Còn nhiều khó khăn trong thực hiện Luật Xử lý vi phạm hành chính

Sau hơn 10 năm thực hiện Luật Xử lý vi phạm hành chính (VPHC), công tác xử lý VPHC đã góp phần bảo đảm an ninh trật tự và phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, qua thực tiễn triển khai cho thấy công tác xử lý VPHC vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập cần được giải quyết, đặc biệt tại nhiều địa phương, việc thực thi pháp luật về xử lý VPHC còn gặp nhiều trở ngại.

Cán bộ Đội Quản lý thị trường số 2 kiểm tra nguồn gốc xuất xứ hàng hóa trên địa bàn TP Thanh Hóa.

Theo báo cáo của UBND thị xã Nghi Sơn, năm 2024 trên địa bàn thị xã đã phát hiện và xử lý 612 vụ vi phạm với 613 đối tượng, tăng 14,9% so với năm 2023. UBND thị xã đã ban hành 613 quyết định xử phạt, thu được hơn 4,7 tỷ đồng. Trong số đó, 559 quyết định đã được thi hành, còn 54 quyết định chưa thi hành xong.

Nguyên nhân chính của tình trạng chưa thi hành triệt để các quyết định xử phạt là do trình tự, thủ tục xử phạt VPHC và cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt VPHC giữa các nghị định của Chính phủ còn chưa đồng nhất. Bên cạnh đó, các thông tư hướng dẫn thi hành nghị định còn quy định thêm một số trình tự, thủ tục gây khó khăn, nhầm lẫn trong việc áp dụng quy định pháp luật để thực hiện công tác ở địa phương. Ngoài ra, có một số đối tượng vi phạm bị xử phạt là các đối tượng có tiền án, tiền sự, các đối tượng nghiện ma túy, một bộ phận Nhân dân lao động do hoàn cảnh gia đình khó khăn chưa thể hoàn thiện việc nộp tiền xử phạt VPHC.

Hơn nữa, do đặc thù của thị xã Nghi Sơn trong những năm gần đây có sự chuyển dịch mạnh mẽ từ lao động nông nghiệp sang công nhân tại các nhà máy, xí nghiệp, cùng với việc gia tăng người lao động từ các tỉnh lân cận và người nước ngoài đến sinh sống, làm việc nên phát sinh nhiều vụ việc VPHC phức tạp. Trong khi đó, lực lượng thực thi pháp luật về xử lý VPHC còn nhiều hạn chế do cán bộ, công chức phần lớn làm việc kiêm nhiệm, thiếu tập trung, chưa chú trọng nghiên cứu nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ. Cơ sở vật chất, trang thiết bị còn thiếu thốn, chất lượng chưa cao, không đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của công tác này...

Khó khăn, vướng mắc trên không chỉ riêng ở thị xã Nghi Sơn mà là tình hình chung của toàn tỉnh. Theo báo cáo của UBND tỉnh, năm 2024, toàn tỉnh đã phát hiện và xử lý 12.262 vụ VPHC, tăng 10,3% so với năm 2023. Tổng số đối tượng bị xử phạt là 11.617 đối tượng. Về tình hình thi hành quyết định xử phạt VPHC, đã ban hành 11.787 quyết định, tổng số tiền phạt thu được hơn 57,4 tỷ đồng, giảm 21% so với năm 2023.

Một trong những khó khăn lớn nhất hiện nay mà các địa phương gặp phải đó là sự chồng chéo, thiếu thống nhất giữa các văn bản quy phạm pháp luật. Điều này gây không ít khó khăn cho cơ quan thực thi trong việc áp dụng pháp luật xử phạt VPHC. Đặc biệt, nhiều quy định trong luật và các văn bản hướng dẫn thi hành còn chưa cụ thể, dẫn đến cách hiểu và áp dụng không thống nhất giữa các địa phương, đơn vị.

