súng đầu tiên. Mặc dù xuất hiện tình huống địch ở đồn Ba Tơ “cấm trại”, song Tỉnh ủy vẫn giữ vững quyết tâm, phát động quần chúng, tổ chức mít tinh, sau đó chuyển thành khởi nghĩa vũ trang, đánh chiếm đồn địch. Quân địch chống trả, nhưng trước khí thế sục sôi của lực lượng khởi nghĩa, chúng đành phải đầu hàng...

Sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa, Tỉnh ủy Quảng Ngãi có nhận định rất sáng suốt, đó là: Trong toàn tỉnh chưa khởi nghĩa đồng loạt; quân Nhật sẽ tiến công chiếm lại Ba Tơ; Đội Du kích Ba Tơ mới thành lập, chưa đủ sức đương đầu với quân Nhật. Từ nhận định trên, Tỉnh ủy quyết định chuyển đội du kích tạm thời vào hoạt động bí mật, dựa vào rừng núi hiểm trở để xây dựng chiến khu, phát triển lực lượng, vận động nhân dân đứng lên chống Nhật, tích cực chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa sau này. Đội Du kích Ba Tơ đã xây dựng căn cứ ở núi Cao Muôn, sau đó phát triển về phía Minh Long, xây dựng căn cứ Nước Lá, từ đây tổ chức thành hai đại đội tiến về đồng bằng. Đại đội Phan Đình Phùng hoạt động ở phía bắc tỉnh Quảng Ngãi, đứng chân tại căn cứ Vĩnh Sơn. Đại đội Hoàng Hoa Thám hoạt động ở phía nam tỉnh Quảng Ngãi, đứng chân ở căn cứ Núi Lớn. Phong trào cách mạng toàn tỉnh dâng cao mạnh mẽ. Du kích Ba Tơ là lực lượng nòng cốt khởi nghĩa giành chính quyền ở tỉnh Quảng Ngãi trong Cách mạng Tháng Tám 1945.

Vận dụng vào điều kiện ngày nay, trong xây dựng khu vực phòng thủ, phải đảm bảo tính toàn diện, tạo nên sức mạnh tổng hợp; có thế trận liên hoàn, vững chắc. Theo đó, cần phân bổ hợp lý các nguồn lực, ưu tiên xây dựng sở chỉ huy, công sự chiến đấu kiên cố ở một số khu vực phòng thủ then chốt. Tiếp tục đầu tư xây mới các công trình, tích cực cải tạo địa hình, củng cố các công trình đã có, nhất là ở đồng bằng, tuyến ven biển và các đô thị. Kết hợp chặt chẽ thế bố trí của các đơn vị chủ lực với bộ đội biên phòng, bộ đội địa phương, dân quân, tự vệ để hình thành thế trận liên hoàn, vững chắc, đan xen, hỗ trợ, chi viện, bảo vệ các khu vực phòng thủ then chốt, mục tiêu trọng yếu. Đồng thời, tiếp tục khảo sát, nắm chắc khả năng, tiềm lực, điều kiện thực tế của các ngành kinh tế, xã hội để xây dựng kế hoạch bảo đảm nhu cầu quốc phòng năm đầu chiến tranh cho phòng thủ Quân khu, khu vực phòng thủ các cấp phù hợp.

Trung tướng Trịnh Đình Thạch - Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Quân khu 5: "Kinh nghiệm lịch sử từ phong trào cách mạng ở Nam Trung Bộ"

Trung tướng Trịnh Đình Thạch - Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Quân khu 5.

Những thành tựu và khó khăn trong phong trào cách mạng ở Nam Trung Bộ trước Cách mạng Tháng Tám 1945 là minh chứng cho tinh thần đấu tranh kiên cường của nhân dân. Dù phải đối mặt với nhiều thử thách, phong trào yêu nước, phong trào cách mạng tại khu vực này đã đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, đồng thời để lại những bài học quý giá cho cách mạng Việt Nam.

Một là, bài học về xây dựng và củng cố lực lượng cách mạng: Việc xây dựng, phát triển tổ chức đảng, Mặt trận Việt Minh, phát triển lực lượng chính trị, vũ trang cho thấy vai trò của công tác tổ chức, tuyên truyền và giác ngộ nhân dân. Cần tăng cường đoàn kết các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là công nhân, nông dân và trí thức, để tạo sức mạnh tổng hợp trong đấu tranh. Thực dân Pháp thi hành chính sách “chia để trị”, ta xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân dưới ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, đây là bài học sâu sắc, là “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt của cách mạng Việt Nam.

