Thắng lợi của tinh thần chủ động và sáng tạo

Cách đây tròn 8 thập niên, dưới sự lãnh đạo chủ động và sáng tạo của Đảng bộ tỉnh, Nhân dân Thanh Hóa cùng cả nước đã nhất tề đứng dậy đánh đuổi bè lũ phát xít, tay sai giành lại độc lập, tự do cho dân tộc. Tinh thần, khí khế và thắng lợi vẻ vang của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã khảm vào lịch sử dân tộc nói chung, lịch sử xứ Thanh nói riêng một chương mới đầy hào hùng trong công cuộc dựng xây và bảo vệ Tổ quốc.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. (Trong ảnh: Một góc phường Hạc Thành ngày nay).

Gần 1 thế kỷ bị giày xéo dưới gót giày thực dân và xiềng xích phong kiến, bước sang năm 1945, cùng với tình hình thế giới diễn biến ngày càng có lợi cho cách mạng, thời cơ giải phóng dân tộc cũng đã điểm. Ngay từ cuối năm 1944, Đảng ta đã dự đoán mâu thuẫn ngày càng gay gắt giữa hai đế quốc Pháp - Nhật. Và đúng như dự đoán, đầu tháng 3/1945 những mâu thuẫn giữa Nhật và Pháp ở Đông Dương đã buộc Nhật phải quyết định lật đổ Pháp, độc chiếm Đông Dương hòng cứu vãn tình thế. Ngày 9/3/1945, Nhật tiến hành đảo chính Pháp. Ngay đêm hôm ấy, Ban Thường vụ Trung ương họp hội nghị mở rộng quyết định phát động cao trào kháng Nhật cứu nước, làm tiền đề cho Tổng khởi nghĩa. Ngày 12/3/1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Với tinh thần khẩn trương, Trung ương Đảng đã nhanh chóng truyền đạt tinh thần hội nghị Ban Thường vụ mở rộng và bản Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” đến các địa phương trong cả nước.

Nắm bắt kịp thời tinh thần chỉ đạo của Trung ương, ngay sau khi nhận được chỉ thị, nhiệm vụ chuẩn bị khởi nghĩa được Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa xúc tiến khẩn trương và vận dụng sáng tạo vào thực tế của địa phương. Một cao trào kháng Nhật cứu nước được phát động sâu rộng trong toàn tỉnh. Trong tháng 6 và tháng 7/1945, sự kết hợp giữa đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang diễn ra sôi nổi ở hầu khắp các làng xã và các tổng. Ngày 11/7/1945 một cuộc tuần hành thị uy của hàng ngàn tự vệ và quần chúng cách mạng ở các tổng diễn ra rầm rộ với mục đích kêu gọi Nhân dân không nộp thuế và không đi phu, đi lính cho giặc Nhật, tạo nên không khí cách mạng sục sôi ở nhiều địa phương.

Bước ngoặt đánh dấu sự chuyển biến của phong trào cách mạng, đồng thời mở đầu cho Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn tỉnh là cuộc khởi nghĩa ở Hoằng Hóa ngày 24/7/1945. Khởi nghĩa từng phần đã diễn ra ở Hoằng Hóa được đánh giá là một nét sáng tạo và táo bạo của Đảng bộ Thanh Hóa, của Chi bộ Đảng và Việt Minh Hoằng Hóa trong công tác chỉ đạo cách mạng. Hoằng Hóa nằm sát ngay các cơ quan đầu não của địch, có vị trí rất thuận lợi cho địch và có nhiều bất lợi cho cách mạng. Thế nhưng, Hoằng Hóa đã tiến hành khởi nghĩa thắng lợi và sau khi đập tan bộ máy thống trị của thực dân, phong kiến đã tổ chức đánh bại ba đợt tấn công phục thù của chúng, bảo vệ vững chắc thành quả cách mạng. Đây là cuộc khởi nghĩa từng phần sớm nhất trong cả tỉnh, cả nước giành được thắng lợi nhanh chóng, ít đổ máu, thúc đẩy mạnh mẽ cao trào khởi nghĩa trong toàn tỉnh và điểm một dấu son lịch sử cho công cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hoằng Hóa.

