Khám sức khỏe tiền hôn nhân: Chung tay nâng cao chất lượng dân số

Khám sức khỏe tiền hôn nhân (SKTHN) ở một số nước đã được luật hóa, trở thành điều bắt buộc của các cặp đôi chuẩn bị kết hôn. Bởi nó mang lại lợi ích lớn về sức khỏe sinh sản, thể chất và tinh thần cho cuộc sống hôn nhân của các cặp vợ chồng tương lai. Đồng thời, đó là tiền đề nâng cao chất lượng dân số ở mỗi quốc gia.

Buổi sinh hoạt CLB sức khỏe tiền hôn nhân tại xã Hà Tân (Hà Trung).

Nhận thức rõ vai trò quan trọng, ý nghĩa thiết thực của việc khám SKTHN, những năm qua, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) đã triển khai nhiều hoạt động nhằm nâng cao nhận thức về sức khỏe vị thành niên, SKTHN cho các bạn trẻ. Theo đó, năm 2016, với mục đích đẩy mạnh việc khám SKTHN và cung cấp dịch vụ khám SKTHN cho các bạn trẻ và các cặp đôi chuẩn bị kết hôn trên địa bàn tỉnh, Chi cục DS-KHHGĐ đã triển khai thí điểm mô hình “Tư vấn và khám SKTHN” tại 31 xã, thị trấn thuộc 4 huyện Hà Trung, Đông Sơn, Triệu Sơn, Thiệu Hóa nhằm cung cấp kiến thức về chăm sóc sức khỏe sinh sản (SKSS), tâm sinh lý lứa tuổi cho vị thành niên, thanh niên trên địa bàn, hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng dân số. Để mô hình phát huy hiệu quả, Chi cục DS-KHHGĐ đã chỉ đạo trung tâm DS-KHHGĐ các huyện, thị xã, thành phố hướng dẫn các trạm y tế phối hợp với các tổ chức đoàn thể, đặc biệt là hội phụ nữ và đoàn thanh niên thành lập câu lạc bộ (CLB) SKTHN làm nơi tuyên truyền ý nghĩa, tầm quan trọng của việc tư vấn, khám SKTHN.

Không chỉ đẩy mạnh tuyên truyền, mô hình còn tổ chức khám miễn phí cho các cặp đôi chuẩn bị kết hôn, đặc biệt, ưu tiên những đối tượng thuộc hộ nghèo, có hoàn cảnh khó khăn. Thông qua mô hình, các cặp đôi sẽ được khám sức khỏe tổng quát, xét nghiệm viêm gan B, tư vấn nếu cần khám chuyên sâu hơn về SKSS. Nhờ đó, các mô hình tư vấn và khám SKTHN đã thực sự trở thành cầu nối giúp các bạn trẻ có điều kiện giao lưu, trao đổi, tư vấn về những vấn đề liên quan đến SKSS, KHHGĐ, tình bạn khác giới, tình yêu, tình dục an toàn, phòng tránh mang thai ngoài ý muốn, các bệnh lây truyền qua đường tình dục, HIV/AIDS và các vấn đề cần biết trước khi kết hôn. Tiêu biểu như CLB SKTHN tại xã Hà Tân (Hà Trung), được thành lập từ năm 2016 với hơn 50 người tham gia sinh hoạt 4 lần/năm. Anh Nguyễn Thành Công, cán bộ dân số xã Hà Tân, cho biết, xã đã phối hợp với đoàn thanh niên, hội phụ nữ đẩy mạnh tuyên truyền, vận động các bạn trẻ tham gia. Đặc biệt, xã đã bầu bí thư đoàn xã làm chủ nhiệm CLB để việc tập hợp và truyên truyền, cũng như trò chuyện với các bạn trẻ trong lứa tuổi được hiệu quả hơn. Qua các buổi sinh hoạt CLB, nói chuyện chuyên đề và tư vấn, các bạn trẻ được cung cấp nhiều kiến thức về giới, SKSS, hôn nhân gia đình, các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục dễ mắc phải và cách phòng tránh, tác hại của nạo phá thai và quan hệ tình dục sớm... Nhờ đó, sau khi CLB đi vào hoạt động nhận thức của các bạn trẻ về việc khám SKTHN được nâng cao. Năm 2018, thông qua mô hình có 32 bạn trẻ chuẩn bị kết hôn đã được tư vấn và khám SKTHN, trong đó đã phát hiện 4 trường hợp bị viêm gan B.