Hai là, bài học về sự lãnh đạo kiên định, linh hoạt của Đảng Cộng sản Đông Dương: Đảng đã đưa ra các chủ trương phù hợp với từng giai đoạn lịch sử, biết phát huy sức mạnh quần chúng và tận dụng thời cơ đưa đến thắng lợi của phong trào cách mạng. Trong thời kỳ mới, trước những diễn biến phức tạp, khó lường của tình hình thế giới và khu vực, Đảng ta tiếp tục kiên định nguyên tắc “dĩ bất biến ứng vạn biến”, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, bảo đảm lợi ích tối cao của quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng và cùng có lợi.

Ba là, bài học về kết hợp các hình thức đấu tranh: Phong trào yêu nước, phong trào cách mạng ở Nam Trung Bộ thể hiện sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa đấu tranh chính trị, kinh tế, văn hóa và vũ trang, từ đó tạo áp lực toàn diện lên thực dân Pháp, phát xít Nhật, phong kiến tay sai. Khởi nghĩa Ba Tơ (11/3/1945) là minh chứng về tầm quan trọng của việc chuẩn bị lực lượng vũ trang để tiến hành đấu tranh giành chính quyền khi thời cơ chín muồi. Kinh nghiệm rút ra là cần phải tiến hành tổng thể, kết hợp nhiều biện pháp, phù hợp với từng điều kiện thực tiễn, để giải quyết các nhiệm vụ cách mạng đề ra.

Bốn là, bài học về lấy dân làm gốc: Khi phong trào cách mạng bám sát đời sống, lợi ích của nhân dân, thì sẽ nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ và bền bỉ từ quần chúng, để lại bài học sâu sắc về lấy dân làm gốc, xây dựng thế trận lòng dân, khối đại đoàn kết toàn dân vững chắc. Trong tình hình mới, tiếp tục phát huy quyền làm chủ của nhân dân, thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”, khơi dậy và phát huy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng, động lực mạnh mẽ xây dựng, phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc trong nhân dân, nhất là thế hệ trẻ.

Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Hoàng Giang: "Dấu son sáng ngời của Đảng bộ, nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi"

Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Hoàng Giang.

Khởi nghĩa Ba Tơ là một dấu son sáng ngời của Đảng bộ, nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi nói riêng và của cả Nam Trung Bộ nói chung trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.

Một là, Khởi nghĩa Ba Tơ nổ ra và giành thắng lợi, minh chứng cho chủ trương của Đảng được đề ra từ Hội nghị Trung ương VIII (5/1941) là hoàn toàn đúng đắn “với lực lượng sẵn có, ta có thể lãnh đạo một cuộc khởi nghĩa từng phần trong từng địa phương cũng có thể giành thắng lợi và mở đường cho một cuộc tổng khởi nghĩa to lớn”.

Hai là, Khởi nghĩa Ba Tơ nổ ra và giành thắng lợi, là điển hình về sự chủ động và vận dụng sáng tạo chủ trương của Đảng vào hoàn cảnh thực tiễn của địa phương; thể hiện vai trò lãnh đạo, đúng đắn của Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi trong nắm chắc và vận dụng đầy đủ, sáng tạo Nghị quyết Trung ương lần thứ 8 (5/1941) vào thực tế của tỉnh, đánh giá đúng địch - ta, chớp đúng thời cơ, chọn đúng địa điểm tiến hành khởi nghĩa và giành thắng lợi.

Ba là, Khởi nghĩa Ba Tơ là một trong những “điểm sáng” điển hình của phong trào kháng Nhật cứu nước “Đánh đuổi phát xít Nhật... chống lại chính quyền Nhật và chính phủ bù nhìn của bọn Việt gian thân Nhật. Phát động một cao trào kháng Nhật cứu nước mạnh mẽ để làm tiền đề cho cuộc khởi nghĩa; sẵn sàng chuyển qua hình thức tổng khởi nghĩa một khi đã đủ điều kiện”.

