Hệ lụy từ thực phẩm không an toàn

Bệnh từ miệng mà vào, nhất là trong bối cảnh tình trạng sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả, thực phẩm kém chất lượng tiếp tục diễn biến phức tạp.

Cán bộ Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh lấy mẫu kiểm nghiệm định kỳ tại các bếp ăn tập thể.

Nguy cơ tiềm ẩn

Tại Thanh Hóa, 6 tháng đầu năm 2025 ghi nhận 2 vụ ngộ độc thực phẩm với 56 người mắc, trong đó có 2 người tử vong tại bản Co Cài, xã Trung Lý.

Theo các chuyên gia y tế, mỗi loại thực phẩm đều có quy định riêng về ngưỡng an toàn. Một thực phẩm được xem là thực phẩm không an toàn khi nó chứa các chất cấm, tác nhân gây bệnh nguy hiểm như vi khuẩn, vi sinh vật gây bệnh, độc tố nấm, độc tố vi khuẩn, hóa chất bảo vệ thực vật, thuốc tăng trọng, thuốc kích thích tăng trưởng, thuốc nhuộm màu, chất bảo quản chống thối... Những tác nhân độc hại này khi xâm nhập vào cơ thể con người ban đầu có thể gây các phản ứng tức thời như ngộ độc thực phẩm cấp tính, rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, nôn, tiêu chảy... Về lâu dài, khi các chất này đưa vào cơ thể với liều lượng lớn có thể gây rối loạn hoạt động của tế bào, ảnh hưởng nghiêm trọng đối với sức khỏe phát sinh các bệnh như ung thư, suy gan, suy thận, ảnh hưởng đến hệ sinh sản...

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã xác định nhiều yếu tố trong chế độ dinh dưỡng và độc tố có liên quan đến nguy cơ ung thư, gồm: Chất bảo quản, phụ gia, tạo màu, tạo mùi bị lạm dụng có thể gây ung thư gan, dạ dày, đại tràng. Chất dioxin, aflatoxin, nitrosamine trong thực phẩm nhiễm nấm mốc hoặc chế biến không an toàn cũng có nguy cơ gây ung thư. Tích tụ kim loại nặng như chì, thủy ngân, cadimi có thể gây ảnh hưởng đến thận, gan và thậm chí là hệ thần kinh... Trong khi đó, trách nhiệm của một bộ phận người sản xuất, kinh doanh thực phẩm chưa cao, chưa nhận thức hết nguy cơ gây mất an toàn thực phẩm (ATTP) nên vẫn còn sử dụng thực phẩm, phụ gia thực phẩm, chất bảo quản thực phẩm không rõ nguồn gốc, ngoài danh mục cho phép...

Còn bất cập trong quản lý

Thời gian qua trên địa bàn tỉnh, công tác đảm bảo ATTP đã được cấp ủy Đảng, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể quan tâm. Nhiều địa phương đã hình thành và phát triển được các vùng sản xuất rau an toàn. Một số doanh nghiệp đầu tư công nghệ vào canh tác, sản xuất rau, quả an toàn. Chăn nuôi theo mô hình trang trại phát triển nhanh về số lượng và quy mô. Các chuỗi cửa hàng kinh doanh thực phẩm an toàn được thành lập, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân. Công tác quản lý điều kiện đảm bảo ATTP; kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm về ATTP được tăng cường. Sở Y tế, Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Công Thương đã kiểm tra và cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện ATTP cho 229 cơ sở; tiếp nhận và đăng tải theo quy định 142 bản tự công bố sản phẩm thực phẩm. Toàn tỉnh đã thành lập 975 đoàn kiểm tra liên ngành, chuyên ngành, tổ chức kiểm tra 24.080 cơ sở, trong đó 23.712 cơ sở đạt yêu cầu (chiếm 98,5%), phát hiện 368 cơ sở vi phạm (chiếm 1,5%); phạt tiền 276 cơ sở (chiếm 75% cơ sở vi phạm) với số tiền 1.074,5 triệu đồng; tịch thu, buộc tiêu hủy hơn 600 sản phẩm hàng hóa là bánh kẹo, thực phẩm đông lạnh không rõ nguồn gốc xuất xứ, 4.000kg da trâu bò bốc mùi, biến chất trị giá hơn 300 triệu đồng và nhiều sản phẩm hàng hóa là thực phẩm giả khác.

Công tác lấy mẫu giám sát, phòng chống ngộ độc thực phẩm tiếp tục được quan tâm thực hiện. Toàn tỉnh đã lấy và xét nghiệm 2.466 mẫu thực phẩm, phát hiện 45 mẫu không đạt yêu cầu (chiếm 1,8%); trong đó xét nghiệm tại Labo 394 mẫu, phát hiện 12 mẫu không đạt yêu cầu (chiếm 3%); xét nghiệm nhanh 2.072 mẫu, phát hiện 33 mẫu không đạt yêu cầu (chiếm 1,6%). Các sở, ngành, các đoàn kiểm tra đã thông báo cho các cơ sở có mẫu không đạt yêu cầu và cơ quan quản lý trực tiếp để cảnh báo, yêu cầu khắc phục và thực hiện các biện pháp xử lý theo quy định...

Tuy nhiên, trên địa bàn tỉnh vẫn còn tình trạng sản xuất, kinh doanh thực phẩm kém chất lượng, hết hạn sử dụng, thực phẩm không rõ nguồn gốc, sử dụng phụ gia, chất bảo quản thực phẩm ngoài danh mục cho phép. Nguồn lực cho công tác đảm bảo ATTP tại một số địa phương còn hạn hẹp; nhiều mô hình sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn chưa có kinh phí để triển khai thực hiện; chưa thu hút được nhiều doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn, nông nghiệp công nghệ cao. Cùng với đó các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm trên địa bàn tỉnh có số lượng lớn nhưng đa số là nhỏ lẻ, manh mún và mang tính thời vụ nên việc duy trì các điều kiện bảo đảm ATTP chưa thường xuyên, liên tục, chưa đáp ứng các điều kiện theo quy định của pháp luật; nhiều cơ sở chuyển sang hình thức kinh doanh thương mại điện tử nên khó khăn trong công tác quản lý, truy xuất nguồn gốc xuất xứ. Các sản phẩm thực phẩm giả, thực phẩm kém chất lượng thường được sản xuất tinh vi, khó phân biệt và chủ yếu được tiêu thụ qua các kênh bán lẻ, mạng xã hội và sàn thương mại điện tử. Công tác quản lý, kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính đối với hoạt động kinh doanh thực phẩm trên môi trường mạng còn hạn chế.

Để bảo đảm ATTP, bên cạnh sự vào cuộc của cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền các địa phương, rất cần sự chủ động, tích cực từ phía người dân. Hơn lúc nào hết, người tiêu dùng phải nâng cao nhận thức, hiểu biết, tự bảo vệ mình trước các loại thực phẩm “bẩn” bằng việc lựa chọn sử dụng sản phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, được chứng nhận an toàn; tránh dùng thực phẩm quá hạn, không nhãn mác, không rõ thành phần, để góp phần bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng, ngăn ngừa những hệ lụy đáng tiếc có thể xảy ra.

Bài và ảnh: Tô Hà