Lịch sử của Dải Gaza, vùng đất đang là điểm nóng sau đề xuất của ông Trump

Đề xuất của Tổng thống Donald Trump về việc Mỹ sẽ tiếp quản Dải Gaza và di dời người Palestine đã làm gia tăng thêm sự bất ổn tại vùng đất xảy ra xung đột giữa Israel và phong trào Hamas suốt nhiều tháng qua, đẩy 2,2 triệu cư dân vào tình cảnh khốn cùng.

Người tị nạn Palestine trở về nhà tại Dải Gaza ngày 27/1/2025. (Nguồn: THX/TTXVN)

Sau đây là một số thông tin cơ bản cần biết về Dải Gaza, lịch sử của nơi này và những điều sắp xảy ra với người Palestine sống tại đó.

Dải Gaza là gì?

Dải Gaza là một phần của lãnh thổ Palestine, cùng với Bờ Tây và Đông Jerusalem. Gaza, rộng khoảng 362km 2 , giáp với Israel, Ai Cập và Biển Địa Trung Hải.

Trong hơn một năm sau cuộc tấn công của Hamas vào Israel vào ngày 7/10/2023, lực lượng Israel đã bắn phá Dải Gaza. Một thỏa thuận ngừng bắn và thả con tin đã có hiệu lực vào tháng trước. Israel cho biết mục tiêu của họ trong cuộc chiến là tiêu diệt các thành viên Hamas, đồng thời đánh gục hoàn toàn khả năng tấn công Israel của nhóm này.

Hamas, hay Phong trào Kháng chiến Hồi giáo, là một nhóm chiến binh nổi lên vào năm 1987 với tư cách là một nhánh của Anh em Hồi giáo trong cuộc nổi dậy đầu tiên của người Palestine, chống lại sự chiếm đóng của Israel đối với Gaza và Bờ Tây.

Bản đồ Dài Gaza và đồ thị mật độ dân số ở đây. (Nguồn: WAPO)

Kể từ khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử lập pháp ở Gaza năm 2006, Hamas đã nhiều lần tấn công Israel bằng tên lửa và súng cối.

Lịch sử và chính quyền của Gaza như thế nào?

Gaza là một phần của Đế chế Ottoman trước khi bị Anh (từ năm 1918 đến năm 1948) rồi Ai Cập (1948-1967) chiếm đóng. Trong cuộc chiến tranh năm 1967 giữa Israel và liên minh các quốc gia Ả Rập, Israel đã chiếm Gaza từ Ai Cập, cũng như Bờ Tây từ Jordan.

Israel kiểm soát Gaza trong 38 năm, xây dựng 21 khu định cư Do Thái. Căng thẳng và bạo lực kéo dài trong nhiều năm, bao gồm cả trong cuộc intifada đầu tiên, một chuỗi sáu năm biểu tình, bạo loạn và đánh bom ở các vùng lãnh thổ Palestine và Israel, nhằm chống lại sự chiếm đóng của Israel đối với Dải Gaza và Bờ Tây.

Năm 1993, các thỏa thuận được gọi là hiệp định Oslo giữa Israel và Tổ chức Giải phóng Palestine PLO nhằm mục đích thực hiện “quyền tự quyết của người dân Palestine.” Bắt đầu từ năm 1994, người Palestine đã giành được quyền kiểm soát với tư cách là chính quyền tại một số khu vực của Gaza.

Israel đã từ bỏ quyền kiểm soát Gaza dưới áp lực trong nước và quốc tế 11 năm sau đó, rút quân đội và 9.000 người định cư Israel. Hamas, một trong hai đảng chính trị lớn ở vùng lãnh thổ Palestine, đã lên nắm quyền ở Gaza sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2006. Không có cuộc bầu cử nào được tổ chức kể từ đó.

Ai điều hành Gaza?

Hamas đã tồn tại như một lực lượng chính trị chính ở Gaza sau 16 tháng chiến tranh với Israel, và kể từ khi ngừng bắn, họ đã nâng cao vị thế công khai của mình trên lãnh thổ này. Các cuộc đàm phán hòa bình không đưa ra giải pháp cho việc quản lý sau chiến tranh, nhưng Hamas đã đề nghị chia sẻ quyền lực như một phần của cơ quan quản lý Palestine. Israel đã bác bỏ ý tưởng đó.

Israel đã duy trì lệnh phong tỏa trên bộ, trên không và trên biển đối với Gaza kể từ năm 2007, nhưng cuộc chiến đã gây ra một "cuộc bao vây toàn diện." Các lực lượng Israel đã chặn hầu hết các khoản viện trợ và chia cắt lãnh thổ bằng một tuyến các trạm kiểm soát kiên cố được gọi là Hành lang Netzarim ngay bên ngoài Thành phố Gaza.