Bốn là, Khởi nghĩa Ba Tơ là điển hình của sự nắm vững quan điểm bạo lực cách mạng trong đấu tranh giành chính quyền; là một minh chứng hùng hồn cho quan điểm bạo lực cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin, vì giai cấp thống trị không bao giờ tự nguyện từ bỏ địa vị và quyền lợi của chúng.

Năm là, sau Khởi nghĩa Ba Tơ giành thắng lợi, dẫn tới sự ra đời của Ủy ban nhân dân cách mạng Ba Tơ và Đội Du kích cứu quốc Ba Tơ, một chính quyền cách mạng và một lực lượng vũ trang cách mạng đầu tiên của cả Nam Trung Bộ, có ý nghĩa to lớn tác động đến khí thế cách mạng trong cả nước.

Sáu là, Khởi nghĩa Ba Tơ giành thắng lợi, minh chứng điển hình cho truyền thống yêu nước kiên cường, bất khuất trong chống giặc ngoại xâm của nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi nói riêng, của nhân dân Nam Trung Bộ trong đấu tranh giành chính quyền.

Bảy là, thắng lợi của Khởi nghĩa Ba Tơ là điển hình của công tác vận động quần chúng; trong lãnh đạo luôn phát huy vai trò quần chúng và công tác vận động quần chúng; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, huy động mọi tầng lớp nhân dân thực hiện nhiệm vụ chính trị.

Hơn 80 năm đã trôi qua, phát huy truyền thống của Khởi nghĩa Ba Tơ trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, cần phải: Tiếp tục củng cố xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền của Đảng bộ tỉnh và các tổ chức cơ sở đảng; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân trong phát triển kinh tế, xã hội; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới có đức, có tài, xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ thật trung thành của nhân dân, nhất là người đứng đầu; giữ mối liên hệ mật thiết với nhân dân, củng cố vững chắc niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa; khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy ý chí và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại, nhằm phát huy sức mạnh to lớn của nhân dân, tạo thành phong trào cách mạng rộng lớn, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa và đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Thượng tướng, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, nguyên Giám đốc Học viện Quốc phòng Võ Tiến Trung: "Nghệ thuật về chớp thời cơ"

Thượng tướng, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, nguyên Giám đốc Học viện Quốc phòng Võ Tiến Trung.

Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ và xây dựng Đội Du kích Ba Tơ đã để lại những bài học kinh nghiệm vô cùng quý giá, được Đảng ta vận dụng và phát triển cho các giai đoạn cách mạng sau này. Những vấn đề về nghệ thuật quân sự từ Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ như: Vai trò lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định mọi thắng lợi; đánh giá tình hình, nắm và chớp thời cơ; xác định mục tiêu đấu tranh; xây dựng lực lượng đủ mạnh; vận dụng tổng hợp, linh hoạt, hiệu quả các phương pháp đấu tranh... được nâng lên thành những nghệ thuật lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành chiến tranh cách mạng, lãnh đạo toàn dân, toàn quân ta tiến hành thắng lợi Cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954- 1975) và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới.

Trong nghệ thuật quân sự, đánh giá đúng tình hình, chớp thời cơ là những nội dung đặc biệt quan trọng, quyết định thành công hay thất bại của tác chiến chiến lược, nghệ thuật chiến dịch cũng như chiến thuật, chiến đấu. Đêm ngày 9/3/1945, tuy chưa nhận được Chỉ thị “Nhật Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” từ Trung ương, nhưng Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi, Chi bộ “Căng an trí” Ba Tơ đã vận dụng linh hoạt, sáng tạo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 (5/1941): “Với lực lượng sẵn có, ta có thể lãnh đạo một cuộc khởi nghĩa từng phần, trong từng địa phương, cũng có thể giành thắng lợi và mở đường cho cuộc khởi nghĩa to lớn”. Căn cứ vào sự phân tích của Hội nghị Trung ương lần thứ 8 và tình hình thực tiễn tại địa phương, hội nghị nhất trí, đánh giá chính xác những thuận lợi, khó khăn... và đi đến nhất trí, quyết định: Tiến hành Khởi nghĩa Ba Tơ bằng bạo động khởi nghĩa, cướp đồn Ba Tơ, lấy súng địch trang bị cho đội quân du kích, lập được chính quyền cách mạng ở Ba Tơ, gây thanh thế cho phong trào cứu quốc trong toàn tỉnh, sau đó tiến hành vũ trang tuyên truyền, xây dựng căn cứ chống Nhật để làm cơ sở tiến lên Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn tỉnh.

