Khó khăn trong công tác kiểm soát thực phẩm cung ứng từ tỉnh ngoài

Là một tỉnh dân số đông, thị trường tiêu thụ rộng lớn, tỉnh Thanh Hóa thường xuyên phải nhập một sản lượng hàng hóa lớn từ tỉnh ngoài. Mặc dù, công tác quản lý về nguồn gốc xuất xứ, chất lượng hàng hóa đã có những chuyển biến tích cực, tuy nhiên, vẫn chưa đạt mục tiêu đề ra.

Hàng hóa bày bán tại Chợ đầu mối rau quả thực phẩm Đông Hương (TP Thanh Hóa).

Theo thống kê từ Sở Công Thương, hàng năm, có khoảng 80.000 tấn thực phẩm được cung ứng từ tỉnh ngoài vào trong tỉnh, chiếm 9,4% tổng sản lượng thực phẩm tiêu dùng của tỉnh. Sản phẩm từ tỉnh ngoài chủ yếu được phân phối ban đầu thông qua Chợ đầu mối rau quả thực phẩm Đông Hương và hệ thống các siêu thị, trung tâm thương mại, các cơ sở sản xuất, chế biến và lưu thông. Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh còn có khoảng 70 cơ sở kinh doanh thực phẩm theo hình thức đại lý có sản phẩm từ tỉnh ngoài. Cũng theo kết quả giám sát của Sở Công Thương, hiện chỉ có khoảng 75% thực phẩm từ tỉnh ngoài cung ứng vào tỉnh được kiểm soát chặt chẽ, đáp ứng quy định về an toàn thực phẩm (ATTP). Trong đó, mặt hàng gạo mới kiểm soát được 83,2%; rau, củ, quả 74,2%; thịt gia súc, gia cầm 66,3%; thủy sản 60,5%; thực phẩm bao gói, đóng chai 71,2%...

Để tăng cường công tác quản lý thực phẩm được cung ứng ngoài tỉnh, thực hiện các mục tiêu đề ra tại Nghị quyết 04/NQ-TU về ATTP của Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch 64/KH-UBND ngày 19-3-2019 (Kế hoạch 64) và Chỉ thị số 18/CT-UBND ngày 20-12-2019 (Chỉ thị 18). Theo đó, mục tiêu đặt ra nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về kiểm soát chất lượng, ATTP đối với sản phẩm được cung ứng từ ngoài tỉnh. Mục tiêu cụ thể, đến hết năm 2020, 95% trở lên các loại thực phẩm từ tỉnh ngoài đưa vào trong tỉnh được kiểm soát chặt chẽ từ khâu lưu thông, bảo quản, kinh doanh, chế biến, sử dụng và cơ bản đáp ứng quy định về ATTP.

Tuy nhiên, với một hệ thống cung ứng nhỏ lẻ từ nơi sản xuất, cùng với những bất cập trong công tác quản lý Nhà nước về ATTP, khiến công tác triển khai, quản lý ATTP ngoài tỉnh đang gặp nhiều khó khăn. Qua công tác kiểm tra, kiểm soát của các sở, ngành có liên quan, các lực lượng chức năng cho thấy, tình trạng vi phạm trong kinh doanh thực phẩm vẫn diễn ra, trong đó có không ít vụ việc bị lực lượng chức năng phát hiện qua các khâu buôn bán, lưu thông. Các hành vi vi phạm chủ yếu là: Thực phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ, sử dụng nguyên liệu đã quá thời gian sử dụng; sử dụng phụ gia, chất hỗ trợ chế biến thực phẩm ngoài danh mục cho phép hoặc vượt quá giới hạn cho phép; sử dụng hóa chất không rõ nguồn gốc hoặc bị cấm sử dụng; thực phẩm vi phạm quy định về nhãn hàng hóa, không phù hợp quy chuẩn kỹ thuật; thực phẩm chưa đăng ký công bố hợp quy; sản xuất, kinh doanh thực phẩm tại các cơ sở chưa được chứng nhận đủ điều kiện ATTP...

Thực hiện Kế hoạch 64, Sở Công Thương được giao nhiệm vụ hướng dẫn các địa phương, các doanh nghiệp quản lý chợ xây dựng các nội quy, quy định về hình thức xử lý đối với vi phạm trong kinh doanh thực phẩm không rõ nguồn gốc. Ban hành và hướng dẫn, đôn đốc các địa phương thực hiện tiêu chí chợ ATTP. Thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra chuyên ngành về ATTP tại các chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm về kinh doanh thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, không bảo đảm ATTP. Đến nay, toàn tỉnh đã xây dựng được 164 chợ kinh doanh thực phẩm theo tiêu chí quy định tại TCVN 11856:2017. Riêng trong năm 2019, toàn tỉnh đã có 129 chợ hoàn thành công bố hợp chuẩn chợ kinh doanh thực phẩm theo TCVN 11856:2017. Tỉnh Thanh Hóa hiện đang đi đầu cả nước trong việc nhân rộng các mô hình thí điểm chợ bảo đảm vệ sinh ATTP của Bộ Công Thương. Tuy nhiên, theo lãnh đạo Sở Công Thương, công tác quản lý Nhà nước theo nhiệm vụ còn khó khăn do thiếu về trang thiết bị kiểm nghiệm, thực thi nhiệm vụ. Về vấn đề xây dựng chợ ATTP, sau khi được công nhận đạt các tiêu chí về cơ sở vật chất, công tác vận hành, duy trì hệ thống quản lý, kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, thực hiện giám sát tại chợ chưa được chính quyền các cấp quan tâm đúng mực. Do đó, việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa tại các chợ truyền thống vẫn rất khó thực hiện. Chất lượng sản phẩm hàng hóa chưa khiến người tiêu dùng thực sự tin tưởng.

