Hộ kinh doanh thu mua nông sản, đồ cũ, không có hóa đơn đầu vào: Xử lý thế nào?

Hóa đơn đầu vào là yêu cầu bắt buộc để chứng minh nguồn gốc hàng hóa. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp pháp luật cho phép không cần hóa đơn, thay vào đó là bảng kê.

Hộ kinh doanh thu mua nông sản không có hóa đơn đầu vào

Theo quy định tại Nghị định số 70/2025/NĐ-CP, từ ngày 1/6/2025, hộ kinh doanh trong một số ngành nghề có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên không nộp thuế theo hình thức khoán như trước mà phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế, nộp thuế theo doanh thu thực tế. Những hộ không triển khai đúng quy định sẽ có nguy cơ bị xử phạt hành chính.

Những ngày qua, tình trạng kinh doanh hàng hóa không có hóa đơn đang diễn ra rất phổ biến, đó là lý do khiến việc tiểu thương đóng cửa, ngừng kinh doanh lan rộng. Bên cạnh đó, nhiều cửa hàng, ki ốt đóng cửa, hoặc hoạt động cầm chừng còn do người dân chờ đợi hướng dẫn để hoàn thiện thủ tục thuế theo quy định tại Nghị định 70. Một số hộ kinh doanh xuất hiện tâm lý sợ bị phạt khi chưa thực hiện nên đã chọn giải pháp đóng cửa tạm thời hoặc hoạt động cầm chừng để nghe ngóng tình hình.

Ông Nguyễn Văn Định, chủ hộ kinh doanh tạp hóa ở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương cho biết, vì quá lo lắng, ông đã tạm đóng cửa ngừng bán hàng từ đầu tháng 6. Theo chia sẻ của ông Định, cửa hàng của gia đình ông bán tạp hóa, hàng hóa rất đa dạng, có loại là của công ty, có hàng nhập từ đại lý, có cái thì mua trực tiếp của dân nên không có hóa đơn đầu vào.

“Ví dụ, tôi mua chổi của người bán hàng rong để về bán lại, hoặc hàng xóm nhờ bán cho chục trứng, mớ rau họ tự trồng thì làm gì có hóa đơn đầu vào, tôi cũng không biết phải chứng minh nguồn gốc như thế nào nên tôi đành tạm thời đóng cửa để nghe ngóng tình hình”, ông Định nói.

Tương tự, đại diện hộ kinh doanh cà phê Giảng (29 Nguyễn Hữu Huân, Q. Hoàn Kiếm, Hà Nội) cũng cho biết, mặt hàng đầu vào của cửa hàng chủ yếu là nông sản như: trứng gà, cà phê thu mua của người nông dân, trong khi họ không đăng ký kinh doanh nên không thể xuất hóa đơn.

“Mấy hôm nay chúng tôi phải lên cả Quốc Oai, Thạch Thất, thậm chí là Phú Thọ để hỏi xem có chỗ nào họ có xuất hóa đơn”, đại diện hộ kinh doanh cho hay.

Theo bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, hóa đơn đầu vào là yêu cầu bắt buộc để chứng minh nguồn gốc hàng hóa. Đặc biệt với những mặt hàng có nguy cơ gian lận cao như hàng tiêu dùng, điện thoại, mỹ phẩm, thời trang, thực phẩm chế biến... nếu không có hóa đơn VAT đầu vào thì cơ quan thuế có thể xem đó là hàng lậu, hàng trốn thuế. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp pháp luật cho phép không cần hóa đơn, thay vào đó là bảng kê.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam

“Khi mua nông, lâm, thủy sản từ người dân không đăng ký kinh doanh như nông dân, ngư dân thì hộ kinh doanh có thể lập bảng kê thay vì yêu cầu hóa đơn giá trị gia tăng. Bảng kê cần ghi rõ thông tin người bán, số lượng hàng hóa, giá trị, địa chỉ, số căn cước công dân...", bà Nguyễn Thị Cúc cho biết.

Tuy nhiên, chỉ được áp dụng bảng kê cho những hàng hóa thô, mua từ cá nhân không kinh doanh. Nếu cũng là rau, là thịt, là cá nhưng mua ở siêu thị, hợp tác xã, công ty kinh doanh thì bắt buộc phải có hóa đơn.