Về nắm và chớp thời cơ tiến hành khởi nghĩa, Chi bộ “Căng an trí” Ba Tơ đã nhận định chính xác: Quân Pháp và chính quyền tay sai ở Ba Tơ suy yếu, đã biết tin Nhật đảo chính nên rất hoang mang, lo sợ... Quân Nhật ở Quảng Ngãi chưa triển khai được quân lên Ba Tơ để thiết lập bộ máy cai trị. Trong khi đó, thế và lực của cách mạng áp đảo lực lượng phản cách mạng. Nhân dân các dân tộc Ba Tơ có lòng yêu nước, căm thù giặc sâu sắc, đã sẵn sàng nổi dậy khởi nghĩa giành chính quyền. Lựa chọn thời điểm này thực sự là thời cơ tốt nhất để tiến hành khởi nghĩa giành thắng lợi. Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ giành thắng lợi nhanh chóng đã chứng minh quyết định đó là hoàn toàn đúng đắn.

Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Võ Thanh An: "Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc"

Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Võ Thanh An.

Đại đoàn kết toàn dân tộc là truyền thống quý báu của dân tộc ta, được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Tinh thần yêu nước, trọng nhân nghĩa, đùm bọc lẫn nhau đã thấm sâu vào tình cảm và hành động của mỗi người dân đất Việt trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam. Đại đoàn kết toàn dân tộc đã tạo nguồn sức mạnh, lập nên những kỳ tích vẻ vang trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc trước đây cũng như công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước ngày nay. Đại đoàn kết toàn dân tộc là đường lối cơ bản và nhất quán của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, là vấn đề chiến lược đảm bảo quyết định sự thành công của cách mạng; là mục tiêu, động lực để phát triển đất nước. Trên quê hương Quảng Ngãi anh hùng, trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Đảng bộ tỉnh đã khơi dậy và phát huy tối đa sức mạnh to lớn của tinh thần đoàn kết để làm nên Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ anh hùng.

Khởi nghĩa Ba Tơ thắng lợi, chứng tỏ phong trào yêu nước ở Quảng Ngãi dưới sự lãnh đạo của Đảng theo chương trình hành động của Việt Minh đã có bước phát triển vượt bậc, làm thay đổi nhanh chóng tương quan lực lượng giữa cách mạng và phản cách mạng trong tỉnh. Thắng lợi của khởi nghĩa là thắng lợi của tinh thần đoàn kết, ý chí căm thù giặc của đồng bào các dân tộc ở Ba Tơ nói riêng và trong tỉnh nói chung. Nó đã khẳng định sức mạnh to lớn của nhân dân, của khối đại đoàn kết toàn dân được tập hợp trong Mặt trận Dân tộc thống nhất. Đoàn kết trong cuộc khởi nghĩa lúc bấy giờ là sự đoàn kết, gắn bó của người Kinh và người dân tộc thiểu số trên dãy Trường Sơn hùng vĩ; là sự đồng lòng đi theo Đảng, đi theo tiếng gọi cách mạng của đồng bào nơi đây; là tình đồng chí, nghĩa đồng bào trong việc giúp đỡ, hỗ trợ lương thực, thực phẩm; là tinh thần dũng cảm, anh hùng, sẵn sàng hy sinh bản thân để cưu mang, bảo vệ an toàn cho cách mạng. Sức mạnh đại đoàn kết toàn dân trong cuộc khởi nghĩa còn được thể hiện rõ nét thông qua sự tăng lên nhanh chóng về lực lượng và phạm vi, tầm ảnh hưởng của lực lượng tham gia cách mạng. Khởi nghĩa Ba Tơ thắng lợi và sự ra đời của Đội Du kích Ba Tơ báo hiệu một hình thức đấu tranh mới của phong trào cách mạng được dấy lên ngày càng mạnh mẽ.