Kể từ thắng lợi cuộc khởi nghĩa Hoằng Hóa đến những ngày đầu tháng 8/1945, dồn dập những sự kiện, tin vui nối tiếp nhau đã cháy lên tinh thần đấu tranh cách mạng rộng khắp ở nhiều nơi. Trước khí thế cách mạng sôi sục, ngày 13/8/1945 Đảng bộ tỉnh tổ chức hội nghị mở rộng tại làng Mao Xá, huyện Thiệu Hóa trước đây bàn biện pháp chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền về tay Nhân dân. Sang ngày hội nghị thứ 3 (15/8), nhận được tin phát xít Nhật đầu hàng đồng minh vô điều kiện, hội nghị đánh giá thời cơ khởi nghĩa đã đến và quyết định phát động tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn tỉnh.

Khác với nhiều tỉnh, thành khác, mặc dù lệnh Tổng khởi nghĩa từ Trung ương chưa nhận được, nhưng Đảng bộ tỉnh đã căn cứ vào tình hình địa phương, phát động Tổng khởi nghĩa khi thời cơ đã chín muồi. Quyết định này cho thấy sự chủ động, linh hoạt và nghệ thuật chớp thời cơ của Đảng bộ tỉnh lúc bấy giờ. Phương pháp giành chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám ở Thanh Hóa cũng thể hiện sự sáng tạo của Đảng bộ tỉnh. Để rồi, cùng với lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã điểm. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy, đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”, cơn bão táp cách mạng đã lan tràn khắp miền núi, đồng bằng, ven biển, quét sạch bè lũ cướp nước và bán nước. Chỉ trong thời gian rất ngắn, kể từ lúc quyết định giờ tổng khởi nghĩa là 12h đêm ngày 18 rạng sáng 19/8/1945, hầu khắp các địa phương đã nổi dậy giành chính quyền với khí thế “trời long, đất lở”. Đến chiều 20/8, khi thị xã Thanh Hóa ngập tràn cờ hoa chiến thắng cũng là lúc chế độ thực dân kiểu cũ và phát xít thất bại hoàn toàn trên mảnh đất này.

Sau khởi nghĩa thành công, ngày 23/8/1945 từ Thiệu Hóa, Ủy ban cách mạng lâm thời tỉnh và lực lượng tự vệ cứu quốc trong huyện đã hùng dũng tiến về thị xã Thanh Hóa tham dự cuộc mít tinh lớn trong tiếng hò reo vang dội của hàng vạn người đã xếp hàng đón đợi từ sáng. Tại đây, Ủy ban Nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh đã chính thức ra mắt trước toàn thể Nhân dân. Đồng chí Lê Tất Đắc, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh thay mặt chính quyền cách mạng đọc diễn văn tuyên bố cuộc tổng khởi nghĩa ở trong tỉnh đã thắng lợi, xóa bỏ hoàn toàn hệ thống chính quyền của chế độ thực dân phong kiến, cùng cả nước chính thức bước sang kỷ nguyên độc lập và tự do. Kết thúc bài diễn văn, đồng chí kêu gọi các tầng lớp Nhân dân ủng hộ chính quyền lâm thời, ủng hộ nền độc lập của nước Việt Nam và hô vang các khẩu hiệu cách mạng. Sau đó, cuộc mít tinh biến thành cuộc diễu hành qua các phố để biểu dương lực lượng, làm cho cả thị xã tưng bừng và náo nhiệt.

Như vậy, chỉ trong một thời gian ngắn kể từ khi lệnh Tổng khởi nghĩa trong toàn tỉnh được quyết định tại hội nghị Đảng bộ tỉnh ở làng Mao Xá, các tầng lớp Nhân dân Thanh Hóa dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh đã nhất tề đứng lên, lật đổ ách thống trị của bọn phát xít, phong kiến. Cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền ở Thanh Hóa diễn ra nhanh gọn, hạn chế thấp nhất sự hy sinh, đã khẳng định năng lực lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh trong việc giải quyết nhanh chóng và sáng tạo nhiều vấn đề đặt ra, đặc biệt là sự kết hợp chặt chẽ giữa đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang để tạo ra sức mạnh to lớn chiến thắng kẻ thù. Dưới sự lãnh đạo chủ động và sáng tạo của Đảng bộ tỉnh, Nhân dân Thanh Hóa anh dũng, kiên cường đã thắp lên ngọn lửa Cách mạng Tháng Tám và tỏa rạng trên trang sử vàng của dân tộc.

Bài và ảnh: Tố Phương

Bài viết sử dụng tư liệu trong cuốn 90 năm Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa 1930-2020- những dấu ấn và thành tựu nổi bật.