Nỗ lực giảm mất cân bằng giới tính khi sinh

Mất cân bằng giới tính khi sinh (MCBGTKS) gây ảnh hưởng tiêu cực và trực tiếp đến sự phát triển bền vững về cơ cấu dân số, chất lượng dân số. Trong những năm qua, Thanh Hóa đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, góp phần kiểm soát có hiệu quả tốc độ gia tăng tỷ số giới tính, đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên.

Cán bộ Trung tâm Y tế huyện Hậu Lộc tư vấn giúp người dân nâng cao nhận thức về hệ lụy của tình trạng MCBGTKS.

Từ xưa nhiều người đã mong muốn có con trai để “nối dõi tông đường”, con trai mới là nguồn lao động chính trong mỗi gia đình. Do đó, nhiều gia đình tìm mọi cách để sinh con trai, khiến cho dân số có sự chênh lệch rõ rệt về tỷ lệ nam và nữ. Để dần xóa bỏ tâm lý “khát” con trai, huyện Hậu Lộc đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, nhất là đẩy mạnh truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của người dân về hệ lụy của MCBGTKS; các hoạt động về kiểm soát MCBGTKS được triển khai gắn với nhiệm vụ chính trị của địa phương.

Thực hiện Đề án Kiểm soát MCBGTKS giai đoạn 2021-2025 (triển khai tại 11 xã), hàng năm Trung tâm Y tế huyện Hậu Lộc đã xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện, trong đó tập trung nỗ lực, tạo chuyển biến rõ nét ở những vùng có tỷ số giới tính khi sinh cao.

Theo đó, trung tâm đã phối hợp tổ chức các hoạt động truyền thông giáo dục chuyển đổi hành vi, phối hợp với các ngành, đoàn thể lồng ghép nội dung tuyên truyền về chính sách DS-KHHGĐ với các hoạt động trọng tâm đến các xã, thị trấn. Treo băng rôn tuyên truyền trên trục đường chính của huyện về công tác dân số. Tổ chức tiếp nhận, cấp phát hàng trăm cuốn tài liệu, hàng chục nghìn tờ rơi, ấn phẩm truyền thông về y tế, DS-KHHGĐ cho các xã, thị trấn; phối hợp với các trường THPT, THCS tổ chức truyền thông giáo dục sức khỏe, sức khỏe sinh sản... cho học sinh từ khối 8 trở lên; tổ chức các lớp tập huấn cung cấp kỹ năng tuyên truyền về giới và giới tính khi sinh cho đội ngũ cộng tác viên dân số... Tại 11 xã triển khai đề án đã thành lập được 11 câu lạc bộ giảm thiểu MCBGTKS với 550 thành viên tham gia sinh hoạt theo định kỳ 2 tháng/lần. Tại các buổi sinh hoạt tập trung giới thiệu, tuyên truyền các nội dung, quy định về việc nghiêm cấm các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi, thực trạng và tác hại của MCBGTKS, các biện pháp ngăn chặn phân biệt giới, lựa chọn giới tính; chia sẻ kinh nghiệm nuôi con ngoan, trò giỏi, chăm sóc bố mẹ, ông bà người cao tuổi trong gia đình, giao lưu học hỏi những kinh nghiệm hay trong phát triển kinh tế gia đình... Nhờ đó đã tạo chuyển biến trong nhận thức của mỗi cá nhân, gia đình về thực hiện quy mô gia đình có đủ 2 con để nuôi dạy tốt hơn, góp phần quan trọng vào xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc.

Chị Nguyễn Thị Mai ở thị trấn Hậu Lộc cho biết: Vợ chồng tôi sinh được 2 cô con gái. Qua tuyên truyền, tôi cũng hiểu được hệ lụy của MCBGTKS, nên dù gia đình có kinh tế ổn định nhưng không có ý định sinh thêm con để tập trung lo cho 2 con ăn học đến nơi, đến chốn, có tương lai ổn định. Sự thành đạt của 2 con chính là niềm hạnh phúc của những người làm cha, làm mẹ như chúng tôi.

