Gạo sạch trên những cánh đồng xanh

Với tiềm năng sản xuất lúa gạo lớn, ngành nông nghiệp Thanh Hóa không chỉ chú trọng ổn định diện tích mà còn tập trung sản xuất gạo sạch; kiểm soát chặt chẽ dư lượng thuốc bảo vệ thực vật nhằm giảm phát thải, chi phí sản xuất và nâng cao thu nhập cho người dân.

Sản phẩm gạo sạch Tiên Sơn, xã Hà Lĩnh (Hà Trung) được người tiêu dùng ưa chuộng. Ảnh: Lê Ngọc

Trên cánh đồng sản xuất lúa tập trung, vụ xuân 2025, người dân xã Xuân Minh (Thọ Xuân) gieo cấy 215ha lúa. Trong đó, sản xuất lúa theo hướng hữu cơ với các giống chủ lực TBR225 và Bắc Thơm số 7 KBL với diện tích 80ha. Đây là những giống lúa phù hợp với đồng đất địa phương, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, cho năng suất, chất lượng, hiệu quả cao. Cùng trên diện tích này, để hình thành vùng nguyên liệu cho sản phẩm OCOP, từ vụ xuân 2022, HTX dịch vụ nông nghiệp và phát triển nông thôn Xuân Minh đã phối hợp với một số hộ dân tham gia vào chuỗi sản xuất, gieo cấy trên vùng tập trung 10ha lúa theo tiêu chuẩn VietGAP. Đến nay, diện tích này đã được mở rộng lên 40ha và thêm 10ha sản xuất theo hướng hữu cơ.

Theo bà Đỗ Thị Hoa, giám đốc HTX: “Với mục tiêu sản xuất lúa gạo sạch, đạt chất lượng cao để cung cấp cho thị trường trong và ngoài tỉnh, hướng đến xuất khẩu, tất cả các quy trình sản xuất từ lựa chọn giống, bón phân, phòng trừ sâu bệnh đều tuân thủ nghiêm ngặt quy trình kỹ thuật. Chúng tôi sử dụng phân bón hữu cơ, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân đạm, áp dụng cơ giới hóa đồng bộ từ khâu làm đất, mạ khay, máy cấy, thu hoạch đến chế biến, đóng gói, bảo quản sau thu hoạch. Với diện tích sản xuất theo hướng hữu cơ sẽ áp dụng “5 không” nên đã hạn chế tình trạng vỏ chai thuốc bảo vệ thực vật vứt bỏ tràn lan trên đồng ruộng; ý thức chấp hành quy trình chăm sóc lúa của người dân đã được nâng lên”.

"Thực hiện sản xuất hữu cơ tuy cây lúa phát triển có chậm hơn nhưng sản phẩm đến tay người tiêu dùng là những hạt gạo thon, dài, màu trắng sáng và có hương thơm nhẹ, khi nấu tỏa hương thơm tự nhiên, gạo cho cơm ngọt, dẻo...” - bà Hoa cho biết thêm. Hiện nay, nhãn hiệu gạo Hoa Minh đã được đông đảo người tiêu dùng biết đến, mỗi vụ HTX xuất bán hơn 100 tấn gạo, cung cấp cho một số trường học trên địa bàn huyện và thị trường các tỉnh như Nghệ An, Hà Tĩnh...

Hiện nay, toàn tỉnh đã phát triển và nhân rộng diện tích lúa sản xuất theo hướng hữu cơ, VietGAP cùng nhiều diện tích đã đạt chứng nhận tại các huyện Thiệu Hóa, Triệu Sơn, Yên Định, Thọ Xuân, Nông Cống... Nhiều doanh nghiệp như Công ty CP Bắc Trung Bộ, Công ty Tập đoàn Thái Bình Seed, Công ty TNHH Thực phẩm công nghệ cao Tâm Phú Hưng... liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm. Cũng từ tiền đề đó, nhiều sản phẩm OCOP đã được người tiêu dùng biết đến như gạo nếp hạt cau Tiên Sơn Hà Lĩnh, gạo nếp cái hoa vàng Gia Miêu Ngoại Trang, gạo Tiên Sơn số 3, gạo Vân Đài, gạo Hoa Minh, gạo Ngọc Trai...

Tại cánh đồng sản xuất lúa theo hướng VietGAP xã Quảng Hòa (Quảng Xương), nông dân Nguyễn Văn Sơn cho biết: “Sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP đã cho thấy những hiệu quả rõ rệt so với ruộng sản xuất truyền thống trước đây. Chúng tôi được cán bộ kỹ thuật hướng dẫn áp dụng các biện pháp thâm canh sử dụng giống lúa có năng suất, chất lượng cao, gieo cấy tập trung, bón phân cân đối nên cây lúa cứng, ruộng thông thoáng... Đồng thời, ghi chép nhật ký, thời gian sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, mặc đồ bảo hộ để bảo vệ sức khỏe... Nhờ đó, giảm được số lần phun thuốc bảo vệ thực vật, chi phí sản xuất giảm từ 25 - 30% so với canh tác truyền thống”. Tham gia liên kết sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP, người dân đã có ý thức hơn trong việc thu gom bao bì, vỏ chai thuốc bảo vệ thực vật đúng nơi quy định, góp phần bảo vệ môi trường sinh thái.

Hiện nay, huyện Quảng Xương đã hình thành được vùng nguyên liệu sản xuất lúa gạo chất lượng cao, có quy mô hơn 800ha tại các xã Quảng Văn, Quảng Hòa, Quảng Hợp, Quảng Ngọc, Quảng Nhân, Quảng Long, Quảng Yên... đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng và được tiêu thụ rộng rãi.

Có thể khẳng định, trước yêu cầu ngày càng cao của thị trường, quy định của các nước nhập khẩu ngày càng nghiêm ngặt, đòi hỏi chất lượng gạo phải được nâng cao thì việc mở rộng diện tích sản xuất VietGAP, hữu cơ... để tạo ra hạt gạo sạch, chất lượng cao gắn với bảo vệ môi trường là xu hướng tất yếu. Tuy vốn đầu tư ban đầu cao hơn so với sản xuất thông thường, kỹ thuật sản xuất cũng khó hơn nhưng đã góp phần tạo ra những sản phẩm gạo an toàn, có lợi cho sức khỏe người tiêu dùng. Đồng thời, góp phần nâng cao nhận thức, thay đổi phương thức canh tác của người dân trong hoạt động sản xuất nông nghiệp bền vững, giảm công lao động, nâng cao giá trị cây trồng, bảo vệ môi trường, hệ sinh thái đồng ruộng, phù hợp với thích ứng biến đổi khí hậu.

Lê Ngọc