Lệnh phong tỏa rộng hơn đã phải đối mặt với sự chỉ trích của các nhóm nhân quyền và Liên hợp quốc, những tổ chức coi Gaza là nơi quân đội Israel chiếm đóng. Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế đã tiến thêm một bước nữa trong những năm gần đây khi nói rằng lệnh phong tỏa này vi phạm Công ước Geneva, một tuyên bố mà các quan chức Israel đã bác bỏ.

Ai sống ở Dải Gaza?

Trước cuộc tấn công của Hamas vào Israel vào ngày 7/10/2023, hơn 2,2 triệu người đã sống ở Dải Gaza. Theo Gisha, một tổ chức phi chính phủ của Israel, Gaza là “một trong những vùng lãnh thổ đông dân nhất thế giới” trước khi xảy ra cuộc xung đột.

Dân số ở Gaza cực kỳ trẻ, UNICEF ước tính có khoảng 1 triệu trẻ em sống ở đó. Số liệu của CIA cho thấy, gần 40% dân số dưới 15 tuổi.

Người dân Palestine ở trại tị nạn al-Nuseirat chờ được trở về nhà sau khi lệnh ngừng bắn tại Dải Gaza có hiệu lực, ngày 26/1/2025. (Ảnh: THX/TTXVN)

Theo Cơ quan Cứu trợ và Công trình của Liên hợp quốc (UNRWA), hơn 1,6 triệu cư dân Dải Gaza là người tị nạn Palestine , nhiều người trong số họ là con cháu của những người đã bị buộc phải rời bỏ nhà cửa ở nơi hiện là Israel, khi quốc gia này tuyên bố thành lập nhà nước vào năm 1948. Sự kiện này, được gọi là “Nakba” hay “thảm họa” trong tiếng Arab.

Theo Bộ Y tế Gaza, ít nhất 47.540 người đã thiệt mạng ở Gaza trong chiến tranh và 111.618 người bị thương, không phân biệt giữa thương vong dân sự và thương vong của quân chiến đấu.

Dải Gaza còn lại những gì?

Theo Văn phòng Điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên hợp quốc (OCHA), lực lượng Israel đã phá hủy hoặc làm hư hại một phần khoảng 436.000 đơn vị nhà ở, chiếm khoảng 92% tổng số nhà ở tại Gaza - một cuộc tấn công mà cơ quan này mô tả là "giết người." Theo cơ quan này, gần 80% tổng số cơ sở thương mại đã bị phá hủy hoặc hư hại, cũng như 68% mạng lưới đường bộ.

Video và ảnh từ lãnh thổ này cho thấy các khối nhà bị phá hủy thành bê tông và cốt thép, với nhiều thi thể còn mắc kẹt bên dưới. OCHA cảnh báo rằng việc phá hủy cơ sở hạ tầng nước và vệ sinh quan trọng đã khiến 1 triệu người có nguy cơ bị đe dọa sức khỏe liên quan đến vệ sinh. Vào tháng 8, các quan chức y tế đã xác nhận trường hợp bại liệt đầu tiên ở Gaza sau hơn hai thập kỷ.

Nhưng khi lệnh ngừng bắn vào tháng trước cho phép hàng nghìn người Palestine trở về miền Bắc, nhiều người đã háo hức trở về những ngôi nhà bị chiến tranh tàn phá, đoàn tụ với người thân và bắt đầu xây dựng lại.

Người dân tại Dải Gaza vui mừng sau khi lực lượng Hamas và Israel đạt được thỏa thuận ngừng bắn. (Ảnh: Reuters/TTXVN)

“Quê hương của chúng tôi là quê hương của chúng tôi,” Riyad Mansour, phái viên Palestine tại Liên hợp quốc, cho biết trong một video được chia sẻ trên X. Ông cho biết, ngay cả “nếu một phần của nó bị phá hủy,” người Palestine vẫn chọn cách trở về, đồng thời lưu ý rằng gần đây có 400.000 người Palestine đã trở về miền bắc Gaza chỉ trong vài ngày, bất chấp sự tàn phá ở đó.

Người Palestine “muốn xây dựng lại Gaza,” ông nói, “bởi vì đây là nơi họ thuộc về và họ thích sống ở đó. Và tôi nghĩ rằng các nhà lãnh đạo và người dân nên tôn trọng nguyện vọng của người dân Palestine.”

Theo TTXVN