“Đối với các hộ kinh doanh ăn uống, khi mua các sản phẩm nông sản từ người dân trực tiếp nuôi trồng như nông dân, ngư dân thì khi hộ kinh doanh có thể lập bảng kê thay vì yêu cầu hóa đơn VAT. Bảng kê cần ghi rõ thông tin người bán, số lượng hàng hóa, giá trị, địa chỉ, số căn cước công dân...", bà Cúc cho biết thêm.

Về vấn đề đầu vào của hộ kinh doanh, bà Phạm Thị Minh Hiền, Phó Trưởng Ban Chính sách và Thuế quốc tế, Cục Thuế cũng thông tin, trường hợp nông sản mua từ hộ không đăng ký kinh doanh, nếu tổng số tiền mua hàng/năm dưới 100 triệu đồng thì không thuộc diện chịu thuế (từ 1/1/2026 là 200 triệu đồng). Nếu đầu vào mua từ 100 triệu đồng/năm, bên bán có đăng ký quản lý tại cơ quan thuế, đề nghị cấp hóa đơn lẻ. Trong khi đó, nông sản là sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi do người trực tiếp sản xuất, bán ra thuộc diện không chịu thuế VAT.

“Hộ khoán thì có thể tiếp nhận đầu vào từ nhiều nguồn như doanh nghiệp, hộ kê khai, hộ khoán hoặc hộ dân nhỏ lẻ trực tiếp bán ra. Tùy từng trường hợp sẽ có hóa đơn hay không. Trường hợp mua đồ cũ của người đang tiêu dùng không phải cá nhân kinh doanh thì không phải kê khai thuế và không có hóa đơn thì sẽ ghi lại bằng chứng từ mua bán giữa cá nhân đó với hộ kinh doanh, trong đó thể hiện rõ thông tin của người bán, căn cước công dân, số lượng hàng hóa, giá trị...”, bà Phạm Thị Minh Hiền nói.

Thu mua hàng cũ thì lấy hóa đơn đầu vào thế nào?

Đối với anh Phạm Ánh Dương, hộ kinh doanh đồ điện tử theo diện khoán tại Phương Mai, quận Đống Đa (TP. Hà Nội), những khó khăn với hóa đơn đầu vào lại nằm ở một khía cạnh khác, anh Dương cho biết, anh thường xuyên mua hàng cũ không có chứng từ, dẫn đến khó khăn trong kê khai đầu vào khi bán ra không có hóa đơn hợp pháp.

“Cửa hàng tôi chủ yếu mua điện điện thoại, ipad, laptop... đã qua sử dụng, đa số thiết bị đã qua sử dụng nhiều năm nên không còn giấy tờ hóa đơn gì, tôi không biết phải hợp pháp hóa hóa đơn đầu vào cho các mặt hàng này như thế nào. Không có hóa đơn đầu vào, tôi xuất hóa đơn làm giấy tờ kê khai điện tử cũng khó”, anh Dương băn khoăn.

Liên quan tới vấn đề này, bà Phạm Thị Minh Hiền cho biết, thu mua hàng cũ và lập bảng kê thu mua là một phương pháp phù hợp. Tuy nhiên, với việc thu mua một số mặt hàng đặc biệt quy định tại Nghị định 70 thì hộ kinh doanh phải ghi rõ đặc tính, chủng loại của mặt hàng cũng như thông tin của người bán, địa chỉ, số căn cước công dân trong bảng kê làm căn cứ để chứng minh việc mua vào là hợp pháp.

"Chúng ta làm quen dần với việc xác lập mua bán đó như thế nào, để chúng ta còn chứng minh hàng hóa là hàng có nguồn gốc, không phải hàng ăn cắp, ăn trộm đưa lại. Chúng ta đã công khai việc bán ra để có cơ quan Nhà nước hỏi thì chúng ta còn chứng minh là tôi mua của cá nhân ông A, ông B.... Từ đó, chúng ta không phải sợ ai cả, đã công khai minh bạch thì không phải sợ ai cả", ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế, Bộ Tài chính nêu rõ.

Theo VOV