Hiện nay, thực phẩm được cung ứng từ ngoài tỉnh qua Chợ đầu mối rau quả thực phẩm Đông Hương đang chiếm tỷ lệ lớn. Theo thống kê của ban quản lý chợ, với quy mô 25.000m2, chợ có hơn 500 quầy hàng cố định, từ 250-300 quầy hàng vãng lai. Sản lượng hàng hóa cung ứng qua chợ đạt từ 650-800 tấn/ngày. Trong đó, tỷ lệ thực phẩm cung ứng từ tỉnh ngoài chiếm khoảng 40%, chủ yếu là mặt hàng rau xanh và các loại quả. Từ năm 2019, khi được lựa chọn xây dựng mô hình chợ ATTP cấp tỉnh, cùng với công tác nâng cấp, tu bổ cơ sở vật chất, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã mở các lớp tập huấn cho tiểu thương tại chợ, thực hiện ký cam kết bảo đảm ATTP giữa các hộ với ban quản lý. Bên cạnh đó, hỗ trợ ban quản lý chợ thành lập tổ giám sát ATTP, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên trong tổ, hướng dẫn ghi chép sổ sách nhật ký giám sát khối lượng hàng hóa lưu thông qua chợ.

Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm và thủy sản Thanh Hóa - đơn vị được giao trực tiếp nhiệm vụ kiểm soát thực phẩm tại chợ đầu mối đã xây dựng kế hoạch giám sát định kỳ. Hàng năm, Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm và thủy sản Thanh Hóa đã thực hiện lấy mẫu các nông, lâm, thủy sản từ tỉnh ngoài vào tiêu thụ tại chợ để phân tích các chỉ tiêu an toàn, kịp thời ngăn chặn thực phẩm, phụ gia có nguy cơ mất an toàn lưu thông trên thị trường. Năm 2019, đơn vị đã thực hiện lấy 306 mẫu, phân tích cho 705 chỉ tiêu. Kết quả, có 2 mẫu thịt nhiễm vi sinh trong mức giới cảnh báo đã được đơn vị thông báo cho ban quản lý chợ và người kinh doanh để có biện pháp khắc phục. Đại diện lãnh đạo Phòng Thanh tra, Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm và thủy sản Thanh Hóa, cho biết: Việc kiểm soát thực phẩm ngoài tỉnh tại chợ đầu mối tuy đã đi vào khuôn khổ nhưng vẫn tồn tại nhiều bất cập. Do đặc thù của chợ đầu mối thường hoạt động về đêm nên khó khăn cho lực lượng kiểm soát trong công tác lấy mẫu. Bên cạnh đó, khối lượng hàng hóa lưu thông qua chợ lớn, thường xuyên, trong khi nguồn kinh phí Nhà nước phân bổ chỉ thực hiện khảo sát theo xác suất một số mặt hàng đại diện ở một số thời điểm nhất định, do đó, tính đại diện chưa cao. Hơn nữa, theo quy định, chợ đầu mối phải có tổ giám sát ATTP hoạt động thường xuyên, tuy nhiên chính sách hỗ trợ của Nhà nước chỉ thực hiện 1 năm. Việc duy trì tổ giám sát hoạt động hiệu quả hay không phụ thuộc vào ý thức của doanh nghiệp quản lý chợ.

Để công tác quản lý, giám sát thực phẩm cung ứng từ tỉnh ngoài đạt hiệu quả và mục tiêu đề ra, các sở, ngành, các đơn vị được giao nhiệm vụ thực thi tại Kế hoạch 64 và Chỉ thị 18 của UBND tỉnh cần tiếp tục nâng cao năng lực kiểm nghiệm, giám sát, ưu tiên bổ sung lực lượng, trang thiết bị cho công tác giám sát ATTP. Tuyên truyền cho các chợ, các chủ kinh doanh nâng cao ý thức chấp hành pháp luật trong vấn đề ATTP. Sở Công Thương cần tăng cường chủ trì, phối hợp với các sở, ngành có liên quan tăng cường công tác phối hợp với các sở, ngành ngoài tỉnh để hợp tác trao đổi thông tin trong quản lý hoạt động vận chuyển, lưu thông kinh doanh thực phẩm có nguồn gốc từ tỉnh ngoài. Bên cạnh đó, các sở, ngành cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan truyền thông tiếp tục tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách pháp luật đối với vấn đề ATTP. Trong đó, ưu tiên tuyên truyền về tác hại của việc sử dụng thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, tuyên truyền cho người dân không tiếp tay cho các hoạt động vận chuyển, lưu thông hàng hóa không bảo đảm ATTP.

Bài và ảnh: Minh Hằng