Với mong muốn làm cầu nối để tư vấn cho đối tượng vị thành niên, thanh niên chuẩn bị kết hôn, những năm qua, Đề án Tư vấn và khám SKTHN đã được triển khai với nhiều nội dung thiết thực giúp nâng cao nhận thức, nâng cao năng lực cho các thành viên về SKSS. Trên cơ sở đó, các thành viên CLB sẽ là những tuyên truyền viên và giáo dục viên đồng đẳng trong lĩnh vực SKSS và kỹ năng sống cho thanh niên, thiếu niên trong cộng đồng. Bên cạnh đó, với dịch vụ khám miễn phí và tư vấn cho các bạn trẻ chuẩn bị kết hôn, mô hình đã góp phần giúp các cặp đôi phát hiện bệnh sớm, loại trừ những rủi ro không đáng có, góp phần hình thành những mầm non khỏe mạnh cho gia đình và xã hội. Trung bình mỗi năm có hàng trăm bạn trẻ chuẩn bị kết hôn được tư vấn và khám SKTHN. Năm 2018, thông qua mô hình có hơn 990 bạn trẻ được tư vấn và khám SKTHN.

Song, trong quá trình triển khai mô hình, các địa phương đã gặp không ít khó khăn. Chị Lê Thị Thanh Hương, Phó Giám đốc Trung tâm DS-KHHGD huyện Đông Sơn, chia sẻ, các thành viên chủ yếu là lứa tuổi đang đi học hoặc đi làm nên khó tập hợp CLB. Đồng thời, kinh phí cho hoạt động quá ít nên các hoạt động tuyên truyền tư vấn không được thực hiện thường xuyên, liên tục. Mô hình có triển khai khám miễn phí cho các cặp đôi, song việc khám chỉ dừng lại ở làm xét nghiệm viêm gan B, chưa đáp ứng nhu cầu khám và phát hiện bệnh. Cùng quan điểm với chị Hương, anh Lê Văn Ký, Giám đốc Trung tâm DS-KHHGD huyện Hà Trung, cho biết, nhu cầu khám sức khỏe, phát hiện, tư vấn về các nguy cơ và biện pháp phòng tránh tình trạng sinh con bị khuyết tật, dị tật của các đối tượng chuẩn bị kết hôn khá nhiều như, các xét nghiệm máu liên quan đến gen di truyền, xét nghiệm, khám, siêu âm liên quan SKSS. Trong khi đó, mô hình chỉ xét nghiệm viêm gan B nên chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân. Đặc biệt, năm 2019, việc xét nghiệm viêm gan B chỉ thực hiện cho người không có bảo hiểm y tế, do đó nhiều người đã không mặn mà tham gia.

Thực tế này cũng cho thấy, để đảm bảo một cuộc sống hạnh phúc, để có một gia đình trọn vẹn, có những đứa con an toàn, khỏe mạnh thì việc tư vấn và khám SKTHN là điều hết sức quan trọng. Vì vậy, để mô hình triển khai có hiệu quả và nhân rộng rất cần sự chung tay của các cấp chính quyền, đoàn thể, nhà trường và gia đình trong việc tuyên truyền, vận động kết hợp với giáo dục một cách thường xuyên, liên tục và kiên trì, sự phối hợp của các cơ sở y tế trong việc hướng dẫn và định hướng khám sức khỏe nhằm phát huy hiệu quả cao nhất cho tương lai của giống nòi Việt. Đặc biệt, cần có những cơ chế, chính sách riêng cho những vùng đặc thù còn nhiều khó khăn hoặc với những trường hợp ở vùng sâu, vùng xa chưa tiếp cận được các điều kiện về y tế, chăm sóc sức khỏe...

Bài và ảnh: Nguyễn Linh