Trao đổi với Phó Chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ Thanh Hóa Lê Bá Thắng được biết: Tỷ số GTKS được xác định bằng số trẻ em trai/100 trẻ em gái được sinh ra. Tỷ số này thông thường là 105-107/100. Bất kỳ một sự thay đổi đáng kể nào của tỷ số trên chệch khỏi mức sinh học bình thường sẽ dẫn đến tình trạng thừa nam giới, thiếu nữ giới trong độ tuổi kết hôn, từ đó nảy sinh những tiêu cực đối với cấu trúc dân số trong tương lai. Bên cạnh đó, MCBGTKS cũng dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội, ảnh hưởng tới cuộc sống gia đình và cộng đồng, làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng giới, tỷ lệ ly hôn và tái hôn của phụ nữ sẽ tăng cao...

Trước tình trạng đó, tỉnh Thanh Hóa đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp quan trọng góp phần giảm thiểu tình trạng MCBGTKS. Công tác truyền thông giáo dục được thực hiện thường xuyên, đa dạng từ tỉnh đến cơ sở thông qua các hình thức tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, tư vấn nhóm, tư vấn trực tiếp, nói chuyện chuyên đề, hội nghị, sản xuất, nhân bản các sản phẩm truyền thông... góp phần nâng cao nhận thức của cấp ủy, chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội, các tầng lớp Nhân dân về ý nghĩa quan trọng của các yếu tố dân số đối với sự phát triển...

Có thể thấy, thông qua việc triển khai các hoạt động truyền thông, cung cấp thông tin, phổ biến pháp luật, vận động, tư vấn, can thiệp, hỗ trợ... đã nâng cao vai trò, trách nhiệm trong công tác chỉ đạo, triển khai của các cấp ủy đảng, chính quyền trong việc thực hiện các giải pháp nhằm làm giảm thiểu tình trạng MCBGTKS trên địa bàn tỉnh; từng bước nâng cao nhận thức của người dân về hậu quả của tình trạng MCBGTKS đối với sự phát triển bền vững của gia đình và xã hội, từ đó có những chuyển biến tích cực về hành vi liên quan đến tình trạng MCBGTKS.

Với sự nỗ lực, quyết tâm của những người làm công tác dân số từ tỉnh đến cơ sở, công tác DS-KHHGĐ đã và đang đạt được những kết quả quan trọng về quy mô, cơ cấu, chất lượng và phân bố dân số. Năm 2021 tỷ số giới tính khi sinh 113,5 bé trai/100 bé gái, năm 2022 giảm còn 113 bé trai/100 bé gái, năm 2023 phấn đấu giảm còn 112,8 bé trai/100 bé gái.

Trong điều kiện đời sống kinh tế ngày càng phát triển như hiện nay, không dễ dàng để thay đổi quan niệm phải có con trai để nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên, phụng dưỡng cha mẹ của một bộ phận người dân. Trước thực tế đó, để giảm thiểu tình trạng MCBGTKS, thời gian tới tỉnh Thanh Hóa sẽ tăng cường vai trò lãnh đạo của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp, nêu cao vai trò tiên phong, gương mẫu và trách nhiệm của cán bộ, đảng viên trong thực hiện đồng bộ các giải pháp giảm thiểu MCBGTKS nhằm khống chế tốc độ gia tăng tỷ số GTKS. Đồng thời đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi đối với việc giảm thiểu tình trạng MCBGTKS tại cộng đồng, nâng cao hiệu lực thực thi những quy định của pháp luật về kiểm soát tình trạng MCBGTKS và phát huy hiệu quả quản lý, giám sát, đánh giá việc tổ chức thực hiện Đề án kiểm soát MCBGTKS... nhằm khống chế hiệu quả tốc độ gia tăng tỷ số GTKS, đưa tỷ số GTKS trở lại mức cân bằng tự nhiên, góp phần nâng cao chất lượng dân số, đảm bảo an sinh xã hội.

Bài và ảnh: Tô Hà