Đàm phán ngắn, chiến sự dài: Nga-Ukraine vẫn cách xa hòa bình

Vòng đàm phán thứ hai giữa Nga và Ukraine tại Istanbul diễn ra trong thời gian ngắn, thậm chí còn ngắn hơn so với vòng đầu tiên vốn đã tương đối ngắn và chỉ tập trung vào các vấn đề nhân đạo, thay vì hướng tới một lệnh ngừng bắn toàn diện, hoặc xa hơn là một giải pháp chính trị cho cuộc xung đột. Điều này cho thấy khoảng cách lập trường giữa hai bên vẫn còn lớn, và con đường hướng tới hòa bình thực chất vẫn còn nhiều chông gai.

Những hoạt động nhân đạo là cần thiết và quan trọng trong bất kỳ cuộc xung đột nào. Tuy nhiên, những biện pháp đó không thể thay thế cho một cuộc đối thoại thực sự về các nguyên tắc cốt lõi định hình trật tự thế giới trong tương lai. Song cũng phải thừa nhận một điểm đáng khích lệ là, mặc dù kết quả vòng đàm phán lần này còn khá khiêm tốn, nhưng không bên nào tỏ ý rút lui khỏi tiến trình đối thoại. Ngược lại, các phái đoàn đã đồng thuận tổ chức vòng đàm phán thứ ba, cho dù thời gian cụ thể vẫn chưa được xác định.

Những người hoài nghi có thể cho rằng cuộc họp tại Istanbul chỉ là một giai đoạn khác trong cuộc chiến thông tin và tuyên truyền giữa Moscow và Kiev. Trong bối cảnh đó, mỗi bên đều nỗ lực tự định vị là lực lượng yêu chuộng hòa bình; đồng thời, mô tả đối phương như “diều hâu” hiếu chiến. Vì vậy, việc đơn phương rút khỏi bàn đàm phán không chỉ làm tổn hại về mặt hình ảnh, mà còn không mang lại lợi ích chiến lược nào, ngay cả khi triển vọng đạt được thỏa thuận cụ thể hiện tại là rất thấp.

Mặt khác, chính khả năng diễn ra một vòng gặp tiếp theo tại Istanbul có thể đã góp phần làm gia tăng căng thẳng trên thực địa. Trong nỗ lực giành thế chủ động trước khi bước vào bàn đàm phán, cả hai bên đều đẩy mạnh các hành động quân sự. Nga tiếp tục triển khai các cuộc tấn công quy mô lớn dọc toàn tuyến giao tranh, trong khi Ukraine tăng cường các đòn phản công bằng máy bay không người lái nhằm vào sâu trong lãnh thổ Nga, bao gồm các sân bay quân sự tại ít nhất năm khu vực khác nhau.

Trong bối cảnh triển vọng về một giải pháp ngoại giao rõ ràng vẫn chưa hình thành, câu hỏi đặt ra là: các bên trong cuộc xung đột đang có những toan tính gì?

Về phía Ukraine, có khả năng Kiev vẫn nuôi hy vọng rằng, trong tương lai gần, thông qua các nỗ lực chung với các đối tác châu Âu, họ có thể tác động để Tổng thống Mỹ Donald Trump tăng cường hỗ trợ cho Ukraine và phục hồi sự thống nhất xuyên Đại Tây Dương từng được duy trì dưới thời người tiền nhiệm Joe Biden.

Đồng thời, việc kéo dài xung đột cũng có thể tạo điều kiện cho các nước châu Âu thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng trong nước và tăng cường hỗ trợ dành cho Kiev. Ngoài ra, một vòng trừng phạt kinh tế mới của Liên minh châu Âu, đặc biệt nếu được Mỹ hậu thuẫn, có thể dần làm gia tăng chi phí chiến lược đối với phía Nga, từ đó tạo áp lực nhằm thay đổi tính toán của Moscow trong dài hạn.

Về phía Moscow, giới lãnh đạo Nga dường như tin rằng lực lượng vũ trang của họ đang nắm giữ thế chủ động chiến lược trên chiến trường. Theo đánh giá của Điện Kremlin, phương Tây ngày càng cho thấy dấu hiệu mệt mỏi với “vấn đề Ukraine” khi thời gian trôi qua. Các cuộc tấn công có chủ đích vào cơ sở hạ tầng quốc phòng, giao thông và năng lượng của Ukraine được xem là đang gây ra những khó khăn nghiêm trọng cho khả năng duy trì năng lực chiến đấu của Kiev.

Từ cách nhìn này, Moscow cho rằng việc trì hoãn đối thoại về những vấn đề cốt lõi của một giải pháp hòa bình sẽ không làm suy yếu vị thế đàm phán của Nga. Ngược lại, theo tính toán của Điện Kremlin, sự kéo dài của xung đột có thể khiến Ukraine rơi vào tình thế buộc phải chấp nhận những điều kiện cứng rắn hơn trong tương lai.

Nhiều ý kiến cho rằng, diễn biến hiện tại của cuộc xung đột dường như đang củng cố quan điểm của Moscow hơn là của Kiev. Tình hình trên chiến trường đang dần chuyển biến theo hướng có lợi cho lực lượng vũ trang Nga. Các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine, mặc dù có gây ra thiệt hại nhất định, nhưng không đủ để thay đổi cục diện tổng thể của cuộc đối đầu quân sự. Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn giữ thái độ thận trọng và chưa hoàn toàn ủng hộ các sáng kiến chống Nga mạnh mẽ đang được thúc đẩy tại Quốc hội Mỹ. Các nỗ lực nhằm đẩy mạnh tổ hợp công nghiệp-quân sự của châu Âu được đánh giá là sẽ cần nhiều năm để triển khai hiệu quả, và khả năng thành công vẫn còn bỏ ngỏ. Tác động của các lệnh trừng phạt phương Tây, mặc dù tạo ra những khó khăn nhất định cho nền kinh tế Nga, nhưng cho đến nay vẫn chưa mang lại ảnh hưởng chiến lược mang tính quyết định.

Trong bối cảnh đó, việc các cuộc đối thoại giữa Nga và Ukraine bị thu hẹp chỉ còn xoay quanh các vấn đề nhân đạo có thể đặt Kiev vào vị thế chiến lược bất lợi hơn so với Moscow. Điều đáng mong đợi là ở vòng đàm phán thứ ba, phạm vi thảo luận sẽ được mở rộng, bao gồm cả các chủ đề mang tính chiến lược và lâu dài hơn.

Triển vọng này không hẳn là xa vời, đặc biệt nếu vòng đàm phán tiếp theo diễn ra sau một cuộc gặp cấp cao giữa lãnh đạo hai nước Nga và Mỹ. Một cuộc gặp như vậy có thể mở ra các thảo luận sâu rộng hơn về an ninh châu Âu, vượt ra ngoài khuôn khổ xung đột Nga-Ukraine. Ngay cả những thỏa thuận khung ở mức sơ bộ giữa Moscow và Washington cũng có thể trở thành chất xúc tác quan trọng cho việc thiết lập một tiến trình đối thoại hiệu quả hơn giữa Nga và Ukraine trong thời gian tới.

Hùng Anh (CTV)