Thắng lợi của Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ đã để lại cho chúng ta nhiều bài học có giá trị thực tiễn, đó là sự sáng tạo, ý chí quyết chiến, quyết thắng và nghệ thuật chỉ đạo khởi nghĩa của Đảng bộ tỉnh; là sức mạnh của tinh thần đoàn kết, lòng yêu nước nồng nàn của nhân dân ta. Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ và chiến công của Đội Du kích Ba Tơ đi vào lịch sử dân tộc ta đã 80 năm, nhưng ý nghĩa và bài học kinh nghiệm vẫn tiếp tục được phát huy trong lịch sử cách mạng của dân tộc Việt Nam. Bài học về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ đến nay vẫn còn nguyên giá trị và được Đảng ta đúc kết, vận dụng vào thực tiễn lãnh đạo cách mạng Việt Nam trong giai đoạn hôm nay.

Đại tá Phan Công Bình - Giám đốc Công an tỉnh Quảng Ngãi: " Trung tướng Phạm Kiệt, người chỉ huy tận tụy vì Tổ quốc, vì nhân dân"

Đại tá Phan Công Bình - Giám đốc Công an tỉnh Quảng Ngãi.

Ngay từ những ngày đầu tham gia cách mạng, Trung tướng Phạm Kiệt đã sớm bộc lộ những phẩm chất thiên bẩm, được thể hiện rõ khi là một người chỉ huy kiên quyết, táo bạo, tính quyết đoán, chủ động nắm bắt thời cơ, không chờ đợi; tư duy nhìn xa trông rộng và tính cách trung thực, dám nói, dám làm vì nghĩa lớn.

Cuối năm 1943, sau khi mãn hạn tù, thực dân Pháp chuyển đồng chí Phạm Kiệt và một số tù chính trị khác về “Căng an trí” Ba Tơ. Tại đây, đồng chí Phạm Kiệt tích cực tham gia Ủy ban vận động cứu quốc tỉnh Quảng Ngãi. Tháng 12/1944, cùng với các đồng chí Trương Quang Giao, Trần Quý Hai, Trần Nam Trung, Nguyễn Đôn... bí mật thành lập Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi, do đồng chí Trương Quang Giao làm Bí thư.

Ngày 9/3/1945, đồng chí Phạm Kiệt được tổ chức giao nhiệm vụ trực tiếp chỉ huy Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ. Là người quyết đoán, nhanh nhạy, đồng chí đã lãnh đạo Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ giành được thắng lợi hoàn toàn. Khởi nghĩa Ba Tơ thời đó đã gây tiếng vang lớn, vì là nơi nổ ra đầu tiên trong cả nước lại bắt nguồn từ một tỉnh miền Trung. Tháng 9/1945, đồng chí được phân công làm Chủ tịch Ủy ban quân chính Nam phần Trung Bộ, trực tiếp chỉ huy các mặt trận Nha Trang, Khánh Hòa, cực Nam Trung Bộ và Nam Tây Nguyên. Đồng chí còn được giao nhiệm vụ là Ủy trưởng Quốc phòng Nam Trung Bộ (gồm các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận và 5 tỉnh Tây Nguyên).

Trong giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp, kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1945 - 1975), đồng chí Phạm Kiệt tiếp tục đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc. Trong cuộc chiến đấu bảo vệ vùng giới tuyến, đồng chí chỉ đạo xây dựng địa đạo Vịnh Mốc, xã Kim Thạch, huyện Vĩnh Linh (Quảng Trị), rồi mở rộng ra nhiều xã khác, với ý chí “một tấc không đi, một ly không rời. Mỗi làng, xã là một pháo đài”, quân và dân Vĩnh Linh đã âm thầm chuyển cuộc sống từ mặt đất xuống lòng đất, kiên cường bám trụ, làm chỗ dựa cho cuộc chiến đấu giải phóng miền Nam. Địa đạo Vịnh Mốc - bản hùng ca của một thời Vĩnh Linh lẫm liệt, được ví như lâu đài cổ trong lòng đất, là một trong những thành tựu kỹ thuật vĩ đại nhất của thế kỷ XX, nơi hàng trăm người dân vùng đất lửa sinh sống trong suốt hơn 2.000 ngày đêm trong làn mưa bom, bão đạn.