Vấn đề đáng quan tâm là việc xác định tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trong xử phạt VPHC. Theo quy định tại Điều 9, Điều 10 của Luật Xử lý VPHC, việc xác định các tình tiết này còn thiếu hướng dẫn cụ thể về dấu hiệu, tiêu chí. Chẳng hạn, có trường hợp dấu hiệu tình tiết được xác định sau mỗi dấu phẩy, có trường hợp lại được xác định sau dấu chấm phẩy, gây lúng túng cho người thực thi.

Về thời hạn ra quyết định xử phạt, quy định hiện hành vẫn còn những bất cập. Cụ thể, theo khoản 1 Điều 66 Luật Xử lý VPHC (đã được sửa đổi), việc xác định thời hạn 1 tháng hay 2 tháng để ra quyết định xử phạt còn phụ thuộc vào yếu tố “đặc biệt nghiêm trọng”, “có nhiều tình tiết phức tạp”. Tuy nhiên, các khái niệm này chưa được quy định rõ ràng, dẫn đến việc áp dụng còn mang tính chủ quan của người thực thi.

Bên cạnh đó, quy định về xử lý tiền nộp phạt trong trường hợp quyết định xử phạt bị hủy bỏ cũng chưa được hướng dẫn cụ thể. Nghị định số 118/2021/NĐ-CP, ngày 23/12/2021 của Chính phủ tuy đã quy định về việc hủy quyết định xử phạt VPHC có sai sót, nhưng chưa có hướng dẫn về cách thức xử lý số tiền mà đối tượng vi phạm đã nộp vào ngân sách trong trường hợp quyết định xử phạt bị hủy.

Về nhân lực thực hiện công tác xử lý VPHC, hiện nay còn thiếu về số lượng và hạn chế về chất lượng. Tại các cơ quan, đơn vị cấp tỉnh, lực lượng thực hiện công tác này còn mỏng, chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ. Đặc biệt tại cấp huyện, cấp xã, phần lớn cán bộ làm công tác này đều kiêm nhiệm, trong khi khối lượng công việc ngày càng lớn và phức tạp.

Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác xử lý VPHC còn thiếu thốn cũng là một khó khăn đáng kể. Nhiều địa phương còn thiếu các phương tiện kỹ thuật, công cụ hỗ trợ để xác định hành vi vi phạm trong các lĩnh vực như môi trường, giao thông, vệ sinh an toàn thực phẩm. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm.

Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về xử lý VPHC mặc dù đã được quan tâm thực hiện nhưng vẫn còn những hạn chế. Việc tuyên truyền còn thiếu tính chuyên sâu, chưa có nhiều đổi mới về hình thức, chưa phù hợp với đặc thù từng nhóm đối tượng. Đặc biệt, việc tuyên truyền đến đối tượng lao động tự do, đồng bào dân tộc thiểu số còn gặp nhiều khó khăn do điều kiện địa lý và trình độ dân trí không đồng đều.

Để khắc phục những khó khăn, vướng mắc nêu trên, tỉnh kiến nghị Bộ Tư pháp nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện các quy định của pháp luật về xử lý VPHC. Cụ thể, cần có hướng dẫn chi tiết về cách xác định tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ; làm rõ các khái niệm “đặc biệt nghiêm trọng”, “có nhiều tình tiết phức tạp”; quy định cụ thể về việc xử lý tiền nộp phạt khi quyết định xử phạt bị hủy bỏ...

Qua thực trạng xử lý VPHC tại tỉnh ta, có thể thấy để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về xử lý VPHC, cần có sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và đặc biệt là việc hoàn thiện hệ thống pháp luật trong lĩnh vực này. Chỉ khi khắc phục được những khó khăn, vướng mắc hiện nay, công tác xử lý VPHC mới thực sự phát huy hiệu quả, góp phần bảo đảm trật tự, kỷ cương xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Bài và ảnh: Ngân Hà