Khi nhận xét về Trung tướng Phạm Kiệt, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã viết: “Trong số cán bộ chủ chốt quê Quảng Ngãi tập kết ra Bắc, anh Kiệt là người tôi thường xuyên tiếp xúc vì công việc và tâm sự nhiều nhất... Tôi đã nhìn thấy ở anh một con người chân thành, chân thật, dễ gần và dễ mến. Sau này, những ngày sống và làm việc trên đất Bắc, tôi càng hiểu, càng quý anh hơn, quý một con người trung thực, thẳng thắn, lúc nào cũng dám nói thật, không úp mở, rào chắn... Anh Kiệt - một tấm gương trong sáng đến vô cùng. Tất cả, lúc nào và trọn đời cống hiến tận tâm, trọn vẹn cho đồng bào, đất nước, không bao giờ đòi hỏi, thu vén cho gia đình. Bởi thế, ai từng công tác, tiếp xúc hay cấp dưới đều kính trọng, kính nể, kính phục và yêu quý anh. Anh sẽ sống mãi trong lòng chúng ta”.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đoàn Triệu Long - Giám đốc Học viện Chính trị khu vực III: "Vang mãi lời thề: Hy sinh vì Tổ quốc”

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đoàn Triệu Long - Giám đốc Học viện Chính trị khu vực III.

Một ngày giữa mùa xuân năm 1945, sau khi Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ giành thắng lợi (11/3/1945), không khí chiến thắng bao trùm: “Tiếng reo hò vang dậy. Quần chúng kéo vào khua đuốc, đánh trống mừng thắng lợi của cuộc khởi nghĩa. Hai mươi tám chiến sĩ khởi nghĩa tập hợp ngay ngắn trước sân. Khí thế đoàn quân chiến thắng trông thật hùng dũng. Cờ “tam tài” đã bị hạ xuống. Chúng tôi làm lễ treo cờ đỏ sao vàng. Màu cờ cách mạng đỏ thắm tung bay trong ánh đuốc sáng rực. Những gương mặt kiên nghị, phấn khởi, tin tưởng hướng cả về lá cờ lần đầu được kéo lên trên đất Quảng Ngãi. Bài hát chào cờ trầm ngâm vang lên”. Chính quyền cách mạng (Ủy ban nhân dân cách mạng Ba Tơ) được thành lập. Đội Du kích Ba Tơ chính thức ra mắt đồng bào. Lúc đó “chỉ có một nhóm nho nhỏ, con con đồng chí” (gồm 28 chiến sĩ, với 24 khẩu súng do đồng chí Phạm Kiệt và đồng chí Nguyễn Đôn chỉ huy), nhưng tất cả đều chung một ý chí, một lòng kiên quyết rất to.

Trải qua mấy tháng gây dựng và củng cố, phát triển lực lượng, từ 28 đồng chí ở những ngày đầu gây dựng, Đội đã nhanh chóng phát triển thành một tổ chức tập trung lớn với hơn 2.000 người, chưa kể lực lượng dự bị hùng hậu của Đội gồm du kích, tự vệ bán vũ trang với hàng vạn người ở khắp các xóm làng. Đội đã tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân tham gia vào các tổ chức đoàn thể, cứu quốc Ba Tơ. Nhờ đó, hoạt động cách mạng của đồng bào Ba Tơ có bước phát triển nhảy vọt. Hai tiếng “Ba Tơ” trở thành lời kêu gọi, động viên, thôi thúc nhân dân Quảng Ngãi ở cả miền xuôi lẫn miền núi đứng lên cứu nước, cứu nhà.

Dưới “ánh sáng” của Chỉ thị Trung ương Đảng “Nhật Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” (12/3/1945), Tỉnh ủy đã chỉ đạo đội quân tiến về đồng bằng đứng chân, là nòng cốt xây dựng và phát triển lực lượng tự vệ, tiểu tổ du kích, chuẩn bị mọi điều kiện tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền. Khi thời cơ “nghìn năm có một” (ngày 15/8/1945, nhận được tin báo Nhật tuyên bố đầu hàng Đồng Minh), Tỉnh ủy Quảng Ngãi chớp thời cơ phát động ngay Tổng khởi nghĩa trong toàn tỉnh. Trên tinh thần đó, Ủy ban Khởi nghĩa Ba Tơ thông báo mệnh lệnh Tổng khởi nghĩa (đúng 6 giờ sáng ngày 18/8/1945). Tiếng trống khởi nghĩa vang lên khắp núi rừng. 8 giờ sáng cùng ngày, bão táp cách mạng bùng lên từ trung tâm Ba Tơ rồi lan tới các làng, xã vùng cao, quần chúng nhất tề vùng lên khởi nghĩa với một tinh thần “Hy sinh vì Tổ quốc”, “Đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”. Không chỉ góp phần làm nên thắng lợi của cách mạng ở Quảng Ngãi, Đội Du kích Ba Tơ với lời thề sắt son “Hy sinh vì Tổ quốc” như những đốm lửa nhỏ đầu tiên thắp lên ngọn lửa của khát vọng và lý tưởng chiến đấu cho Quân đội ta trong suốt 80 năm qua. Đó là tinh thần “dù có hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập” của những ngày Tổng khởi nghĩa Tháng Tám trên toàn quốc; là quyết tâm “thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”.

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh đoàn Trần Đăng Minh: "Tuổi trẻ Quảng Ngãi quyết tâm tiếp nối truyền thống cha anh"

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh đoàn Trần Đăng Minh.

Thời gian qua, tuổi trẻ Quảng Ngãi tổ chức nhiều hoạt động hướng về Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ. Các cấp bộ đoàn tổ chức hơn 50 hành trình về địa chỉ đỏ nhân kỷ niệm Ngày khởi nghĩa Ba Tơ (11/3), tổ chức kết nạp hơn 500 đoàn viên mới tại các điểm di tích của Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ; thường xuyên dâng hương, dâng hoa tại Đài tưởng niệm Khởi nghĩa Ba Tơ; tổ chức Lễ thắp nến tri ân các Anh hùng liệt sĩ tại Nghĩa trang Liệt sĩ huyện Ba Tơ; tổ chức tuyên dương 80 cán bộ đoàn tiêu biểu; xây dựng Công trình thanh niên “Số hóa di tích lịch sử, văn hóa”, đặt QR-code tích hợp thông tin tại các di tích lịch sử bãi Hang Én (xã Ba Vinh), Nhà đồng chí Trần Quý Hai (thị trấn Ba Tơ), Chiến thắng Giá Vực thu hút hơn 2.000 đoàn viên, thanh niên tham gia. Duy trì triển khai mô hình “Em yêu lịch sử Việt Nam” do Hội đồng Đội tỉnh phát động, qua đó, giúp các em thiếu nhi có thêm động lực để phấn đấu học tập, rèn luyện, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hiện nay, tuổi trẻ tỉnh Quảng Ngãi chú trọng thực hiện bảo tồn và phát huy giá trị di tích Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ để giáo dục truyền thống cách mạng, kết nối các di tích lịch sử, di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh. Thông qua các giá trị di tích lịch sử, giáo dục thế hệ trẻ về tinh thần đấu tranh cách mạng, lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc. Tiếp tục đổi mới hình thức tuyên truyền như tiến hành số hóa các di tích lịch sử tích hợp lên Bảo tàng Tuổi trẻ Việt Nam, tổ chức các đợt sinh hoạt chính trị cho đoàn viên, thanh niên tại Bảo tàng Khởi nghĩa Ba Tơ; mời báo cáo viên tuyên truyền cho đoàn viên, thanh niên về Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ tại các buổi sinh hoạt dưới cờ; tham gia viết bài tìm hiểu lịch sử Đảng bộ huyện Ba Tơ; tổ chức giao lưu, tọa đàm và các cuộc thi tìm hiểu về giá trị lịch sử Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ, xây dựng các video, clip, infographic giới thiệu về Di tích Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ đăng tải trên Trang thông tin điện tử Tỉnh đoàn, hệ thống trang mạng xã hội của các cấp bộ Đoàn, Hội, Đội, tạo tính lan tỏa mạnh mẽ.

Ba Tơ - Nơi ghi dấu cuộc khởi nghĩa huyền thoại 80 năm trước, đang phát triển mạnh mẽ. Ảnh: THANH TRUNG

Các hoạt động nghiên cứu, giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ về Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ do các cấp bộ Đoàn triển khai trong thời gian qua không chỉ giúp bảo tồn những giá trị lịch sử, mà còn góp phần giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc trong cộng đồng. Qua đó, góp phần truyền tải thông điệp về sức mạnh đoàn kết, sự kiên cường và tinh thần đấu tranh chủ động, sáng tạo của Đảng bộ và nhân dân Quảng Ngãi anh hùng đến các thế hệ hôm nay và mai sau.

BÁO QUẢNG NGÃI (lược trích)